TS. Trương Văn Phước: Lãi suất bắt đầu chững lại, dự kiến 6 tháng cuối năm 2023 sẽ giảm xuống

Thị trường tài chính đón nhận "cú sốc" lớn

Hiện tại, tỷ giá hối đoái của Việt Nam ổn định, lạm phát thấp nhưng lãi suất lại cao. Nói về lý do điều này xảy ra đối với nền kinh tế Việt Nam, TS Trương Văn Phước cho biết, thông thường khi lạm phát thấp thì cung ứng tiền cho nền kinh tế từ Ngân hàng Trung ương sẽ tăng lên, chính vì thế lãi suất sẽ thấp xuống. Hiện nay, tỷ lệ lạm phát tháng 1/2023 so với cùng kỳ năm 2022 đã tăng 4,89%, tuy nhiên lãi suất bình quân huy động cũng như cho vay tăng gấp 1,5 đến 2,5 lần là khá cao. 

Cũng theo TS Trương Văn Phước, cần nhìn lại hoạt động của thị trường tiền tệ Việt Nam trong năm 2022. Có thể thấy trong thời gian 9 tháng đầu năm cả lãi suất và tỷ giá đều khá ở mức ổn định, có mối tương quan khá hợp lý so với lạm phát. Những biến động về tỷ giá, lãi suất trên thị trường quốc tế bắt nguồn từ đứt gãy cung ứng sau dịch COVID-19, xung đột Nga - Ukraine đã tạo ra các cú sốc về cấm vận và đưa giá năng lượng lên cao,... đã buộc các Ngân hàng Trung ương phải tiến hành thắt chặt tiền tệ bởi lạm phát tăng cao. 

Đồng USD cũng đã tăng lãi suất từ mức 0 - 4,5% đưa tỷ giá USD tăng gần 20% so với các ngoại tệ thu hút về Mỹ. Khác với các nước khác, Việt Nam có nền nông nghiệp phong phú và đa dạng không chỉ cân đối nhu cầu mà còn có khả năng xuất khẩu. 

Chính vì thế, lạm phát thấp, Ngân hàng Nhà nước có điều kiện giữ lãi suất VND ở mức thấp. Cũng bởi vì có thặng dư trên cán cân thanh toán nhờ xuất khẩu cũng như vốn đầu tư nước ngoài vào, tỷ giá USD/VND có tăng nhưng tăng không đáng kể. 

Có thể cú sốc lớn đối với thị trường tài chính Việt Nam là bắt nguồn từ thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Vi phạm của một số công ty khi tiến hành phát hành trái phiếu làm mất lòng tin của các nhà đầu tư, tạo ra khan hiếm cục bộ về thanh khoản. Chính vì thế, lãi suất cũng đã tăng khá nhanh. Qua tháng 12/2022 và tháng 2/2023 thị trường cũng đã ổn định trở lại, tuy nhiên cũng cần có thời gian để khẳng định việc kiểm soát lạm phát là trong tầm tay và xu hướng giảm lãi suất mới chắc chắn được. 

Đáp án của đề xuất giảm lãi suất

Trong năm 2023, có nhiều chuyên gia dự báo rằng: “Dư địa chính sách tiền tệ sẽ bị thu hẹp đáng kể, khả năng tăng nhanh tín dụng và giảm lãi suất để hỗ trợ tăng trưởng là rất khó khăn". Đánh giá về việc này, TS Trương Văn Phước cho biết cần khái niệm dư địa chính sách trong bối cảnh hoàn toàn khác so với thời kỳ đại dịch COVID-19. Nói vắn tắt, sau đại dịch thế giới chịu áp lực lạm phát cao, còn bây giờ lạm phát dịu đi rất nhiều đối mặt với tình trạng suy thoái. Cho nên cũng cần phải xem lại quan điểm đó là dư địa chính sách tiền tệ bị thu hẹp.

Và phần lớn các nước hiện nay, lo ngại nhất chính là suy thoái chứ không phải nỗi sợ hãi lạm phát như trước đây. Lãi suất cũng đã bắt đầu chững lại không tăng nhiều và dự kiến khoảng nửa cuối năm 2023 sẽ giảm xuống. 

Trong thời gian 3 tháng qua, tỷ giá đồng USD mất giá mạnh, chỉ số USD đã giảm 6,5%. Thị trường tiền tệ Việt Nam có những đặc thù riêng, tuy nhiên vẫn tác động bối cảnh chung của thế giới. Ý kiến riêng của TS Trương Văn Phước là lạm phát Việt Nam năm 2023 tiếp tục được kiểm soát quanh mức 4% và chúng ta cũng có nhiều thuận lợi cho giảm lãi suất cũng như có thể gia tăng cung tiền trong năm 2022. 

Hiện nay, áp lực tỷ giá - lãi suất dự kiến được giải tỏa một phần từ năm 2023, tuy nhiên lãi suất thực ở Việt Nam vẫn cao. TS Trương Văn Phước cho biết: “Lãi suất thực được hiểu là chênh lệch giữa lãi suất danh nghĩa trừ đi (-) lạm phát dự kiến. Như thế, lãi suất thực của đồng Việt Nam hiện nay là cao. Lãi suất thực mà cao thì chi phí vốn sẽ lớn, giá thành tăng lên, sức cạnh tranh tất yếu giảm xuống. Điều này sẽ tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế”. 

Để có thể giải quyết vấn đề về lãi suất phụ thuộc vào hai nhân tố đó là cung cầu tiền tệ và thanh khoản của những ngân hàng thương mại. Xét về tổng thể, mức cung tiền tệ cũng cần đáp ứng mức cầu tiền tệ của nền kinh tế. Tuy nhiên mặt khác, nếu như một bộ phận ngân hàng thương mại khó khăn về thanh khoản và lãi suất huy động cũng sẽ bị đẩy tăng cao, hệ quả chính là lãi suất cho vay cũng sẽ cao. 

Vào lúc này, để giảm lãi suất huy động, vai trò của người cho vay cuối cùng của Ngân hàng Nhà nước để đảm bảo tính thanh khoản cho các tổ chức tín dụng là vô cùng quan trọng. Thị trường mở, cho vay tái cấp vốn linh hoạt,... chính là những công cụ chính sách được kỳ vọng của Ngân hàng Nhà nước. Lãi suất VND cũng có thể hạ xuống nếu như Ngân hàng Nhà nước tái cấp vốn cho các ngân hàng thương mại với mức lãi suất phù hợp với mục tiêu điều hành chính sách tiền tệ. 

Ngoài ra, cũng cần tạo lập một thị trường tiền gửi ngân hàng tin cậy, hỗ trợ tích cực từ các ngân hàng lớn dành cho các ngân hàng bé hơn về dòng tiền và thanh khoản. Đây cũng chính là nhân tố quan trọng cho việc giảm lãi suất. Và bài toán lãi suất cao cũng sẽ được giải nếu như kiên quyết tiếp cận theo quan điểm này. 

Có nhiều ý kiến cho rằng, Ngân hàng Nhà nước cần phải can thiệp để có thể giải cứu thị trường bất động sản, tuy nhiên theo TS Trương Văn Phước, Ngân hàng nhà nước nên tiếp tục kiên trì chính sách quản lý rủi ro theo hệ số CAR với từng lĩnh vực cụ thể với mục đích đảm bảo an toàn hệ thống, tuy nhiên không nên can thiệp vào các quyết định cấp tín dụng của ngân hàng thương mại. 

Và với khung pháp lý đã có và hệ số rủi ro được quy định theo từng lĩnh vực thì Ngân hàng thương mại cũng sẽ có quyền "liệu cơm, gắp mắm" và quyết định sẽ cho ai vay, lãi suất bao nhiêu để thu hồi được nợ, đảm bảo an toàn.

Đề xuất giải pháp cho vấn đề thanh khoản của doanh nghiệp bất động sản, TS Trương Văn Phước cho biết, một số nước như Trung Quốc, Hàn Quốc đã sử dụng trái phiếu doanh nghiệp mà nhà đầu tư đang nắm giữ. Cách làm này cũng đã giúp tái lập niềm tin cho các nhà đầu tư, đồng thời cũng giúp xử lý thanh khoản dành cho các doanh nghiệp bất động sản mà không làm cho nợ công tăng lên. TS Trương Văn Phước nhấn mạnh: “Tôi nghĩ, chúng ta cũng cần nghiên cứu các kinh nghiệm xử lý hiệu quả kiểu này”. 

Hơn thế, chúng ta cũng cần phân loại các loại trái phiếu doanh nghiệp. Những doanh nghiệp nào có khả năng phục hồi giai đoạn này, có sản phẩm làm tài sản đảm bảo thì được xem xét "Gói hoán đổi". Khi làm như thế thì chắc chắn thị trường bất động sản sẽ phục hồi, thanh khoản của thị trường tài chính nói chung cũng sẽ cải thiện tốt, nhà đầu tư ở trên thị trường trái phiếu sẽ có niềm tin trở lại. Điều này cũng sẽ góp phần làm lãi suất giảm xuống. 

Năm 2023, lạm phát và lãi suất diễn biến như thế nào?

Có nhiều chuyên gia nhận định, phục hồi sản xuất, thị trường bất động sản, thị trường chứng khoán đều phụ thuộc hoàn toàn vào cung tiền năm 2023, với TS Trương Văn Phước nhận định này là đúng nếu như thị trường tài chính Việt Nam chỉ có thị trường tiền tệ duy nhất hoạt động, thị trường vốn bị đóng băng. Tuy nhiên trong thực tế thì không phải như thế. Chính phủ đang tìm cách vực dậy thị trường vốn bằng cách chỉnh sửa thể chế để có thể khơi thông dòng vốn không từ hệ thống ngân hàng. 

Ngoài ra, Chính phủ cũng đang tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư để thu hút vốn trực tiếp, gián tiếp từ bên ngoài vào. Cải cách thị trường tài chính đó là chủ đề nóng bỏng vài chục năm nay, tuy nhiên tiếc là hiệu quả của quá trình cơ cấu này chậm và khá khiêm tốn.

Việc kiên quyết phát triển thị trường vốn theo các chuẩn mực quốc tế chính là điều có thể làm được, với mục đích sẽ cân đối hai thị trường là thị trường vốn và thị trường tiền tệ. Được vậy thì thị trường bất động sản, chứng khoán sẽ hồi phục. Tất nhiên, vốn từ hệ thống ngân hàng vẫn là quan trọng, tuy nhiên không phải là duy nhất cho nền kinh tế phát triển. 

Dự báo về lãi suất, tỷ giá, lạm phát biến động như thế nào trong năm 2023, TS Trương Văn Phước cho biết, thế giới đang phải ứng phó với nguy cơ suy thoái kinh tế. Bài toán lạm phát không còn gay gắt và đang từng bước lắng xuống. Và lạm phát Việt Nam chịu tác động từ hai phía đó là: bên ngoài là nhập khẩu lạm phát còn bên trong là điều hành lưu thông hàng hóa – tiền tệ. 

Sức cầu của thế giới đang từng bước giảm xuống với việc kiểm soát tỷ giá không làm cho VND mất giá đột biến thì tác động bên ngoài đối với lạm phát của Việt Nam không lớn. 

Còn các yếu tố bên trong, những nguồn cung ứng hàng hóa phục vụ tiêu dùng, sản xuất có thể kiểm soát và cân đối được. Hơn thế, cơ chế điều hành giá của Việt Nam là khá linh hoạt, có thể làm mềm hóa những cú sốc về giá. 

Đối với tiền tệ, rõ ràng đây không là nguyên nhân của lạm phát trên thế giới hay ở Việt Nam, chỉ cần dòng vốn đi vào sản xuất, kinh doanh thực chất thì sẽ không gây ra tình trạng lạm phát. TS Trương Văn Phước nhấn mạnh: “Tôi dự báo lạm phát Việt Nam quanh mức 4%, lãi suất có thể trở lại mức trước tháng 9/2022 và đồng Việt Nam mất giá quanh lạm phát”.