Sự xuất hiện của AI đã thay đổi toàn bộ nền kinh tế từ bán lẻ đến vận tải như thế nào?

Theo VnEconomy, AI (viết tắt của Artifical Intelligence) có nghĩa là trí tuệ nhân tạo, công nghệ mô phỏng các quá trình suy nghĩ và học tập kiến thức của con người cho máy móc, đặc biệt là các hệ thống máy tính. Công nghệ AI là thuật ngữ bao gồm tất cả các hoạt động từ quá trình tự động hóa robot đến người máy thực tế. Trong thời gian gần đây, công nghệ AI ngày càng nhận được nhiều sự quan tâm nhờ Big Data. Đặc biệt là đối với các công ty công nghệ, tầm quan trọng của dữ liệu cùng với công nghệ phần cứng đã phát triển mạnh mẽ hơn, cho phép công nghệ AI xử lý với tốc độ nhanh hơn bao giờ hết. 

Hai công ty lớn nhất của ngành công nghệ thế giới là Google và Microsoft đã và đang tiến hành các cuộc đua nâng cao sản phẩm tìm kiếm có sử dụng trí tuệ nhân tạo. Một trong hai công ty này đã công bố kế hoạch tăng cường tìm kiếm bằng AI nhằm tạo ra cuộc tranh giành quyền lực tối cao trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Sự thất bại của chatbot Brad mới ra mắt của Google do một lỗi xuất hiện đã khiến giá cổ phiếu của công ty mẹ Alphabet giảm mạnh. Cổ phiếu của công ty này lao dốc sau sự kiện này đã cho thấy nhận định của nhà đầu tư về AI và vai trò của trí tuệ nhân tạo quan trọng như thế nào đối với tương lai của “ông lớn” Google. 

Có thể thấy, những lợi ích của AI mang lại cho mọi lĩnh vực của nền kinh tế từ bán lẻ tới vận tải hứa hẹn sẽ mở ra làn sóng thay đổi trong các ngành công nghiệp trong thời đại công nghệ số như hiện nay. 

Nông nghiệp 

Công nghệ trí tuệ nhân tạo AI được thiết kế để theo dõi các kiểu thời tiết, quản lý tình trạng sâu bệnh, tìm ra nhu cầu tưới tiêu bổ sung, thậm chí AI còn có khả năng phỏng đoán nên lựa chọn trồng loại cây nào ở đâu. Với nhiều nông dân ngành nông nghiệp chính là “mảnh đất” màu mỡ cho công nghệ AI. Nhiều nhà sản xuất thực phẩm đang sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để thu thập và phân tích dữ liệu nhằm nỗ lực cải thiện năng suất và lợi nhuận. 

Tính năng kết hợp và phân tích các tập dữ liệu của AI đã cung cấp cho người nông dân thông tin theo thời gian thực về cách cải thiện sức chống chịu của cây trồng trước sâu bệnh, thiên tai và tăng năng suất cây trồng. Cảm biến trên mặt đất và máy bay không người lái đóng vai trò quan sát các loại cây trồng đang phát triển và điều kiện đất đai của hàng trăm mẫu đất, trong đó có kiểm tra nhu cầu cần thêm nước, phân bón, thuốc diệt cỏ hay không và tính toán cây trồng có bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh hay động vật phá hoại hay không. 

Cô Ali Capper - một nông dân sở hữu trang trại táo và hoa bia tại biên giới Herefordshire và Worcestershire (Vương quốc Anh) cho biết, đã đầu tư công nghệ mới gồm máy phun thuốc tự động cho vườn cây ăn quả, kết hợp với bản đồ đất kỹ thuật số mà gia đình cô đã dùng từ năm 2017. Theo Capper cho biết: “Những đổi mới về công nghệ nông nghiệp sẽ giúp chúng ta đối xử tốt hơn với môi trường canh tác cũng như đạt được hiệu quả và lợi nhuận cao hơn”.

Hậu Brexit, tình trạng thiếu lao động nghiêm trọng tại Anh đã khiến các nông dân phải đặt niềm tin vào những tiến bộ trong công nghệ robot - “agribots” - sẽ giúp bảo đảm thu hoạch mùa màng đúng thời vụ. Theo Hiệp hội Nông dân Quốc gia Anh, việc thiếu nhân công đã làm lãng phí 60 triệu bảng Anh thực phẩm chỉ trong năm 2022. 
Hiện nay các robot 4 tay được thiết kế để thực hiện công việc tỉ mỉ là hái quả chín đang được phát triển và sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, sự ra đời của những robot thế hệ mới có sự khéo léo như bàn tay của con người như hái những loại quả nhỏ dễ nát mà không bị hỏng như quả mâm xôi đã dần xuất hiện. Nhưng để sử dụng phổ biến thì có thể phải mất gần một thập kỷ nữa. Mặc dù vậy, tự động hóa đã và đang thay thế con người ở một số công việc tốn nhiều công sức và độc hại nhất trong nông nghiệp như gieo hạt, phun thuốc, tưới nước cho cây trồng. 

Chế tạo

Chủ các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực sản xuất đều đã thấy được rất rõ sức mạnh của tự động hóa đến ngành như thế nào. Năm 2019, Văn phòng Thống kê Quốc gia của Vương quốc Anh cho biết đã có gần 2.3 công nhân vận hành máy gia công kim loại có nguy cơ thất nghiệp. Bởi các thuật toán học máy được hình thành trên hàng nghìn dữ liệu đã được sử dụng trong các nhà máy lớn để dự đoán tuổi thọ của các bộ phận máy móc trước khi bị hỏng. Đồng thời giảm số lượng công nhân cho một công việc. 

Không chỉ nhân công của dây chuyền sản xuất bị ảnh hưởng bởi sự gia tăng nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo mà AI còn được sử dụng để thiết kế sản phẩm nhanh hơn rất nhiều. Kết hợp với những đổi mới như in 3D, điều này có thể làm giảm đáng kể chi phí phát triển và sẽ cần ít kỹ sư hơn trong lĩnh vực hàng không vũ trụ, ô tô và điện tử tiêu dùng.

Năng lượng

Một số ứng dụng của trí tuệ nhân tạo AI trong ngành năng lượng có thể kể đến như khả năng dự đoán và xác định lỗi trong các nhà máy điện, sử dụng dự báo thời tiết để lập kế hoạch hoạt động cho các dự án trang trại gió ngoài biển. Các nhà cung cấp năng lượng bán lẻ dự kiến sẽ tăng cường sử dụng AI cho việc chăm sóc khách hàng nhằm tiết kiệm chi phí. Theo đó, chatbots được dùng để đặt các câu hỏi cơ bản trước khi khách hàng nói chuyện với tư vấn viên. 

Các nhà cung cấp năng lượng dự kiến AI sẽ đóng vai trò trung tâm trong “lưới điện thông minh” trong tương lai, điều này cho phép liên kết nguồn cung và nhu cầu với những thiết bị hiện đại như đồng hồ thông minh và xe điện sử dụng năng lượng từ pin mặt trời, máy bơm nhiệt. 

AI cũng có khả năng theo dõi lượng khí thải carbon. Theo tính toán của Tập đoàn tư vấn Boston việc áp dụng trí tuệ nhân tạo vào các kế hoạch phát triển bền vững của các công ty đa quốc gia có thể trị giá từ 1,3 - 2,6 nghìn USD thông qua doanh thu bổ sung và tiết kiệm chi phí vào năm 2030. Cuối năm 2022, Chính phủ Anh đã khởi động chương trình trị giá 1,5 triệu bảng Anh để nghiên cứu việc sử dụng trí tuệ nhân tạo AI nhằm giảm lượng khí thải carbon của Vương quốc Anh. 

Thị trường bán lẻ

Đây là một trong những ngành nghề có sự thay đổi lớn nhất sau khi có sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo. Dự báo gần 1/3 công việc bán lẻ có thể bị thay thế bởi công nghệ vào năm 2030 so với mức của năm 2017 bởi máy tính tiền tự động, robot kho hàng và các công cụ lập kế hoạch dựa trên AI được nhiều doanh nghiệp lựa chọn thay vì bỏ tiền ra thuê lao động là con người. Điều này có thể thấy rõ ràng nhất ở sự gia tăng nhanh chóng của hệ thống kiểm tra và quét trong các siêu thị tại Anh trong 5 năm qua. Đặc biệt, do ảnh hưởng của đại dịch lao động khan hiếm, mức lương chi trả cho 1 lao động ngày càng tăng, người mua không muốn tương tác trực tiếp đã tạo cơ hội cho các ứng dụng trí tuệ nhân tạo được sử dụng ngày càng nhiều trong ngành bán lẻ. 

Các nhà phân tích tại công ty tư vấn McKinsey dự đoán số lượng nhân viên thu ngân có thể giảm gần một nửa từ năm 2017 đến năm 2030 khi các công nghệ nhân tạo được triển khai. Bryan Roberts tại cơ quan công nghiệp IGD cho biết phần lớn doanh số bán hàng ở hầu hết các siêu thị ở Vương quốc Anh hiện đang tăng lên nhờ máy tính tiền tự động hoặc tự quét.

Chi phí dành cho một lao động ngày càng nhiều buộc các nhà bán lẻ phi thực phẩm phải thử nghiệm AI. Chuỗi cửa hàng quần áo Uniqlo của Nhật Bản vài năm trước đã giới thiệu hệ thống được liên kết với các thẻ nhận dạng tần số vô tuyến. Hay như tại Amazon Fresh đã xây dựng những cửa  hàng miễn phí thanh toán, tại đây có camera và cảm biến trên mỗi kệ hàng, như vậy mọi hoạt động mua hàng được kiểm soát tự động trên một ứng dụng điện thoại của khách hàng, khách chỉ cần lấy đồ và có thể thanh toán sau. 

Không chỉ dừng lại ở đó, nhà bán lẻ còn đang thử nghiệm các hệ thống robot hoặc được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo để phát hiện các kệ hàng trống -  Marks & Spence - đang thử nghiệm một hệ thống sử dụng camera cố định. Những nhà bán lẻ đã thử nghiệm với những cỗ máy kiểu Dalek chạy lên xuống các lối đi.
Nhãn giá tiền trên các kệ hàng cũng có thể được điều khiển tự động nhờ AI, việc chọn và đóng gói sản phẩm trong kho cũng sẽ đe dọa đến công việc của hàng nghìn người lao động. 

Vận tải 

Trong một báo cáo năm 2021 của PwC dự báo rằng tỷ lệ mất việc làm lớn nhất trong 20 năm tới sẽ đến từ lĩnh vực vận tải. Đặc biệt là khi những chuyến tàu không người lái đầu tiên được thử nghiệm. Tuy nhiên ngay cả khi những chiếc xe buýt tự hành đầu tiên được thử nghiệm tại Scotland và Milton Keynes thì còn khá lâu nữa các tài xế mới bị đào thải trong lĩnh vực vận hành HGV, xe buýt, xe lửa. Viễn cảnh có những robottaxi vẫn chưa thể trở thành hiện thực trong tương lai gần. 

Tại London (Anh), hệ thống giao thông vận tải đang sử dụng trí tuệ nhân tạo để giúp phân luồng giao thông và dự báo những tai nạn, còn đối với người điều hành các chuyến tàu đã sử dụng trình mô phỏng hoặc “sinh đôi kỹ thuật số” (digital twins) để kiểm tra đường đi, sân ga và thời gian biểu của tàu. Theo Ủy ban Tiêu chuẩn và An toàn Đường sắt hiện đang làm việc với các học giả để sử dụng công nghệ máy học từ video có độ phân giải cao nhằm xử lý những vật cản trên đường. Tại Úc, các dự án AI và video tương tự có thể dạy các đoàn tàu không người lái nhận biết đèn xanh hoặc dữ liệu chuyển động trên đường ray từ xa là do con người lấn chiếm hay do một con kangaroo ở gần. 

Dịch vụ tài chính 

Người lao động làm việc trong lĩnh vực dịch vụ tài chính có nguy cơ mất việc làm do AI cao hơn nhiều so với các lĩnh vực khác, tuy nhiên vấn đề này có thể giải quyết. Sarah Kocianski, một nhà tư vấn fintech độc lập cho biết: “Các ngành công nghiệp khác đã thực hiện những cắt giảm nhân sự”. Cụ thể, các ngân hàng và công ty quản lý tài sản sẽ cần ít nhân viên hơn để tiếp nhận khách hàng mới khi có thể tự động hóa nhiều quy trình kiểm tra lý lịch khách hàng hơn và phụ thuộc vào trí tuệ nhân tạo nhiều hơn để phát hiện và nhận diện các rủi ro tiềm ẩn như gian lận và rửa tiền. Các cơ quan quản lý hoàn toàn có thể tham gia vào các chương trình cho AI học đó. Mặc dù vậy, hệ thống này vẫn cần có sự giám sát của con người, để xây dựng, lập trình công nghệ và để tiến hành kiểm tra bổ sung, giải quyết các vấn đề phức tạp hơn. 

Karishma Brahmbhatt  một luật sư về dữ liệu và công nghệ tại Allen & Overy cho biết: “Một rủi ro nghiêm trọng là các công ty không chống lại được cám dỗ tin tưởng vào AI để đưa ra các quyết định cho vay hoặc bảo hiểm thông minh hơn, không hiểu quy trình lập luận và phụ thuộc quá nhiều vào hệ thống AI và không kiểm tra mức độ phù hợp của nó với mục đích”.

Bên cạnh nhu cầu bùng nổ đối với nhân viên công nghệ trong việc xây dựng và giám sát các chương trình AI, các công ty sẽ cạnh tranh để có được những nhân viên có kỹ năng cao hơn và  có thể thực hiện công việc giám sát nếu họ nghi ngờ gian lận hoặc sai sót, hoặc cung cấp hỗ trợ riêng cho khách hàng.