Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng: Những điểm nhấn quan trọng

Những khu vực hưởng lợi

Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng thuộc địa giới hành chính của 55 phường, xã thuộc 13 quận, huyện gồm: Đan Phượng, Bắc Từ Liêm, Tây Hồ, Ba Đình, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Hoàng Mai, Thanh Trì, Thường Tín, Mê Linh, Đông Anh, Long Biên và Gia Lâm. Trong đó sông Hồng chiếm 3.600ha (33%), đất bãi sông trên 5.400ha (50%), phần diện tích còn lại là khu vực đã xây dựng gồm các khu làng xóm có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời.

Hà Nội sẽ thiết lập sông Hồng là trục không gian cảnh quan chủ đạo của thủ đô, gắn với trục Hồ Tây - Cổ Loa, tạo thành trọng tâm bố cục không gian cho đô thị trung tâm, trên đó hình thành hệ thống công viên, công trình mang tính biểu tượng, tính thời đại để phục vụ hoạt động lễ hội du lịch.

Có 8 bãi sông được đề cập trong đồ án, trong đó 5 bãi sông được nghiên cứu xây dựng với tỷ lệ 5% (khoảng 1.590 ha) gồm: Thượng Cát - Liên Mạc; Hoàng Mai - Thanh Trì; Chu Phan - Tráng Việt; Đông Dư - Bát Tràng và Kim Lan - Văn Đức. Bãi sông được xây dựng với tỷ lệ 15% là Tàm Xá - Xuân Canh.

Theo quy hoạch, các tuyến đê qua khu vực nội đô giữ theo hiện trạng (đường 4-6 làn xe); các đoạn còn lại nâng cấp thành đường 4 làn xe. Thành phố cũng dự kiến xây dựng 2 tuyến đường cấp đô thị (6 làn xe) chạy dọc sông tại các khu vực dân cư được tồn tại bảo vệ và các khu vực được nghiên cứu xây dựng mới.

Thành phố sẽ tạo lập các không gian xanh gồm khu công viên đô thị, công viên chuyên đề, công viên ngập lũ trên cơ sở khai thác cảnh quan hai bên sông Hồng phù hợp điều kiện tự nhiên, theo các thềm địa hình và hiện trạng sử dụng đất. UBND Hà Nội khuyến khích tổ chức các cuộc thi ý tưởng để lựa chọn phương án phù hợp cho việc này.

Đối với khu vực đất ở hiện có, địa phương dự kiến cải tạo bằng cách nâng cao chất lượng không gian, bổ sung tăng cường hệ thống hạ tầng xã hội như sân chơi, giáo dục, y tế, văn hóa, dành quỹ đất tổ chức không gian vườn hoa, cây xanh và hạ tầng kỹ thuật gồm giao thông, cấp thoát nước, vệ sinh môi trường.

Thành phố chủ trương không san lấp hồ ao, cấu trúc khu nhà ở làng xóm xanh sạch đẹp với mật độ xây dựng thấp, nhiều sân vườn, nâng cao chất lượng sống.

Đồng thời, khuyến khích các mô hình quy hoạch, kiến trúc công trình đẹp, hiện đại, thích ứng với biến đổi khí hậu và chống chịu lũ. Địa phương khai thác hiệu quả cảnh quan khu vực làng nghề truyền thống phục vụ kinh tế - xã hội và du lịch sinh thái dọc sông Hồng.

Theo ông Nguyễn Trúc Anh - Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc TP Hà Nội, với quy hoạch trên, Thủ đô sẽ là đô thị hạt nhân, kết hợp với các đô thị vệ tinh, hình thành “vùng giao thoa” phát triển giữa Hà Nội và các tỉnh lân cận. Những cây cầu bắc qua sông Hồng đã và đang triển khai, sẽ góp phần tăng năng lực vận tải và khả năng kết nối sẽ tăng gấp nhiều lần hiện tại.

Đồ án quy hoạch cũng xác định xây dựng hai tuyến đường cấp đô thị dọc hai bên sông Hồng, sẽ là tuyến giao thông nhằm tạo sự liên kết giữa giao thông của thành phố với giao thông khu vực.

Xây dựng mới tuyến đường sắt dọc vành đai 4

Cũng theo quy hoạch, các tuyến đường sắt quốc gia hiện có gồm tuyến xuyên tâm Yên Viên – Ngọc Hồi và tuyến vành đai Hà Đông – Bắc Hồng sẽ được dỡ bỏ, thay vào đó sẽ là các tuyến đường sắt đô thị số 1 và số 6.

Đáng chú ý, Hà Nội sẽ xây dựng mới tuyến đường sắt vành đai đi dọc theo đường vành đai 4, cắt qua sông Hồng tại cầu Hồng Hà và cầu Mễ Sở theo quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

"Việc bố trí đường sắt đi chung hoặc đi riêng với các cầu đường bộ sẽ được xác định trong quá trình lập dự án đầu tư xây dựng trình cấp thẩm quyền phê duyệt", quyết định nêu rõ.

Bên cạnh đó, trong phạm vi lập quy hoạch sẽ có 6 cầu đường sắt đô thị kết nối các khu vực bắc với nam sông Hồng, cụ thể: tuyến số 1 đi qua sông Hồng tại vị trí cầu Long Biên mới cách cầu hiện có 75m về phía thượng lưu; tuyến số 2 đi qua sông Hồng tại vị trí cách cầu Nhật Tân khoảng 1,3km về phía thượng lưu, tuyến số 4 qua sông Hồng tại vị trí các cầu Vĩnh Tuy khoảng 1,2km về phía hạ lưu;

Tuyến số 6 qua sông Hồng tại cầu Thăng Long; tuyến số 7 qua sông Hồng tại cầu Thượng Cát và tuyến số 8 qua sông Hồng tại vị trí cách cầu Thanh Trì khoảng 1,4km về phía hạ lưu (đối với các tuyến số 4, số 8 việc bố trí đường sắt đô thị đi chung hoặc đi riêng với các cầu đường bộ sẽ được xác định trong quá trình lập dự án đầu tư xây dựng trình cấp thẩm quyền phê duyệt). 

Theo quyết định, vị trí, quy mô, hình thức xây dựng cầu (hoặc hầm) của các tuyến đường sắt đô thị qua sông Hồng, các công trình depot, nhà ga trên tuyến… sẽ được xác định cụ thể theo dự án đầu tư xây dựng riêng được cấp thẩm quyền phê duyệt.

Ngoài ra, về đường thuỷ, đoạn qua khu quy hoạch sẽ bố trí 6 cảng đường thủy nội địa gồm: 2 cảng chính Hà Nội và Khuyến Lương; 4 cảng địa phương Chèm – Thượng Cát, Bắc Hà Nội, Thanh Trì và cảng Bát Tràng.

Chức năng, quy mô diện tích, công suất cảng được xác định cụ thể theo quy hoạch kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và quy hoạch giao thông vận tải Thủ đô đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và sẽ được cụ thể hóa trong quá trình lập dự án đầu tư xây dựng trình cấp thẩm quyền phê duyệt.

Định hướng xây dựng 3 loại công viên

Cũng tại đề án phân khu đô thị sông Hồng, Hà Nội cũng dự định phát triển không gian xanh và không gian mở bao gồm các loại công viên bảo tồn tự nhiên, công viên nông nghiệp, công viên đô thị, không gian mở có chức năng tổng hợp.

Cụ thể, công viên bảo tồn tự nhiên sẽ được bố trí tại các khu vực ngập nước thường xuyên phía ngoài đê bối.

Công viên nông nghiệp đô thị được bố trí tại khu vực sản xuất nông nghiệp phía trong đê bối, tiếp giáp với khu làng xóm tồn tại lâu đời, tập trung tại phía nam và phía bắc khu vực nghiên cứu.

Và công viên đô thị được bố trí tại các khu vực tiếp giáp với các phân khu đô thị.

Các không gian có chức năng tổng hợp được bố trí tại nơi tiếp giáp với khu vực nội đô lịch sử, gắn liền với không gian văn hóa lịch sử như cầu Long Biên, trục Hồ Tây - Cổ Loa. Với công trình trên, thành phố yêu cầu không ảnh hưởng, xâm phạm đến hành lang bảo vệ và an toàn của đê theo quy định của Luật Đê điều.

Hà Nội cũng khuyến khích chuyển đổi các cơ sở công nghiệp sang chức năng công cộng, dịch vụ. Việc này có thể thực hiện bằng các nâng cấp, cải tạo và xây dựng mới các trường học, công trình công cộng phù hợp định hướng và tiêu chuẩn đô thị; tổ chức xây dựng các trung tâm thương mại, dịch vụ, logistic gắn kết với hệ thống giao thông công cộng, đặc biệt tại khu vực cảng, bến thủy nội địa.

Riêng những nơi ở bãi sông và dòng sông được nhận định là khu vực không ổn định nên sẽ phù hợp cho các không gian sinh thái, phục hồi tự nhiên. Một số nơi tiếp giáp với khu vực nội đô lịch sử dự kiến được kè cứng, tạo điều kiện tổ chức các không gian công cộng văn hóa tiếp giáp với mặt nước.

Khu vực trung tâm đô thị sẽ được cải tạo hệ thống hạ tầng kỹ thuật, kết nối các công trình công cộng hiện hữu và công trình cộng cộng mới theo hướng về phía bờ sông.

Với các khu trung tâm tại làng xóm tồn tại lâu đời, địa phương sẽ cải tạo lại hệ thống hạ tầng kỹ thuật, bố trí các công trình công cộng mới và cải tạo các công trình hiện có, nhằm tạo thành trung tâm của khu dân cư. Nơi đây sẽ được kết nối với các khu trung tâm phía trong đê và các công trình giao thông, bến cảng hành khách về phía bờ sông.

Về cảnh quan đô thị dọc các trục đường chính, đơn vị liên quan được yêu cầu đề xuất nguyên tắc bố cục và hình khối kiến trúc trên cơ sở phù hợp với điều kiện tự nhiên, tập quán văn hóa xã hội và đặc thù khu vực. Địa phương cần khai thác tối đa chủng loại cây xanh sẵn có.

Ở dọc tuyến đê chính, các công trình cần bố trí đảm bảo yêu cầu về khoảng cách đối với hệ thống đê, công trình đồng bộ trên tuyến phố về hình thức kiến trúc, tầng cao xây dựng và khoảng lùi công trình.

Dọc tuyến hướng ra sông, thành phố định hướng tổ chức các công trình, tổ hợp công trình có hình thức kiến trúc đẹp và thuận tiện người đi bộ, đi xe đạp tiếp cận sử dụng.

Đòng thời, thành phố có kế hoạch phát triển quảng trường hoặc không gian đi bộ phù hợp với chức năng cộng cộng cũng như các hoạt động giao lưu văn hóa ngoài trời, hài hòa với điều kiện tự nhiên của khu vực; khuyến khích dành cho các hoạt động ngoài trời như đạp xe, đi bộ, thể dục thể thao, triển lãm nghệ thuật... hướng về phía sông Hồng.

Các công trình điểm nhấn bao gồm: công trình cao tầng ở bờ bắc sông Hồng, trục không gian công cộng - quảng trường Hồ Tây – Cổ Loa, cầu qua sông, công trình công cộng gắn với các bến cảng đường thủy...

Về bãi đỗ xe công cộng trong tổng thể quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng, Hà Nội dự kiến bố trí khoảng 72 ha đất bãi đỗ xe công cộng, có thể kết hợp các tiện ích đô thị trạm nạp điện, nhà vệ sinh công cộng, điểm tập kết rác thải sinh hoạt, trạm xăng... Bán kính phục vụ trong phạm vi 400-500 m, tiếp giáp với khu vực làng xóm hiện có, khu vực đông dân cư.

Thời điểm vàng

Trong khi đó, theo KTS Phạm Thanh Tùng - Chánh văn phòng Hội kiến trúc sư Việt Nam cho rằng việc công bố đề án là “bản lề” để mở ra không gian mới cho đô thị ven sông.

Theo ông Tùng, thực tế trong 7 lần lập quy hoạch chung Hà Nội trước đây, không gian sông Hồng chỉ được xác định là không gian cảnh quan vùng biên nội đô, còn bây giờ, không gian sông Hồng đã được xác quyết là trục không gian cảnh quan trung tâm của Hà Nội, gắn với trục Hồ Tây - Cổ Loa tạo thành trọng tâm bố cục không gian cho đô thị trung tâm.

Và với vị thế ấy, sông Hồng sẽ có vai trò quan trọng tác động đến sự hình thành và phát triển không gian đô thị ở hai bên bờ sông của thành phố này.

Nhiều năm qua, Hà Nội đã ưu tiên phát triển nhanh thị trường bất động sản, nhưng lại rất thiếu đất dành cho không gian xanh, không gian công cộng, bãi đỗ xe... Vì thế, Đồ án này tạo điều kiện để Hà Nội điều chỉnh quy hoạch phát triển trước đây, hướng đến khai thác một quỹ đất lớn có giá trị kinh tế rất cao, để tạo dựng những khu nhà ở sinh thái, không gian xanh, không gian công cộng... một cách chủ động, không bị chi phối, bị điều chỉnh bởi các dự án kinh doanh bất động sản của nhà đầu tư.

“Đây cũng là cơ hội để Hà Nội tái thiết, chỉnh trang khu vực ngoài đê vốn phát triển rất lộn xộn, nhếch nhác, di dời các khu nhà ở hiện có xây dựng không an toàn và kém chất lượng, ảnh hưởng không gian thoát lũ, là điều kiện để hiện thực hóa chủ trương giãn dân khu vực trung tâm nội đô lịch sử của Thành phố và cải tạo xây dựng lại hàng ngàn chung cư cũ đã xuống cấp tại 4 quận trung tâm Hà Nội” – KTS Phạm Thanh Tùng khẳng định.

Là chuyên gia được giao chuyên trách dự án quy hoạch đô thị ven sông Hồng một thời, ông Đỗ Viết Chiến – nguyên Phó giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội cho biết, nếu không sớm thực hiện dự án sẽ triệt tiêu nguồn lực đầu tư từ 1.500 ha đất bóc ra từ thềm đất bãi. Diện tích đất bỏ không này chính là nguồn nuôi dự án nhằm tái đầu tư trở lại. Nếu không thực hiện, quỹ đất này sẽ bị lấn chiếm.

"Hiện khu đất đề xuất xây dựng dự án đã không còn vì dân lấn chiếm. Mỗi lần bản quy hoạch đưa ra lấy ý kiến thì người dân lại tranh thủ lấn chiếm ra sát bờ sông. Và hiện tại gần như mất hết nguồn lực để thực hiện dự án” - ông Chiến cho biết.

Trong khi đó, theo PGS.TS Ngô Trí Long - Chuyên gia kinh tế, trong giai đoạn hiện nay khi đất đai trong nội đô đang dần trở khan hiếm thì quỹ đất lên tới hàng nghìn mét vuông dọc 2 bờ sông Hồng có thể giúp thành phố tận dụng để phát triển cơ sở hạ tầng, giao thông, nhà ở, chung cư phục vụ cho vấn đề an sinh xã hội.