Nhiều việc làm truyền thống có thể biến mất trong tương lai vì chuyển đổi số

Vì có tỷ lệ lao động trình độ kỹ thuật cao chỉ khoảng hơn 11% trong tổng lực lượng lao động, năng lực ngoại ngữ hạn chế hay năng suất lao động thấp nên Việt Nam đứng trước những thách thức lớn về việc làm, lao động và chất lượng nhân lực. Điều đó cho thấy nhiều áp lực về việc giải quyết việc làm, thiếu việc làm hoặc tỷ lệ thất nghiệp tăng lên.

Thông tin này đã được nhấn mạnh tại Hội thảo do ManpowerGroup Việt Nam phối hợp cùng Bộ LĐTB&XH tổ chức ngày 8/11 về "Xu hướng thị trường lao động trong kỷ nguyên số bởi lãnh đạo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) cùng các chuyên gia. 

Hội thảo được tổ chức nhằm chia sẻ thông tin tổng quát về xu hướng thị trường lao động dưới ảnh hưởng của dịch bệnh và kỷ nguyên số, trong đó có kỹ năng người lao động và một số vấn đề việc làm.

Theo ông Nguyễn Bá Hoan, Thứ trưởng Bộ LĐTB& XH, trong bối cảnh chuyển đổi số, bảo đảm việc làm và tăng cường kỹ năng cho nhân lực là một trong những điều quan trọng mà mỗi quốc gia nhắm tới.

Ông Hoan cho rằng Việt Nam đang gặp những thách thức lớn trước sự phát triển mạnh mẽ của ứng dụng công nghệ số, thiết bị thông minh và xu hướng ứng dụng robot cũng như sản xuất kinh doanh như hiện nay sở dĩ vì thị trường lao động và trình độ còn nhiều hạn chế.

Như vậy, giá rẻ hay nguồn lao động dồi dào không còn là yếu tố tạo lợi thế cạnh tranh và thu hút FDI. Trước tình trạng đó, thị trường trong nước sẽ cần đến những biện pháp tổng thể từ mọi bên liên quan để đạt được mục tiêu tăng cường chất lượng tuyển dụng và đào tạo nguồn lao động.

Gần 70% việc làm yêu cầu chuyên môn về kỹ năng số

Theo ông Andree Mangels, Tổng giám đốc ManpowerGroup Việt Nam, Công nghệ không ngừng đổi mới có nghĩa là người lao động cần liên tục cập nhật những kỹ năng số.

Do đó, Tổng giám đốc ManpowerGroup Việt Nam khuyến nghị rằng doanh nghiệp cần chủ động áp dụng các chương trình cải thiện kỹ năng và xây dựng chiến lược đào tạo có tầm nhìn dài hạn. Theo đó, người lao động có thể đảm nhiệm những công việc hiện tại và tương lai một cách hiệu quả.

Mặt khác, theo ông Nguyễn Xuân Sơn, Giám đốc Vận hành Toàn quốc, Dịch vụ Khoán việc & Cho thuê lại lao động, ManpowerGroup Việt Nam, thế giới việc làm tại Việt Nam tương lai sẽ ghi nhận nhiều thay đổi về địa điểm, lao động và cách thức làm việc vì ảnh hưởng kép của kỷ nguyên số và dịch bệnh.

Ông Sơn nói: “Những xu hướng đáng chú ý như tầm quan trọng của lực lượng lao động thời vụ/ ngắn hạn ngày càng lớn, việc triển khai mô hình làm việc linh hoạt ngày càng rộng rãi hay sự cố gắng của doanh nghiệp trong việc tăng cường năng lực làm việc cho người lao động qua đào tạo kỹ năng… sẽ chiếm ưu thế”.

Các chuyên gia cho rằng nhiều công việc truyền thống sẽ bị thay thế hoặc biến mất hẳn dưới sự phát triển của chuyển đổi số. Ngoài ra, một số vị trí công việc mới sẽ xuất hiện.

Lao động Việt Nam được cho là kém cạnh tranh hơn so với một số thị trường trong khu vực như Malaysia, Thái Lan, Philippines về trình độ kỹ năng vì tỉ lệ có chuyên môn cao chỉ đạt 11,6%.
Bà Nguyễn Thị Nga, chuyên gia việc làm của Ngân hàng Thế giới (World Bank) đã chia sẻ tại hội thảo rằng: Kỹ năng số là một trong những yếu tố đóng vai trò quan trọng với người lao động khi tính chất công việc liên tục thay đổi. Kỹ năng này bao gồm khả năng, kỹ năng, thói quen và kiến thức làm việc giúp người lao động tiếp cận và dùng công nghệ số.

Theo thống kê, hiện nay có 68% công việc tại Việt Nam đòi hỏi những kiến thức về kỹ năng số, và có ⅕ công việc đòi hỏi những kỹ năng số đặc biệt chuyên sâu.

Ngoài ra, việc dùng kỹ năng số ở những góc độ khác nhau tại Việt Nam so với những nước khác cũng có sự khác biệt.

Theo ước tính của World Bank, khoảng 2 triệu việc làm tại Việt Nam sẽ bị mất đến năm 2045 khi tỷ lệ lao động kỹ năng cao ở nước ta quá thấp và không đáp ứng được tốc độ tăng trưởng của chuyển đổi số.

Thực tế cho thấy nhất là tại những nước có năng suất lao động thấp và đa phần dựa vào lắp ráp, gia công, đã có nhiều lo ngại rằng việc chuyển đổi số gây nên biến động trên thị trường lao động.

Thế nhưng, theo World Bank, điều tích cực là lượng việc làm mới do chuyển đổi số tạo nên sẽ gấp 7 lần so với lượng việc làm bị mất. Ước tính sẽ có 10 triệu việc làm mới đến năm 2045, đa phần ở những ngành dịch vụ hiện đại và một số lượng việc làm mới trong ngành sản xuất.

Theo cảnh báo của tổ chức này, điều đó có thể phụ thuộc vào thực tế lực lượng lao động nội địa có đủ những kỹ năng số phù hợp không trong tình trạng những việc làm truyền thống có thể mất đi ngay lập tức.

Theo đại diện cơ quan chuyên trách về lao động - việc làm, Thứ trưởng Nguyễn Bá Hoan, ngành LĐ-TB&XH những năm qua đã triển khai nhiều biện pháp chủ chốt để phát triển thị trường lao động thích ứng với sự bùng nổ của chuyển đổi số.

Cụ thể, ông Hoan đã nêu ra 3 nhóm giải pháp trọng tâm là: Triển khai áp dụng công nghệ số hóa để kết nối cung cầu lao động, Đẩy mạnh hoạt động tư vấn, giới thiệu việc làm của các trung tâm dịch vụ việc làm toàn quốc, Ưu tiên cải thiện kỹ năng nghề cho người lao động nhằm đáp ứng được những yêu cầu mới.

Từ những giải pháp trên, kết quả đạt được đã góp phần giúp tỷ lệ lao động có bằng, chứng chỉ từ sơ cấp trở lên tăng liên tục qua từng năm. Cụ thể, là 22,37%; 24,6%; 26,1% và 26,2% tương ứng với các năm 2019, 2020, 2021 và 2022.