Nữ sáng chế gốc Việt Uyên Trần - 9x chế tạo vải từ vỏ hải sản lọt danh sách Forbes Under 30 Asia 2022

Tiểu sử nữ sáng chế Uyên Trần 

Chloe Uyên Trần (29 tuổi) sinh ra tại Đà Nẵng, cô sống và làm việc tại Mỹ được 10 năm. Cô tốt nghiệp thạc sĩ ngành kinh tế thời trang tại Parsons The New School of Design - đây là trường đại học chuyên về nghệ thuật và thiết kế lớn nhất tại New York, Mỹ. 

Mới đây, tạp chí Forbes dã công bố danh sách Những gương mặt xuất sắc dưới tuổi 30 tại châu Á năm 2022 (Forbes Under 30 Asia 2022), trong đó Uyên Trần là một cái tên khá nổi bật trong danh sách 5 người được Forbes vinh danh.

Hành trình khởi nghiệp của cô gái 9x Uyên Trần 

Chloe Uyên Trần – đồng sáng lập TômTex cho biết: "Từ lúc thiếu niên, tôi đã có sở thích săn những bộ đồ đã qua sử dụng từ các thương hiệu nổi tiếng và luôn tò mò vì sao thời trang cũ từ nước ngoài vẫn được ưa chuộng ở những thị trường như Việt Nam". Chính những ngày đi lùng sục trang phục tại các chợ đồ cũ ở Đà Nẵng đã nuôi dưỡng niềm yêu thích thời trang của cô gái trẻ này. 

Được biết, khi Uyên Trần sang Mỹ du học vào năm 2012, cô đã giấu gia đình suốt hai năm đầu đại học để theo đuổi ngành thiết kế thời trang trong khi đó cha mẹ lại mong muốn cô chọn các ngành như kinh tế hoặc kỹ thuật. Sau khi tốt nghiệp đại học Mỹ San Francisco, Uyên Trần đã chuyển đến kinh đô thời trang New York và làm việc cho thương hiệu Alexander Wang. Việc trải nghiệm thực tế đã giúp cho Uyên Trần có câu trả lời về cách thức các công ty sản xuất những sản phẩm thời trang bán chạy từ thị trường này đến thị trường khác trong thời gian dài. Tuy nhiên quá trình đó cũng đã khiến cho cô nhận ra được vấn đề lớn của ngành công nghiệp thời trang đó chính là ô nhiễm môi trường. 

Theo số liệu của Cơ quan điều phối các hoạt động Môi trường của Liên hiệp quốc (The United Nations Environment Programme), có khoảng 60% các loại vật liệu dùng để sản xuất ra quần áo là từ nhựa - đây là loại rác thải khó phân hủy sau khi đã sử dụng. Với mong muốn tìm ra con đường làm thời trang bền vững hơn, Uyên Trần đã dừng hẳn công việc thiết kế thời trang và chuyển sang nghiên cứu. Lúc này cô theo học Thạc sĩ ngành thiết kế vật liệu tại học viện Thiết kế Parsons - đây là một trong những ngôi trường danh giá nhất trong lĩnh vực thời trang tại Mỹ. 

Trong quá trình nghiên cứu, Uyên Trần đã nhận thấy có thể tận dụng nguồn chitosan - chất dẻo sinh học (bio polymer) có trong vỏ hải sản hoặc nấm để tạo nên một vật liệu mới có thể thay thế cho da tự nhiên và da nhân tạo. Nếu như thành công thì ứng dụng của vật liệu này có thể vượt ra khỏi lĩnh vực thời trang, áp dụng trong sản xuất bao bì, nội thất hay các thiết kế công nghiệp khác. Nếu như thành công thì ứng dụng của vật liệu này sẽ có thể vượt ra khỏi lĩnh vực thời trang, áp dụng trong việc sản xuất bao bì, nội thất hay các thiết kế công nghiệp khác. Khi thành phẩm từ vật liệu hét tuổi thọ thì nó có thể được tái chế hoặc phân hủy sinh học, hạn chế được tác hại tới môi trường. Uyên Trần cho hay: "Biến đổi khí hậu ngày càng trầm trọng và cấp thiết, không riêng ngành dệt may mà tất cả những ngành công nghiệp đều chuyển đổi và thích nghi theo xu hướng bền vững. Tôi tự tin vật liệu sinh học từ chitosan là giải pháp cho tương lai".

Sau khi sản xuất thành công mẫu vật liệu đầu tiên trong phòng thí nghiệm của trường Parsons, Uyên Trần đã đưa ý tưởng này vào luận văn tốt nghiệp thạc sĩ đồng thời cũng tham gia vào một số cuộc thi về đổi mới sáng tạo tại Hoa Kỳ. Theo 9x này, sự khác biệt lớn nhất của mẫu vật liệu sinh học này chính là sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào - phụ phẩm công nghiệp để có thể tạo nên loại vật liệu sinh học thân thiện với môi trường. Chính ý tưởng mang tính ứng dụng cao có thể giải quyết được bài toán môi trường đã giúp cho Uyên Trần lọt vào vòng chung kết LVMH Innovation Award 2021 (giải thưởng từ tập đoàn LVMH ủng hộ các sáng kiến mới có sáng tạo, đổi mới và tinh thần kinh doanh trên thế giới0. Không những thế, loại vải sinh học thay thế da cũng đã nhận được huy chương vàng tại IDEA (Idea Sustainable Award) – đây là giải thưởng dành cho các thiết kế trong nhiều lĩnh vực bao gồm chiến lược thiết kế, xây dựng thương hiệu và tương tác kỹ thuật số cùng một số giải thưởng lớn khác trong ngành thời trang.

Uyên Trần nhớ lại "Tôi chưa hề nghĩ đến việc thành lập công ty cho đến khi nhận được một số giải thưởng và bắt đầu có những nhà đầu tư ngỏ ý hợp tác". Và sau khi nhận 1,7 triệu USD từ SOSV, Gaingel/C3, Climate Tech VC cho 10% cổ phần thì Uyên Trần đã quyết định thành lập TômTex. Lúc này, Uyên Trần đã mời Atom Nguyễn - người bạn thân thiết nhiều năm đồng sáng lập TômTex để đảm nhận việc hoạch định chiến lược kinh doanh. Tại TômTex, Uyên giữ vai trò là CEO và trực tiếp nghiên cứu phát triển sản phẩm trong khi đó Aton với kinh nghiệm làm việc ở những tập đoàn công nghệ lớn tại Silicon với vai trò giám đốc vận hành (COO). Hiện tại, nguồn nguyên liệu chính sản xuất ra các loại vật liệu sinh học chính là từ vỏ tôm - phụ phẩm nông nghiệp phổ biến tại nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam. Uyên Trần cho hay, Việt nam là một trong những nước xuất khẩu tôm hàng đầu thế giới cũng đồng nghĩa với việc có đủ nguồn vỏ tôm để chiết xuất ra chitosan. Ngoài các lý do khách quan như nguyên liệu dồi dào, chi phí sản xuất thấp cùng chất lượng ổn định, 9x này nói cô muốn được làm gì đó cho quê hương.

Mọi nỗ lực đã được đền đáp

Vào ngày 15/11/2021, TômTex đã ký biên bản ghi nhớ (MoU) với Vietnam Food - đây là công ty tại Việt Nam chuyên thu gom và xử lý phụ phẩm tôm bao gồm đầu, vỏ tôm đồng thời hướng mục tiêu cùng phát triển các giải pháp ứng dụng chitosan từ phụ phẩm tôm trong ngành dệt may và thời trang. TômTex - được ghép từ chữ tôm trong tiếng Việt và chữ viết tắt của “textile”, nó là cách mà Uyên Trần khẳng định chất Việt sẽ hiện diện trong sản phẩm của mình. Tom Trần – nhà sáng lập, CEO Môi Điên – một thương hiệu thời trang Việt Nam đang theo đuổi phong cách bền vững đưa ra nhận xét về TômTex sẽ thành công về thương mại bởi định hướng bền vững và phù hợp với thời cuộc. Hơn thế, các sản phẩm có giá trị về mặt mỹ thuật cũng như tận dụng được lợi thế về thủy sản vốn có của Việt Nam. 

Hiện, TômTex vẫn đang trong quá trình nghiên cứu phát triển sản phẩm. Uyên Trần cho hay, nhiều nhãn hàng nổi tiếng thế giới trong lĩnh vực như thời trang, nội thất, thiết bị công nghệ cũng có liên hệ cô để hỏi về sản phẩm. Nữ sáng chế 9x này cho biết cô đang chuẩn bị giới thiệu bộ sưu tập từ vật liệu sinh học do TômTex sản xuất tại tuần lễ thời trang New York vào tháng 9/2022. Cô hào hứng nói: "Đó sẽ là một cột mốc quan trọng đối với chúng tôi". TômTex cũng đang tiếp tục vòng gọi vốn thứ hai với mục tiêu huy động năm triệu USD để phát triển. 

Nếu như mọi chuyện được diễn ra theo đúng như kế hoạch thì Uyên Trần ước tính hết năm 2023 sẽ bắt đầu sản xuất đồng thời sẽ thương mại hóa vào năm tiếp theo. Cuối năm 2022, TômTex sẽ sản xuất được khoảng 1.000m2 vật liệu đầu tiên và có thể tăng lên đến 10 ngàn m2 vào cuối năm 2023 là 10.000m2 vào năm 2024. Uyên Trần tính toán sự khác biệt của những sản phẩm TômTex, bên cạnh thân thiện với môi trường thì còn nằm ở chi phí hợp lý. Hiện, chi phí sản xuất loại vật liệu này rẻ hơn khoảng một nửa so với các loại vật liệu da thông thường bởi vì nguyên liệu từ phụ phẩm sẽ rẻ hơn và quy trình sản xuất cũng không mất quá nhiều chi phí nhân công. 

Ngoài vai trò là điều hành, Uyên Trần còn trực tiếp nghiên cứu và phát triển sản phẩm. Đối với những nghiên cứu sâu về hóa học, cô đã có đội ngũ 3 nhà nghiên cứu trẻ cùng tham gia. Đây cũng chính là cơ duyên giúp họ được biết đến Ross McBee – tiến sĩ ngành gen tổng hợp và vật liệu sống tại đại học Columbia, trở thành đồng sáng lập TômTex và phụ trách mảng vận hành khoa học. Uyên Trần cho rằng một trong những thành công lớn nhất của bản thân chính là thuyết phục được Ross trở thành nhà đồng sáng lập.  

Để có thể đạt được những thành quả bước đầu, Uyên Trần cho biết "thất bại không đếm xuể". Được biết, cô đã từng nói chuyện với hàng trăm nhà đầu tư khi thành lập TômTex. Bởi vì xuất phát từ ngành thời trang nên các nhà đầu tư rất e ngại. Hơn thế, là phụ nữ đến từ Châu Á cũng có nhiều bất lợi.

Dù thế thì cô vẫn luôn giữ được tinh thần không sợ hãi để có thể tận dụng những lợi thế đang có ví dụ như tuổi trẻ, năng lượng, sự cởi mở trong tiếp nhận văn hóa để tiến về phía trước. Atom Nguyễn chia sẻ về người bạn thân Uyên Trần "Với xuất phát điểm là một nhà thiết kế không được đào tạo về khoa học chuyên nghiệp, Uyên khiến tôi ấn tượng vì đam mê và cống hiến để làm ra một loại vật liệu mới". Vốn là nhà thiết kế, Uyên Trần nói mình tương đối bay bổng và có tâm hồn nghệ sĩ, cô phải điều chỉnh nhiều khi đã bắt đầu kinh doanh. Cô cũng tự nhận bản thân đã thay đổi nhiều khi có tư tưởng lớn hơn, trưởng thành hơn khi phải tự học nhiều thứ trong thực tế vốn chẳng có ai dạy.