Bí ẩn lạm phát mayonnaise tại Mỹ

Pete Strates đã chia sẻ với một phóng viên vào năm ngoái về việc vận hành một nhà hàng sau đại dịch có thách thức gì. Ông đề cập đến khó khăn trong tuyển dụng rồi nói về giá mayonnaise ngày càng tăng. Strates cho biết ông tốn thêm 200 USD/ tuần để mua loại sốt này.

Strates và nhà hàng của ông vận hành ở đúng giai đoạn đang có cuộc cạnh tranh khốc liệt về nguyên nhân và mức lạm phát tại Mỹ. Theo dữ liệu gần đây, CPI tại Mỹ tăng 8,5% so với năm ngoái, thấp hơn dự báo nhưng vẫn gần cao nhất trong 40 năm.

Dường như đo lường mức độ thay đổi của giá cả không đơn giản và có tính chủ quan cao, tuy nhiên mayonnaise lại chính là một ví dụ tốt.

Điều gì đã khiến giá của một loại sản phẩm gia vị cực kỳ nổi tiếng tại các nhà hàng và bữa ăn gia đình lại khó xác định như vậy? 

Các chuyên gia phân tích của Bloomberg đã nói về Bí ẩn lạm phát mayo và những sự thay đổi trong chi phí sinh hoạt tại Mỹ.

Bloomberg đưa tin rằng mayo là loại sản phẩm gia vị chịu nhiều sự chia rẽ về quan điểm. Nó được các đầu bếp yêu thích xong lại bị chỉ trích bởi quan chức y tế. Công thức ban đầu của mayo là hỗn hợp của dầu ôliu, trứng, tỏi và nước cốt chanh. Tuy nhiên hiện tại, nó đã khác xa.

Thời nay, mayo có thành phần chính là dầu đậu nành. Ngoài ra các chuyên gia có thể đánh giá nhiều loại gia vị khác khi theo dõi tình hình giá cả tại Mỹ.

Cách đây 1 năm, trên Amazon, 1 chai mayo Kraft Heinz cỡ lớn có giá 77,2 USD. Tuy nhiên, hiện tại có giá 109,83 USD. Vào năm ngoái, một thùng mayo cơ bản của Kraft Heinz có giá 51,99 USD nhưng hiện có giá 66,32 USD. Mức tăng đã là 27%.

Giá cả liên tục thay đổi vào khoảng đầu tháng 8 năm ngoái và hiện chưa có dấu hiệu dừng lại, theo thông tin từ Keepa.com - trang chuyên theo dõi giá của các mặt hàng được bày bán trên Amazon và các trang web lớn khác.

Thế nhưng không phải tất cả các loại mayo đều tăng giá nhanh chóng. Một chai mayo 220g Duke tăng giá 2,6%, từ 4,66 USD lên 4,78 USD. Dường như Fed đã tiến gần tới mức lạm phát mục tiêu 2% nếu dựa theo loại mayo này. Thế nhưng, Fed sẽ còn phải tiếp tục thực hiện đợt nâng lãi suất nết xét theo giá mayo Kraft Heinz.

Do đó, lạm phát giá thực phẩm tại Mỹ không chỉ dựa vào mayo. Do đó, chỉ số CPI được tính theo biến động của nhiều loại hàng hóa và dịch vụ khác nhau. 

Bên cạnh đó, theo dõi lạm phát cũng có thể dựa vào một số cách khác. Fed thường sử dụng Chỉ số Chi tiêu Tiêu dùng cá nhân (PCE), tuy nhiên chỉ số CPI vẫn phổ thông hơn. Với hàng trăm chỉ số nhỏ lẻ, PCE giúp các nhà phân tích có thể theo dõi mọi thứ từ "khí không chì" cho đến "cây và hoa trong trong nhà", và tất nhiên có cả giá mayo.

PPI cũng là một chỉ báo lạm phát khác của Mỹ. PPI theo dõi nhiều hạng mục, trong đó có bao gồm cả nguyên liệu phết bánh. Thực tế cho thấy PPI có liên quan đến mayo, từ “Gia vị và Chế biến" cho đến "Nước sốt chế biến sẵn" và "Nước sốt salad dạng lỏng".

Các nhà phân tích của Bloomberg dựa trên những số liệu này và nhận ra rằng giá mayo đã tăng 5,4% so với tháng 7 năm ngoái. Thế nhưng, bạn sẽ thấy một viễn cảnh khác nếu tra cứu cùng dữ liệu ở hiện tại. Mã hàng hóa trong PPI "sốt mayonnaise, nước sốt salad và phết bánh mì sandwich" hiện tại đã tăng 10,6% ở cùng tháng này. Điều đó có nghĩa là lạm phát đã tăng gấp 2 lần. 

Và dường như ít ai chú ý tới khía cạnh đó trong chỉ số của PPI. “Tất cả các hạng mục của PPI đều có thể điều chỉnh trong 3-4 tháng là tối đa”, theo Joseph Kowal – nhà kinh tế học của Cục Thống kê Lao động (BLS).

Đối với số liệu PPI chính thức, ông cho rằng thay đổi từ 5,4% đến 10,6% là điều không bình thường, tuy vậy vẫn là phổ biến với hạng mục cụ thể.

Nguyên nhân chính xác đẩy giá mayo tăng mạnh

Để biết chính xác vì sao giá của mayo tăng mạnh đến như vậy, đầu tiên hãy nhìn vào những thành phần tạo ra một chai mayo như thành phần cơ bản, cước vận chuyển, chi phí lao động và lợi nhuận. Trong giai đoạn hậu Covid 19, nhiều thành phần trong số đó đã tăng, tuy nhiên mức tăng đáng kể nhất thuộc về các thành phần cơ bản.

Thực tế cho thấy giá cả tăng cao vì đại dịch liên tiếp xảy ra. Lạm phát giá trứng tại Mỹ đã lên tới 47% so với cùng kỳ năm 2021 vì dịch cúm gia cầm khiến 30 triệu gia cầm chết. Tính từ tháng 3 năm 2020, giá bán buôn cũng tăng tới 185%.

Mặt khác, đợt bùng phát dịch tả lợn châu Phi tại Trung Quốc năm 2018 đã khiến giá đậu tương tăng 75% ở cùng kỳ. Nguồn cung đậu tương chịu sức ép lớn và giá cũng tăng vọt sau khi Trung Quốc gia tăng số đàn lợn và cần đến nhiều nguyên liệu hơn. 

Giá đậu tương cũng tăng lên vì xung đột tại Ukraine, khiến lượng hạt dầu tồn kho giảm. Trong báo cáo kinh doanh quý II, Kraft đã chỉ ra vấn đề giá đậu tương tăng mạnh, trong khi đó, Restaurant Brands International lưu ý rằng hoạt động kinh doanh gặp biến động vì giá hàng hóa tăng. Mùa màng tại Mỹ và châu Âu hiện cũng bị ảnh hưởng do thời tiết nắng nóng gay gắt hơn.

“Nhiều loại mặt hàng có thể biến động liên tục trên thị trường thế giới và chính sách tiền tệ và tài khóa cũng không dễ dàng có thể giải quyết được vấn đề. Bởi vậy các công ty đã nhanh chóng chuyển mức tăng của chi phí đầu vào sang khách hàng để đảm bảo được lợi nhuận của họ”, theo Omair Sharif, nhà sáng lập của Inflation Insights LLC.

“Đối với giá mayo tăng, nguyên nhân là do đậu tương. Giá đậu tương tăng vào năm 2021 và lượng hàng tồn kho cũng thấp nhất 2 thập kỷ khi dịch tả lợn châu Phi xảy ra tại Trung Quốc. Bên cạnh đó, giá dầu hướng dương tăng mạnh vì xung đột tại Ukraine cũng gây áp lực khiến giá mayo biến động. Tôi không chắc việc tăng lãi suất có thể giải quyết vấn đề tăng giá”, ông nói thêm. 

Lạm phát luôn là một hiện tượng tiền tệ dù ở đâu và khi nào, theo Milton Friedman – nhà kinh tế học đạt giải Nobel. Thế nhưng, điều này không rõ ràng với mayo. Nhu cầu với sốt mayo có thể tăng lên tạm thời sau khi Fed tung gói kích thích và hỗ trợ thanh khoản. Tuy nhiên, việc thắt chặt chính sách khó có thể hạ nhiệt giá cả.

Tại các nước khác, giá mayo cũng tăng. Giá của loại sốt này đã tăng 21% tại một chi nhánh Unilever ở New Zealand – Best Foods. Trong khi đó, giá mayo cũng có thể tiếp tục tăng giá vào tháng 10 tại Nhật Bản - quốc gia giảm phát kéo dài gần hết 2 thập kỷ. Tại Anh, giá mayo cũng đã tăng 80% chỉ trong năm nay.

Điểm cốt lõi của vấn đề là trải nghiệm của mỗi người dùng sẽ phân biệt dù có thể đánh giá lạm phát theo giá mayo. Những người mua mayo nhiều sẽ thấy giá cao hơn nhiều trong khi người ăn kiêng chất béo thì không ảnh hưởng.

Bởi vậy, mức độ ảnh hưởng người tiêu dùng sẽ khác nhau vì họ có mức độ dùng hàng hóa không giống nhau. Đây cũng là nguyên nhân tại sao việc giá khí đốt tăng mạnh trở thành vấn đề chính trị vì đó là nhiên liệu mà người Mỹ dùng thường ngày.