Nhiên liệu của Nga đang “ế ẩm” tại Trung Quốc?

Theo Trí thức trẻ, mọi con mắt đều đổ dồn vào Trung Quốc sau khi Nga bắt đầu chiến tranh tại Ucraina. Họ nhìn nhận xem Trung Quốc liệu có hỗ trợ gì đối với nước láng giềng phương Bắc và là đối tác chiến lược về ngoại giao và kinh tế hay không.

Tuy nhiên, Trung Quốc không hề có bất kỳ sự hỗ trợ ngoại giao nào trong suốt 3 tháng qua. Và họ cũng không lên án chiến dịch quân sự của Nga như được dự đoán bởi các nhà chính trị phương Tây.

Dẫu vậy, các số liệu thương mại mới nhất cho thấy Bắc Kinh và Moscow đã có sự hợp tác khá tốt cho dù chịu sức ép từ phương Tây trong việc cắt huyết mạch kinh tế với Nga. Nhập khẩu hàng tháng của Trung Quốc từ Nga đạt mức cao kỷ lục 8,89 tỷ USD vào tháng 4, tăng 56,6% so với một năm trước đó. Mức này cao hơn 13,3% so với tháng 3.

"Ốc không mang nổi mình ốc"

Tuy nhiên, viễn cảnh trở nên u ám hơn. Các chuyên gia cho rằng Trung Quốc sẽ cảm thấy ngần ngại và nhất là khi những đợt phong tỏa nghiêm ngặt đang bóp nghẹt nền kinh tế và kìm hãm nhu cầu thay vì tăng cường mua các sản phẩm của Nga.

Theo các nhà chức trách Trung Quốc, thương mại vẫn bình thường với Nga, cho dù chịu những lệnh trừng phạt của phương Tây. Về phía các nhà nhập khẩu Trung Quốc, họ cần tính toán cẩn thận xem các sản phẩm giảm giá của Nga đang bị nhiều nước tránh xa có đủ hời để bù đắp cho những bất ổn và rủi ro về vận chuyển, thanh toán và khả năng bị trừng phạt hay không.

Theo tính toán của SCMP dựa trên số liệu của hải quan Trung Quốc, khoáng sản chiếm khoảng 80% hàng hóa Nga nhập khẩu của Trung Quốc, trong khi dầu thô chiếm hơn 70%. 

Điều đó có nghĩa là những thay đổi đáng kể trong tổng lượng nhập khẩu từ Nga của Trung Quốc đều chịu ảnh hưởng từ sự biến động của giá dầu thô trên thị trường toàn cầu.

Dữ liệu của Post cũng cho thấy giá nhập khẩu dầu thô trung bình trong tháng 4 cao hơn 70,3% so với cùng thời điểm năm 2021. Giá dầu thô cũng tăng 50,9%.

Cho dù lượng dầu và khí đốt của Nga giảm, nhưng nếu được bán với giá cao hơn thì doanh thu của Nga vẫn cao, và thậm chí còn cao hơn trước.

Kể từ khi cuộc xung đột bắt đầu vào cuối tháng 2, và đặc biệt là khi phương Tây gia tăng lệnh trừng phạt, Trung Quốc được cho là sẽ mua nhiều dầu thô từ Nga. Anh và Mỹ đều tuyên bố cấm mua dầu của Nga. Trong khi đó, Liên minh châu Âu cũng thông báo vào tuần này là đã lên kế hoạch chấm dứt sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga trong thời gian 5 năm.

Tuy nhiên, một câu chuyện khác đã xảy ra khi nhìn vào số liệu thương mại theo khối lượng. Tháng 3 vừa qua chứng kiến lượng nhập khẩu dầu thô của Nga đã giảm 14,12% so với cùng kỳ năm ngoái dù giá trị nhập khẩu tăng. Theo đó, tổng lượng dầu thô mà Trung Quốc nhập khẩu trong cùng tháng giảm 14%.

“Doanh thu của Nga chịu sức ép giảm đi vì các biện pháp trừng phạt. Điều này đồng nghĩa với việc giảm nguồn cung dầu và khí đốt, do đó thị trường toàn cầu bị bóp nghẹt và tăng giá”, theo Michal Meidan, Giám đốc Chương trình Năng lượng Trung Quốc tại Viện Oxford.

Lượng dầu thô của Nga đến Trung Quốc tăng 2,6% từ tháng 3 đến tháng 4. Tất cả các nguồn nhiên liệu khác đạt mức tăng 6,6%.

Ông Zha Daojiong, một giáo sư của Trường Nghiên cứu Quốc tế tại Bắc Kinh cho hay nhu cầu của Trung Quốc đang giảm mạnh có thể do các đợt phong tỏa kéo dài tại Thượng Hải và các thành phố khác trên cả nước.

Zha nói: “Nhu cầu sử dụng xăng dầu của thị trường Trung Quốc trở nên ít hơn bình thường do Thượng Hải bị phong tỏa”.
Trung Quốc đã tăng cường mua dầu thô từ Nga trước khi cuộc xung đột bắt đầu. Do vị trí gần với các nhà máy lọc dầu nhỏ độc lập, quốc gia này là nơi cung cấp nguồn cung ứng phổ biến nhằm giảm chi phí vận chuyển".

“Gần đây, con số này giảm xuống 70% hoặc thấp hơn một chút, một phần do các nhà máy lọc dầu độc lập giảm số lần vận hành nhằm đáp ứng nhu cầu giảm và một số vấn đề về biện pháp phòng chống dịch Covid-19”.

Các doanh nghiệp lớn hơn sẽ thận trọng hơn

Hầu hết những nhà nhập khẩu tại Trung Quốc đều tỏ ra thận trọng đối với thương mại và đầu tư năng lượng với Nga, dù các biện pháp trừng phạt của phương Tây nhằm vào nước này chưa mở rộng sang các hoạt động xuất khẩu năng lượng. Họ chọn giảm mua hoặc ngừng giao dịch, và một số khác thì mua bán qua bên thứ 3.

Một người giấu tên cho biết: “Trước lo ngại về hoạt động kinh doanh ở Mỹ hoặc toàn cầu sẽ bị tác động bởi lệnh trừng phạt, các doanh nghiệp lớn hơn sẽ càng thận trọng hơn”.

Theo Bloomberg, để tăng cường lượng dự trữ dầu thô chiến lược của Trung Quốc, Bắc Kinh đang đàm phán với Moscow để mua thêm dầu.

Nhiều khả năng, các thương nhân độc lập sẽ tận dụng cơ hội để mua dầu rẻ hơn của Nga. Điều này đối lập với các nhà máy lọc dầu thuộc sở hữu nhà nước. Tuy nhiên, người mua độc lập sẽ tiếp cận nguồn tài chính khó khăn hơn.

Các chi nhánh ở nước ngoài của một số ngân hàng lớn của Trung Quốc được cho là đã ngừng các giao dịch tài trợ có liên quan đến hàng hóa Nga sau khi dấy lên lo ngại bị ảnh hưởng bởi lệnh trừng phạt.

“Có thể sẽ xuất hiện các yêu cầu thanh toán trước cho hàng hóa chưa đến nơi để giải quyết vấn đề này. Tuy nhiên, với mức giá dầu tăng cao hiện na, điều này khiến việc dùng vốn cho các nhà máy lọc dầu quy mô nhỏ hơn sẽ gặp nhiều khó khăn và việc mua hàng hóa của họ có thể bị hoãn”.

Vẫn chưa rõ khi nào nhu cầu dầu thô của Trung Quốc sẽ quay trở lại khi Bắc Kinh gia tăng sự nghiêm ngặt trong việc thực hiện chính sách Zero Covid và sự hạn chế trong vận chuyển xuyên khu vực từ tháng 3.

Giá trị nhập khẩu khí đốt tự nhiên từ Nga đã giảm xuống kể từ khi chiến dịch quân sự của Nga tại Ukraine bắt đầu, bất chấp giá toàn cầu tăng vọt.

Các chuyên gia cho biết do hạn chế về cơ sở hạ tầng nên Nga không thể chuyển hướng đường ống dẫn khí đốt từ châu Âu sang Trung Quốc. Thế nhưng, Nga sẽ có cơ hội bán thêm LNG - khí tự nhiên hóa lỏng cho Trung Quốc, theo Elizabeth Wishnick, một nhà khoa học nghiên cứu cấp cao tại CNA, một tổ chức nghiên cứu và phân tích phi lợi nhuận có trụ sở tại Mỹ.

Khối lượng nhập khẩu LNG từ Nga sau khi giảm 19,4% trong tháng 3 cùng năm đã tăng trở lại vào tháng 4, tăng 79,63% so với cùng thời điểm năm 2021.

Thế nhưng, vận chuyển LNG là một khó khăn khác. Nga thiếu tàu chở dầu chịu được băng đá và các tàu mang cờ quốc tế cũng đang bị cản trở.

“Nga sẽ cho  tàu chở dầu của Hàn Quốc vào biên chế. Tuy nhiên, Hàn Quốc lại đang tuân thủ các biện pháp trừng phạt và áp dụng biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với hàng hải và thiết bị hàng hải. Trung Quốc đã liên kết với Nhật Bản và Phần Lan để đóng các tàu chở LNG chịu được băng đá. Tuy nhiên, hai nước này lại đang tuân thủ lệnh trừng phạt, do đó, chưa rõ sẽ có ảnh hưởng gì xảy ra”.

Theo dữ liệu hải quan và vận tải hàng hoá, việc các công ty than của Nga gần đây đang giảm giá mạnh đang nhận được nhiều sự quan tâm từ người mua Trung Quốc.

Theo tính toán của Post, giá trị thương mại của than đá bằng khoảng 1/8 giá trị của dầu thô. Đây là sản phẩm quan trọng thứ 2 của Nga.

Sau khi Bắc Kinh không chính thức cấm nhập khẩu than của Australia vào cuối năm 2020, nhập khẩu than từ Nga của Trung Quốc đã tăng lên. Sang năm 2021, Nga trở thành nhà cung cấp lớn thứ 2 của Trung Quốc, sau Indonesia. Số lượng than cung cấp là 52 triệu tấn, chiếm 14,4% tổng lượng nhập khẩu của Trung Quốc.

Theo số liệu của cơ quan hải quan, lượng than nhập khẩu của Nga trong tháng 3 đã giảm 29,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Nguyên nhân đa phần là do các thương nhân Trung Quốc hạn chế mua vì sự đình chỉ của ngân hàng với việc phát hành thư tín dụng (LC) đối với hàng hóa chở than của Nga.

Theo các chuyên gia, hàng hóa than của Nga sẽ phần nào được hỗ trợ khi Chính phủ Trung Quốc dỡ bỏ thuế nhập khẩu đối với tất cả than nhập khẩu từ ngày ⅕ (trước đây chỉ miễn thuế than Indonesia).