“Điểm sáng kinh tế” Sri Lanka chỉ còn là dĩ vãng!

Người phụ nữ Selwi Thangawelu có hai con, sinh sống tại thủ đô Colombo. Chồng bà là một công nhân nhặt rác. Tiền lương của người chồng không đủ để chi trả những chi phí sinh hoạt như thức ăn và nhiên liệu khi kinh tế Sri Lanka rơi vào cuộc khủng hoảng nghiêm trọng.

Gần đây, Thangawelu đã tìm được công việc mới - người giúp việc gia đình tại Kuwait. Với số tiền lương nhận được từ công việc này, bà có thể tiếp tục lo cho việc học của hai con. Tuy nhiên, một thách thức thực sự với Thangawelu là phải có hộ chiếu để sang Kuwait. Theo tờ New York Times, điều này đang rất khó khăn vì  hàng chục nghìn người Sri Lanka cũng đang tìm cách chạy ra nước ngoài. 

Vợ chồng bà Thangawelu phải sống kham khổ với số gạo ít ỏi còn lại trong suốt 3 tuần qua. Thức ăn duy nhất của họ là rau nhưng cũng không đủ để cả nhà ăn.

Thangawelu nói: “Phải ra nước ngoài làm việc khiến tôi lo sợ, thế nhưng nếu ở lại cũng không còn đường để sống”.

Với tầng lớp trí thức được đào tạo bài bản, thu nhập bình quân thuộc hàng cao nhất Nam Á cùng giới trung lưu đông đảo, Sri Lanka đã từng là điểm sáng kinh tế của khu vực. Thế nhưng, cuộc sống của hàng triệu người dân nước này lại đang không có đủ khả năng để mua những loại mặt hàng cơ bản dùng trong hàng ngày.

Siêu thị ngày càng có ít đồ để bán hơn và những gì đang được bán còn đắt hơn tới mức phần lớn người dân nước này không đủ tiền chi trả. Người dân Sri Lanka phải xếp hàng nhiều ngày mới có thể mua được một chút xăng dầu vì số lượng bán ra rất nhỏ giọt.

Gian khổ chưa từng thấy

Tại Sri Lanka cách đây vài tháng, xe lam và ô tô là những phương tiện giao thông chủ yếu. Thế nhưng ở thời điểm đó, phần lớn người dân chỉ có thể đi bộ hoặc đơn giản là ở trong nhà.

Một nông dân 80 tuổi tên Deyarathna Liyanage cho biết: “Lần đầu tiên tôi thấy cuộc sống trở nên khó khăn như bây giờ”.

Gia đình Liyanage là một trong ít hộ dân có sự may mắn. Gia đình họ có thể sống dựa vào rau xanh, nguồn lúa gạo và cây ăn quả mà họ tự trồng được trên cánh đồng nhỏ của mình khi mà đất nước đang phải đối mặt với nạn đói tồi tệ.

Ông Liyanage nói: “Bên ngoài chẳng còn nguyên liệu, cũng không có đồ ăn, không còn gì hết. Thậm chí chúng tôi cũng không thể đi đâu khác”.

Vào cuối tuần qua, việc hàng nghìn người tấn công dinh thự Tổng thống Gotabaya Rajapaksa yêu cầu ông này từ chức cho thấy mức độ khủng hoảng tại Sri Lanka đã lên đỉnh điểm. Một nhóm biểu tình còn đốt phá tư gia của Thủ tướng Ranil Wickremesinghe.

Văn phòng thủ tướng ngày 11/7 cho biết Tổng thống Rajapaksa đã đồng ý sẽ từ chức trong vài ngày tới. Bất kể ai là người kế nhiệm Rajapaksa, người này sẽ khó tìm là giải pháp khi đối mặt với cuộc khủng hoảng tại Sri Lanka.

Về cơ bản, Sri Lanka đã vỡ nợ. Khi lạm phát toàn cầu đang dâng cao thì triển vọng tài chính nước này còn trở nên tồi tệ hơn. Các chủ nợ quan trọng của Sri Lanka, chẳng hạn như Ấn Độ cho biết họ không thể quá kiên nhẫn và hầu bao của họ không phải là vô hạn. Bởi vậy, Sri Lanka càng khó nhập khẩu hàng hóa thiết yếu như nhiên liệu, thuốc men và thực phẩm.

Sai lầm của chính phủ, và người dân phải trả giá

Bình luận của New York Times: “Chính phủ mắc sai lầm và người dân Sri Lanka đang phải trả giá”.

Hồi trước, gia đình Liyanage có nguồn thu chính là từ lúa gạo trong đó họ sử dụng phân bón hóa học được cấp từ chính phủ. Tuy nhiên, sau đó Chính phủ nước này bất ngờ cấm việc sử dụng phân bón hóa học nên mùa màng thất thu và sản lượng sụt giảm nghiêm trọng.

Sau khi nhận ra sai lầm của mình, Chính phủ đã cho phép dùng phân bón hóa học trở lại khiến giá của phân bón gia tăng chóng mặt. Khi đó, phân hóa học cũng không còn được cung cấp miễn phí.

Do vậy, gia đình Liyanage đã dùng phân hỗn hợp để bón cho cây trồng. Do đó sản lượng chỉ bằng 20% so với trước đây.

Liyanage nói: “Hồi trước, lúa gạo mang lại nguồn thu nhập rất lớn cho chúng tôi. Còn bây giờ bán gạo chỉ có lỗ chứ không có lãi, tốt hơn hết là để lại cho gia đình sử dụng”.

Mohammed Rafiq - một tiểu thương bán hoa quả đang phải giảm giá 50% để lấy lại vốn vì khách hàng quá thưa thớt trong những ngày này.

Đường phố tại Colombo dường như không còn ô tô tấp nập, và chỉ còn những chiếc xếp hàng dài chờ mua nguyên liệu. Cứ khoảng vài ngày, thông tin về thời điểm lô xăng dầu mới về lại được Bộ năng lượng Sri Lanka đăng trên Twitter và rồi người dân lại đổ xô đi xếp hàng với hi vọng có thể mua được nhiên liệu.

Từng là huyết mạch của nền kinh tế Sri Lanka, song các ngành du lịch nước này nay đã bốc hơi sau những cú sốc từ covid 19 đến khủng hoảng kinh tế.

Hamdan Fawmy từng là tài xế xe du lịch đến những địa điểm nổi tiếng nhưng đã thất nghiệp nhiều tháng qua. Người đàn ông này ngồi trong xe suốt 4 ngày trong tuần qua chỉ để chờ đến lượt đổ xăng. Vì số lượng xăng bán ra cũng hạn chế nên mỗi lần đổ chỉ đủ anh di chuyển trong 2 ngày là hết.

Fawmy chia sẻ rằng nếu cuộc biểu tình thành công sẽ khiến tổng thống Rajapaksa từ chức và điều này chỉ khiến tình trạng khủng hoảng của đất nước càng trở nên tồi tệ hơn.

Fawmy nói: “Nếu không còn chính phủ, tôi sẽ mất 8 ngày mới được đổ xăng và thậm chí có thể không còn nhiên liệu này nữa”.

Với người giàu, khủng hoảng chỉ là một chút khó khăn

Bất bình đẳng kinh tế tại Sri Lanka cũng ngày càng trở nên trầm trọng. Đối với giới thượng lưu thiểu số, khủng hoảng kinh tế chỉ gây cho họ một chút khó khăn và không hề cản trở đến cuộc sống. Giới nhà giàu dễ dàng vượt qua áp lực của lạm phát phi mã vì những tài khoản của họ có đầy ngoại tệ ở nước ngoài.

Tại chuỗi siêu thị hạng sang có tên Keells, hàng tươi sống và ngũ cốc vẫn xếp đầy ắp trên các kệ mặc dù giá đã tăng gấp bội kể từ tháng tư.

Một cuộc biểu tình đã nổ ra ngay gần khách sạn hạng sang Kingsbury ở thủ đô Colombo vào 9/7. Đây là nơi mà chỉ sau đó 1 ngày diễn ra buổi tiệc cưới xa hoa với những khách tham dự khoác những bộ trang phục đắt đỏ. 

Jayadeva Uyangoda, giáo sư khoa học chính trị Đại học Colombo, nói: “Người nghèo và tầng lớp trung lưu đã phản ứng. Họ sẵn sàng hành động bất cứ lúc nào và không còn kiên nhẫn được nữa”.

Những tiến bộ xã hội trong nhiều năm qua đều đã bị xáo trộn bởi khủng hoảng kinh tế. Để tiết kiệm nhiên liệu, các trường học đã phải đóng cửa suốt nhiều tuần, công ty phải giảm lương của nhân viên và nhà thuốc cũng không có thuốc để kê đơn.

Những ngày qua, người dân Sri Lanka đã xếp hàng dài tại trụ sở cấp hộ chiếu ở Colombo. họ đang tìm cách tháo chạy ra nước ngoài.

Gần đây, hàng chục người Sri Lanka đã bị bắt giữ ở Ấn Độ Dương bởi tuần duyên Úc vì tìm cách vượt biên bằng thuyền nhỏ.

Paramasivam Satheesh (36 tuổi) là một tài xế xe lam. Satheesh đã ngừng chạy xe vì không thể mua được xăng trong những ngày qua. Chỉ có lượng xăng ít ỏi nên anh dùng để đưa gia đình tới khu trại dã chiến của những người biểu tình. Ở đó, họ được phát nước uống và đồ ăn.

Satheesh lo sợ rằng cả gia đình sẽ phải ăn xin trên phố nếu phong trào biểu tình sẽ sớm chấm dứt. Theo kế hoạch, anh sẽ lại chạy xe kiếm đủ tiền để xin được hộ chiếu nếu nguồn cung nguyên liệu dễ thở hơn. Anh cho biết muốn sang Trung Đông hoặc châu Âu để làm việc rồi gửi tiền về cho vợ con tại quê nhà.