Dư nợ cho vay margin quý I/2024 hơn 195.000 tỷ đồng, rủi ro giảm

Công ty chứng khoán đẩy mạnh cho vay margin

FiinTrade thống kê từ báo cáo tài chính quý I/2024 của 52 công ty chứng khoán, đại diện cho 94% quy mô vốn chủ sở hữu toàn ngành, cho thấy dư nợ cho vay giao dịch ký quỹ cuối tháng 3/2024 đạt gần 193.300 tỷ đồng, tăng 62,4% so với cùng kỳ năm 2023, tăng 11,2% so với cuối năm ngoái. 

Theo thống kê của Công ty Chứng khoán DSC, tính đến cuối quý I/2024, ước tính dư nợ margin toàn thị trường đạt hơn 195.000 tỷ đồng.

Tại thời điểm cuối tháng 3/2024, quy mô dư nợ margin đã vượt đỉnh cũ được thiết lập từ đầu năm 2022, tuy nhiên tỷ lệ liên quan đến dư nợ margin hiện nay không thể hiện trạng thái rủi ro lớn như giai đoạn cũ.

Nhóm chuyên gia của FiinTrade phân tích, tính đến cuối tháng 3/2024, tỷ lệ dư nợ margin/tổng vốn chủ sở hữu các công ty chứng khoán là 0,87 lần, tăng so với mức 0,75 lần hồi cuối năm ngoái, nhưng thấp hơn so với mức 1,3 lần vào cuối tháng 3/2022. Nguyên nhân là các công ty chứng khoán tăng mạnh quy mô vốn chủ sở hữu trong thời gian qua.

Ghi nhận tại một số công ty thuộc top đầu về cho vay margin, dư nợ tính đến cuối quý vừa qua tăng so với cuối năm 2023. Đơn cử như Chứng khoán SSI ghi nhận dư nợ cho vay margin tăng 16%, đạt 16.957 tỷ đồng. Công ty Chứng khoán Techcombank tăng 17,4% lên 19.087,5 tỷ đồng. Công ty Chứng khoán TP.HCM tăng 17% lên 14.200 tỷ đồng; Công ty Chứng khoán VPS tăng 3% lên 11.941 tỷ đồng.

Khi dư nợ cho vay margin tăng thì doanh thu từ nghiệp vụ margin của các công ty chứng khoán cũng tăng. Như trong quý đầu năm nay, doanh thu cho vay margin của Chứng khoán Techcombank đạt 573 tỷ đồng, tăng 109% so với cùng kỳ năm 2023. Tại Chứng khoán VPS, lợi nhuận từ các khoản cho vay và phải thu trong quý I/2024 tăng 93% so với cùng kỳ, đạt 395 tỷ đồng. Công ty Chứng khoán MB ghi nhận dư nợ hoạt động ký quỹ và ứng trước bình quân là 9.388 tỷ đồng, tăng gấp 2,7 lần so với cùng kỳ.

Một số công ty chứng khoán khác cũng đạt mức tăng trưởng cao từ hoạt động cho vay như Chứng khoán VPBank tăng 142% lên 230 tỷ đồng; Chứng khoán ACB tăng 117% lên 126 tỷ đồng; Chứng khoán Vietcombank tăng 85% lên 152 tỷ đồng.

Nhìn chung, cả cung và cầu margin trên thị trường đều tăng. Đối với cung, quy mô vốn chủ sở hữu tính đến cuối quý I/2024 tăng thêm khoảng 40.000 tỷ đồng, tương đương 22% so với đầu năm ngoái. Các công ty chứng khoán đều có dư địa tăng thêm vốn cho vay margin. 

Với cầu, thị trường liên tục có sự tham gia của các nhà đầu tư mới, tính từ đầu năm 2023 đến cuối quý I/2024 ghi nhận khoảng 1,68 triệu tài khoản mở mới, tâng tổng số lượng lên hơn 7,63 triệu tài khoản đang hoạt động. Trong quý vừa qua, nhà đầu tư cá nhân mua ròng trên sàn HoSE 15.800 tỷ đồng, bằng 81,4%, đây là quý thứ 4 liên tiếp ghi nhận nhà đầu tư cá nhân mua ròng.

Rủi ro tổng thể không tăng

Theo ông Bùi Văn Huy - Giám đốc Chi nhánh TP.HCM của Công ty Chứng khoán DSC, với quy mô và thanh khoản đang tăng, việc dư nợ cho vay margin tăng mạnh là điều tất yếu. Cùng với đó, theo số liệu của FiinTrade, số dư tiền gửi của nhà đầu tư tại các công ty chứng khoán tính đến cuối tháng 3 đạt gần 100.800 tỷ đồng, tăng hơn 21.000 tỷ đồng, tương đương tăng 26% so với cuối năm 2023, ghi nhận mức tăng theo quý mạnh nhất trong 5 năm qua. 

Khi những sản phẩm huy động ngắn hạn của các công ty chứng khoán bị “tuýt còi”, số dư tiền gửi thể hiện độ sâu thị trường và cho thấy một lượng tiền lớn đang chờ để giải ngân.

Đáng chú ý, sau nhịp điều chỉnh mạnh vào giữa tháng 4/2024, số dư margin giảm khoảng 10%, về lại mức cuối năm ngoái, trong khi VN-Index đạt mức điểm cao hơn. Như vậy có nghĩa, rủi ro tổng thể về margin không tăng.

Mặt khác, thanh khoản thị trường quý đầu năm 2024 tăng khoảng 40% so với cuối năm ngoái. Trong khi đó, dư nợ margin cuối tháng 3/2024 tăng chưa tới 15%, vòng quay margin đã cải thiện rõ rệt, tiền vay chủ yếu phục vụ giao dịch thật, không còn tồn đọng hay dồn vào những thương vụ vay lớn.

Giám đốc Tư vấn đầu tư, Công ty Chứng khoán VPS - ông Nguyễn Viết Công cũng nhận định, các công ty chứng khoán đẩy mạnh tăng vốn điều lệ trong 1 năm qua, kéo dư nợ cho vay margin tăng theo và số tiền trong tài khoản của các nhà đầu tư cũng đạt kỷ lục mới. 

Đi cùng sự phát triển của vốn hóa thị trường chứng khoán, số doanh nghiệp và nhà đầu tư mới ngày càng tăng cao, dự báo lượng vốn margin cần cho thị trường sẽ duy trì ở mức cao vào giai đoạn tới đây.

Ở nhịp điều chỉnh mạnh vào giữa tháng 4 vừa qua, dù hiện tượng giải chấp (force sell) đối với một số cổ phiếu đã xuất hiện, nhưng cũng đã được kiểm soát tốt. Vào hồi cuối năm 2022, khi yêu cầu bổ sung tài sản ký quỹ (call margin) hay giải chấp diễn ra phổ biến, cả các nhà đầu tư nhỏ lẻ lẫn một số chủ doanh nghiệp cũng bị bán giải chấp. Tuy nhiên ở thời điểm hiện nay, các công ty chứng khoán đã nâng cao khả năng cho vay ký quỹ. 

Tính đến cuối quý I/2024, tỷ lệ dư nợ margin/tổng vốn chủ sở hữu là 0,87 lần, đến cuối tuần qua ở mức thấp hơn, dự kiến tiếp tục giảm sau giai đoạn tăng vốn của các công ty chứng khoán năm 2024. Trong khi theo quy định thì các công ty chứng khoán được cho vay tới 2 lần vốn chủ sở hữu.

Theo chia sẻ của một giám đốc môi giới tại một công ty chứng khoán, trong các phiên thị trường phục hồi gần đây, danh sách call margin gần như không còn.

“Nếu chỉ số VN-Index duy trì trên vùng 1.160-1.180 điểm thì các ngưỡng margin trên thị trường sẽ ở vùng an toàn. Song, nếu giảm sâu vùng điểm này thì làn sóng call margin mới có khả năng bị kích hoạt. Chỉ số chung vào cuối tuần qua đã trở lại mức 1.200 điểm, như vậy rủi ro margin call đã qua đi”, vị này nói. 

Đồng thời, toàn thị trường trong thời gian qua ghi nhận khoảng 1-2 tỷ USD (tùy thời điểm) dư nợ cho vay từ các “kho” chứng khoán. Các kho này có lợi thế là cho vay với tỷ lệ cao, cho vay nhiều mã ngoài danh mục mà cơ quan quản lý cho phép. Tuy nhiên hoạt động này tiềm ẩn rủi ro lớn cho thị trường, cơ quan chức năng phải tăng cường thanh tra, giám sát, quản lý việc này.

Rủi ro margin hiện nay đã giảm bớt, đặc biệt khi nhìn kỹ vào cấu trúc các khoản vay và mức độ margin/vốn hóa hay mô hình hoạt động của các công ty chứng khoán. Tuy nhiên, theo ông Bùi Văn Huy, nếu thị trường đang có biến động lớn và bất thường thì nguy cơ giải chấp sẽ gia tăng.

Ông Huy khuyến nghị:“Giai đoạn tốt nhất để sử dụng margin là vào giữa lúc sóng tăng, khi đó xác suất tăng giá cao, dư địa còn nhiều. Đầu sóng tăng thì xác suất tăng giá chưa rõ, còn cuối sóng tăng thì rủi ro tạo đỉnh. Vì vậy, các nhà đầu tư cần xác định rõ thời điểm trước khi đưa ra quyết định sử dụng margin. Hiện nay, thị trường mới “cầm máu” sau nhịp giảm mạnh, nên tiết chế việc dùng margin”.

Theo lãnh đạo của một công ty chứng khoán, nếu lượng margin tăng nóng sẽ gây ra áp lực chốt lời của dòng tiền đầu cơ, tạo biến động lớn về giá cổ phiếu cũng như tác động lên tâm lý nhà đầu tư. 

Để tốt nhất, lượng margin nên sóng hành với mức tăng vốn hóa của thị trường và đảm bảo chất lượng của việc cho vay ký quỹ. Với các cổ phiếu có nền tảng tốt, kết quả kinh doanh của doanh nghiệp tốt, hấp thụ lượng margin cao hơn sẽ trở thành nền tảng để thị trường phát triển bền vững. 

Nhưng nếu cho vay dễ dãi, thì một lượng tiền lớn sẽ tài trợ cho khoản đầu tư vào các doanh nghiệp yếu kém, chỉ phục vụ mục đích lướt sóng thì để lại hệ quả là giá cổ phiếu thường lao dốc, thị trường bất ổn./.