Giác ngộ lời Đức Phật dạy về "ngũ dục": Người tu chiến thắng ngũ dục thế gian bằng cách nào?

Ngũ dục là gì?

Theo Phật giáo, cuộc sống ở thế gian này ai chẳng có những lúc mong cầu riêng, những thứ mà chúng ta dễ sa đà nhất mà cứ tưởng nó chẳng có gì là sai trái thì đó chính là ham muốn giàu có, sắc đẹp, tiếng thơm, ăn ngon và được ngủ nghỉ thoải mái. Để từ đó, Đức Phật đã đúc rút ra Ngũ dục thể hiện 5 sự ham muốn của chúng sinh rằng: 

Tài dục: Tham lam nhiều tiền bạc, của cải và mê đắm vật chất

Sắc dục: Tức là chìm trong nhan sắc và tình cảm

Danh dục: Tham lam có quyền chức, địa vị và danh tiếng

Thực dục: Tham lam trong việc ăn uống và thích món ăn phải là cao lương mỹ vị

Thùy dục: Ham muốn được ngủ nghỉ nhiều

Ở trong Kinh di giáo, lời Phật dạy về ngũ dục như sau: "Này các Tỳ kheo! Đã có thể an trụ ở trong giới rồi thì phải biết kiềm chế ngũ căn chẳng để buông lung theo ngũ dục. Ví dụ như người chăn trâu, cầm roi nhìn nó và chẳng cho phạm vào lúa mạ người, nếu chúng ta để cho ngũ căn thì tức là mắt mũi lưỡi thân chạy theo ngũ dục sẽ gây ra tai họa rất nặng và cũng như ngựa chứng chẳng dùng dây cương để chế ngự và chính nó sẽ đưa chúng ta sa vào hầm hố, chông gai,...". 

Chính vì thế, những ai tham lam muốn có những điều trên được xem là một trong số kiểu người tự chuốc lấy những muộn phiền theo lời Phật dạy, luôn tự rước lấy đau khổ vào người lúc nào cũng không hay và chỉ vì niềm vui chóng vánh, nhất thời.

Tác hại của ngũ dục là gì?

Đức Phật cũng nhắc đến ngũ dục trong rất nhiều bản kinh là có lý do của nó. Ngài đã luôn nhắc nhở các đệ tử phải cẩn trọng bởi vì đó là năm đối tượng con người thường xuyên tiếp xúc mỗi ngày. Chính vì thế mà phải có sự tỉnh táo nhất định để có thể nhận diện vào có thái độ thận trọng hơn với chúng. Dù vậy, Ngài cũng chẳng đến nỗi cực đoan bắt chúng ta phải đoạn trừ ngũ dục một cách thái quá, như thế là đang đi ngược lại với các giá trị sống, không đưa đến an lạc và hạnh phúc cho chúng sinh. 

1. Tài dục

Đây chính là ham muốn hầu hết của chúng ta, chính vì thế mà có không ít người dành cả đời để đuổi theo tiền bạc và mong thu được nhiều của cải, tài sản nhiều nhất về mình. Trong khi đó, tiêu chuẩn về giàu có là vô cùng vô tận, có kẻ trăm tỷ lại muốn có được nghìn tỷ còn người giàu lại muốn được giàu thêm và họ chẳng bao giờ biết điểm dừng là gì. Điều đáng buồn nhất chính là cảnh anh em, vợ chồng, con cái cũng như bố mẹ tranh chấp nhau về tiền bạc, nhà cửa,... điều này đã gây không ít tổn thất về mặt tinh thần và thậm chí còn gây ra những án mạng đau lòng. Cuối cùng là con người cũng hại nhau vì chữ tiền mà quên đi cuộc sống này vô thường, tiền bạc có chất thành núi, nhà cửa lộng lẫy giống như lâu đài hay tài sản rải khắp năm châu thì cũng chẳng mang theo được khi chúng ta qua đời. Chính vì thế, trên thế gian này, hãy biết lượng sức mình mặc cho người ta theo đuổi nhà cao cửa rộng còn mình cũng chỉ cần an vui, tự tại trong cuộc sống hiện tại với những gì mình có là đủ. Dù sao ở nơi thoải mái và tiện ích là cũng được rồi, vậy thì tại sao phải bận tâm đến việc phải ở lầu sang, gác tía?

Đó là chưa kể đến việc nếu như chúng ta giu có dễ bị ghen ghét, làm hại và cuối cùng, sự thoải mái về vật chất đủ đầy không tạo nên hạnh phúc hay sự mãn nguyện. Một khi sống thoải mái về mọi phương diện vật chất là điều tốt nhưng cảm thấy được bình yên và hạnh phúc thì đó mới là lý tưởng sống lâu dài. Điều này không có nghĩa là bỏ bê hết công việc hay tham vọng đi, như thế cuộc sống rất buồn chán mà thay vào đó là thái độ cầu thị trong việc mình làm, thực hiện việc gì cũng bằng tâm, đức của mình chứ không phải vì tham lam mà vơ vét của cải từ những người khác về mình. 

2. Sắc dục

Có thể thấy, có quá nhiều lời cảnh báo mối nguy về sắc dục khiến cho tan cửa nát nhà, sự nghiệp tiêu tan... Thế nhưng chẳng phải ai cũng đủ tỉnh táo và bản năng trong con người chế ngự, kiểm soát khiến cho không ít người sa vào lầm lỡ, có muốn hối hận cũng đã quá muộn màng. Những mỹ nữ thời kim cổ đều ẩn tàng tai họa, vậy nên trong bộ chữ của người Tàu có Trên đầu chữ “Sắc” là chữ Dao. Trên thực tế từ xưa đến nay, không thể đếm xuể có biết bao nhiêu anh hùng gục trước ải mỹ nhân và thân bại danh liệt, nhà tan nước mất. 

Thực ra, tình cảm là điều thiêng liêng và tình yêu bản chất vốn không xấu xa tội lỗi và ai cũng muốn mình được an vui, hạnh phúc trong đời sống của lứa đôi. Thế nhưng khi chúng ta lại có xu hướng muốn chiếm hữu trong sự ghen ghét, ích kỷ sẽ gây ra khổ đau cho nhau. Cũng chính vì thế mà loài người luôn đứng ở vị trí cao quý vì biết cách làm chủ bản thân và nếu như lòng tham cho riêng mình thì lại vô cùng hung ác. Chúng ta nên chung thủy một vợ một chồng, không được dan díu hay quan hệ bất chính với vợ/chồng của người khác. Ngoại tình chính là nguyên nhân dẫn đến ghen tuông vô cớ và phá hoại đi hạnh phúc của không biết bao nhiêu gia đình. 

Chúng ta nên hiểu rằng, phàm là con người dễ bị dục vọng dẫn dụ, chính vì thế chúng ta nên rơi vào vòng tội lỗi gang tấc. Chúng ta chỉ còn cách tránh xa các tác nhân khiến cho mình dễ bị khởi tâm xấu và không quên tự nhắc nhở bản thân mỗi ngày nên tìm cách bận rộn với công việc, tránh nhàn cư vi bất thiện.

3. Danh dục

Có thể thấy, không ít người có tiền hay không không quan trọng bằng việc có danh vọng. Thế nên mới có câu nói rằng: "Đã mang tiếng ở trong trời đất/Phải có danh gì với núi sông". 

Và có không ít người cũng vì lý do này mà họ dùng tiền, tình để có thể đổi lấy chút danh vọng với mục đích được người đời kính ngưỡng. Nhưng ai đâu ngờ rằng khi có được điều đó rồi họ cũng không cảm thấy thỏa mãn vì sự ngưỡng vọng đó hoàn toàn là giả tạo. Chính bản thân họ cũng sớm nhận ra rằng người đến với mình cũng chỉ vì nịnh bợ, mưu cầu lợi ích cá nhân của họ và chẳng có ai chân thành. Điều này cứ thế lặp đi lặp lại khiến cho chúng ta có lúc còn cảm thất chán ghét về bản thân của mình, thấy mình không thực sự xứng đáng. Danh thơm tiếng tốt cứ tưởng là hay nhưng cuối cùng lại là chiếc dây trói vô hình khiến cho họ không được sống thực với chính bản thân của mình và trở thành con rối trong mắt của mọi người. 

4. Thực dục

Có không ít người phản biện rằng: "Sống ở trên đời ai chẳng muốn ăn ngon, mặc đẹp, đến cả việc có nhu cầu ăn cao lương mỹ vị làm niềm vui cũng không được thỏa mãn thì còn gì là thưởng thức cuộc sống nữa chứ?". Vậy nhưng trong lời Phật dạy về ngũ dục cũng đã nhắc nhở đến chuyện ăn uống cho thấy việc này là hết sức quan trọng. Đối với thức ăn vật chất, Đức Phật cũng dạy mọi người không nên ăn quá nhiều mà chỉ ăn vừa đủ để giúp cho cơ thể có thể khỏe mạnh, không nên ăn những gì không thực sự phù hợp. Trên thực tế, tham ăn vô độ sẽ khiến cho chúng ta tự rước bệnh vào bản thân mà thôi và nhất là những món ăn có nhiều chất tưởng chừng là đồ bổ béo nhưng lại có nhiều tác dụng phụ và gây ra sự dư thừa chất không thực sự cần thiết cho cơ thể và đây cũng chính là mầm mống gây ra bệnh tật. Chính vì thế, muốn sống thọ thì con người cần phải điều chỉnh chế độ ăn uống cho vừa đủ chứ không phải là tham nhiều. 

5. Thùy dục

Chúng ta hiểu tạm là muốn ngủ và nghỉ nhiều - tuy nhiên điều này lại cũng có lúc là lười nhác và luôn muốn được nhàn thân, chẳng phải làm gì cả. Trên thực tế, đây chính là nhu cầu cơ bản của tất thảy chúng sinh nhưng nếu quá sa đà thì không tốt mà chúng ta tự biến mình thành kẻ vô dụng lúc nào chẳng hay. Và chính những tỷ phú thế giới cũng từng tiết lộ rằng nếu như họ được lười thì họ cũng chỉ muốn ăn ngủ và không muốn làm gì. Vậy nên mỗi ngày họ cần phải tìm động lực, mục tiêu sống để có thể tiếp tục thực hiện ước mơ và tham vọng của mình.

Bí quyết kiểm soát ngũ dục

Ngũ dục cũng được gọi là "ngũ độc tiễn" nghĩa là mũi tên độc hại. Chính vì thế mà chúng ta cần phải cảnh giác. Hơn thế, đó cũng chính là cái bẫy không chỉ cho chúng sinh ở cõi ta bà này mà còn đối với cả chư thiên ở cõi trời. Đúng rằng, chẳng có ai mong cầu có tiền tài, sắc đẹp và danh vọng, địa vị ăn uống thoải mái hay ngủ nghỉ tự do nhưng cũng phải hiểu rằng tùy theo phước báo của mỗi người mà sự hưởng thụ này phải có giới hạn. Và việc hưởng thụ ngũ dục cũng giống như nhu cầu cần thiết không có gì là sai nhưng cũng đừng quá tham lam mà phải biết đâu là điểm dừng. Một đời sống có ý nghĩa và giá trị khi có an vui từ trong tâm và không quá lệ thuộc vào phương tiện vật chất nhưng chẳng thể nào có tiền bạc và tài sản vì nó là phương tiện để nuôi sống chúng ta.