Thế độc quyền năng lượng của Nga đang dần bị lung lay?

Theo TTXVN, cuộc chiến quân sự đầy căng thẳng giữa Nga và Ukraine đã cản trở dự án đường ống Dòng chảy phương Bắc 2 (Nord Stream 2) giúp đưa khí đốt từ Nga sang châu Âu và làm lộ rõ kế hoạch nhằm chinh phục thị trường năng lượng của Mỹ.

Lúc này, câu hỏi được đặt ra là liệu Nga có thể dùng lá bài năng lượng để gây áp lực lên Liên minh châu Âu (EU) được bao lâu nữa hay Nga đang tạo cơ hội để các nhà sản xuất dầu khí đá phiến Mỹ có thể bắt đầu giao thương với châu Âu?

Châu Âu muốn bỏ phụ thuộc vào dầu khí Nga

Cuối tháng 2/2022 sau khi Nga bắt đầu cuộc chiến quân sự tại Ukraine, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã liên tục gia tăng áp lực với phương Tây trong lĩnh vực năng lượng.

Sắc lệnh ký ngày 31/3/2022 như một tối hậu thư đòi châu Âu và Mỹ sử dụng đồng ruble để thanh toán tiền mua dầu và khí đốt của Nga. Một tháng sau, Nga đơn phương tuyên bố ngừng cung cấp khí đốt cho hai thành viên EU là Ba Lan và Bulgaria.

EU đã mạnh tay trừng phạt Nga sau tình hình căng thẳng tại Ukraine, song vẫn "nhẹ tay" với một số ngân hàng có liên hệ trực tiếp đến ngành dầu khí Nga, và đặc biệt là tránh trừng phạt những tập đoàn năng lượng của nước này.

Có thể thấy, EU hiện đang lúng túng trong vấn đề năng lượng, nhất là khi khối này vẫn chưa thể nhất trí về giải pháp cấm vận dầu mỏ Nga. Trong khi đó, chuyện từ bỏ khí đốt của Nga lại càng khó hơn. Cùng lúc, nhiều nước thành viên của Liên minh châu Âu EU đã gấp rút đi tìm các nguồn cung cấp khác, đứng đầu là Mỹ.

Trong tháng 3/2022, xuất khẩu khí hoá lỏng (LNG) từ phía Mỹ sang châu Âu đã tăng gấp 5 lần so với cùng kỳ năm 2021. Từ cuối năm 2021, ba tàu chở LNG của Mỹ đang trên đường sang châu Á đã chuyển hướng để quay sang châu Âu, mặc dù khối lượng LNG mà ba chiếc tàu này chuyên chở chỉ như "muối bỏ biển" giữa lúc Nga đảm bảo nguồn cung cho 40% nhu cầu của EU (theo số liệu thống kê năm 2019).

Bên cạnh đó, trong số những nguồn cung cấp cho châu Âu, Nga cũng bỏ xa những nước phía sau là Na Uy (22%) và Algeria (7,2%), hay Qatar (4,6%). Mỹ gần như vắng bóng, cho dù nước này có khả năng cung cấp và sản xuất còn nhiều hơn cả Nga.

Trên đài phát thanh France Inter, chuyên gia Pháp về năng lượng -  Francis Perrin, Giám đốc nghiên cứu Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược (IRIS), nhấn mạnh đến tiềm năng to lớn của Mỹ nhờ công nghệ khai thác dầu đá phiến:

“Từ trước cuộc chiến quân sự Nga-Ukraine, Mỹ đã là nhà sản xuất số một thế giới về dầu mỏ và khí đốt, đứng trước cả Nga. Mỹ là một cường quốc về năng lượng hoá thạch với tiềm năng rất lớn và từ nhiều tháng qua, nước này đã trở thành một trong ba nhà cung cấp LNG hàng đầu của thế giới cùng với Qatar và Australia. Mỹ có khả năng tăng thêm lượng trong chuỗi cung ứng cho những đối tác châu Âu trong nhiều tháng tới và có thể là vài năm tới”.

Mỹ xuất khẩu sang châu Âu

Với công nghệ khai thác mới, Mỹ đã vượt hai nhà sản xuất lớn nhất của thế giới là Saudi Arabia và Nga trong lĩnh vực dầu mỏ. Trong số ngày 18/4/2022 của tờ La Croix đã nhắc tới viễn cảnh bầu cử giữa nhiệm kỳ vào mùa Thu tới.

Để tranh thủ lá phiếu của cử tri,Mỹ có thể sẽ muốn khởi động lại ngành công nghiệp dầu đá phiến, cho dù điều này trái ngược với những cam kết của Tổng thống Joe Biden từng đưa ra khi ông ra tranh cử Tổng thống hồi năm 2020.

Đại diện một cơ quan bảo vệ quyền lợi của các tập đoàn sản xuất LNG của Mỹ vào đầu tháng 4 đã tiếp một phái đoàn gồm 12 nước thành viên EU. Các bên đàm phán và tìm kiếm “những giải pháp trong ngắn hạn” nhằm thay thế khí đốt của Nga.

Phía Mỹ khẳng định rằng: “Trong bối cảnh xung đột tại Ukraine vẫn diễn ra vô cùng căng thẳng, nhiều nhà sản xuất của Mỹ đang tập trung vào châu Âu”. Từ năm 2016, chính quyền cựu Tổng thống Barack Obama với ông Joe Biden khi đó trong cương vị phó Tổng thống đã dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu năng lượng có hiệu lực từ cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1975.

Sáu năm sau, Mỹ đã trở thành nhà xuất khẩu LNG số 1 thế giới, đứng trước cả Qatar và Australia. Châu Á là thị trường quan trọng nhất của các nhà sản xuất Mỹ.

Trong bối cảnh đe dọa xung đột tại Ukraine chưa có dấu hiệu dịu lại, khối lượng LNG của Mỹ đổ về châu Âu ngày càng lớn. Đầu tháng 2/2022, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã phát biểu tại Brussels nhắc lại sự kiện Nga ngừng cung cấp khí đốt cho châu Âu hồi năm 2009 khiến nhiều nước EU khốn đốn.

Nhưng giờ đây, châu lục này có thể trông cậy vào Mỹ vì Washington đã cam kết sẽ ngăn chặn kịch bản đó tái diễn một lần nữa.

Trên thực tế, theo thống kê của Bộ Năng lượng Mỹ cho thấy liên tiếp trong bốn tháng đầu năm 2022, hơn 65% lượng xuất khẩu LNG của Mỹ là để cung cấp cho châu Âu.

Trong lúc đó, do ý thức được rằng áp lực của Nga đối với châu Âu về năng lượng vẫn đang tồn tại, chính quyền Tổng thống Joe Biden đã có động thái huy động từ nhiều nhà sản xuất trong nước đến các đồng minh của Mỹ như Qatar hay Nhật Bản để có thể “ưu tiên” đáp ứng nhu cầu của châu Âu.

Ví dụ như Nhà Trắng đã yêu cầu phía Qatar hỗ trợ châu Âu và kêu gọi Nhật Bản chịu khó nhường một phần LNG đã đặt mua của Mỹ cho châu Âu.

Vào năm 2019, dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump, Ngoại trưởng Mike Pompeo đã từng cảnh báo một số nước quá lệ thuộc vào dầu khí của Nga hay Iran và kêu gọi những nước này hướng về các nhà sản xuất của Mỹ bởi vì Mỹ không chỉ xuất khẩu năng lượng mà còn xuất khẩu cả một hệ thống những giá trị thương mại đến những nước bạn và đối tác của Washington.