Khuyến khích các định chế đầu tư chuyên nghiệp tham gia vào thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Nhiều quy định thay đổi đối với các chủ thể tham gia thị trường

Chúng ta đã có những thay đổi về mặt cơ chế chính sách nhằm nâng cao tính chuyên nghiệp, tính tự chịu trách nhiệm của các chủ thể tham gia thị trường và tính minh bạch của thị trường. Những thay đổi này tương đối toàn diện, gồm cả phía nhà đầu tư, doanh nghiệp phát hành và các tổ chức trung gian cung cấp các dịch vụ trên thị trường cũng như các cơ quan quản lý nhà nước. Trách nhiệm từ Bộ Tài chính cho đến Ủy ban Chứng khoán, đặc biệt là của Trung tâm lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) và Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội trong việc tạo dựng nền tảng hạ tầng phục vụ việc lưu ký cũng như giao dịch trái phiếu phát hành riêng lẻ trên thị trường trong thời gian tới đây.

Những thay đổi này đã khắc phục được rất nhiều điểm trước đây mà chúng ta chưa rõ trong Nghị định 153/2020/NĐ-CP. Đặc biệt là một số điểm quan trọng như quy định về trách nhiệm của chính các nhà đầu tư.

Khi tham gia thị trường, trước hết nhà đầu tư phải có trách nhiệm tìm hiểu thông tin. Việc này không chỉ ở góc độ của nhà đầu tư mà còn ở góc độ của doanh nghiệp phát hành cũng như của các tổ chức tư vấn, phát hành trái phiếu hay các tổ chức phát hành và xác nhận tư cách nhà đầu tư chuyên nghiệp. Tất cả phải cùng có trách nhiệm tham gia cung cấp và minh bạch hóa thông tin.

Thị trường quan trọng nhất là tính minh bạch chứ không phải là rủi ro. Vì rủi ro có nhiều khẩu vị, có thể cao thấp khác nhau. Việc tham gia thị trường với nhiều khẩu vị rủi ro là quyền của các nhà đầu tư, không thể cấm họ được.

Tuy nhiên, khi đã chấp nhận khẩu vị rủi ro đó để tham gia đầu tư thì nhà đầu tư phải chịu trách nhiệm và chịu trách nhiệm trên cơ sở thông tin minh bạch. Họ không được phép tạo ra một cơ chế mà ở đó, có sự không minh bạch hay bất cân xứng về thông tin. Từ đó dẫn tới việc tạo ra sự hiểu nhầm, sự nhận định, đánh giá sai của các bên tham gia dẫn tới các thiệt hại của những thành phần tham gia thị trường.

Nghị định này đã đưa ra được những quy định rõ ràng để đảm bảo các bên tham gia thị trường phải có trách nhiệm minh bạch hóa thông tin và chịu trách nhiệm về việc tham gia thị trường của mình. Đây là điều đặc biệt quan trọng trong nghị định lần này.

Cần sự tham gia của các định chế đầu tư chuyên nghiệp

Trên thị trường tài chính, chúng ta nhìn thấy bên cung và bên cầu. Tức là các tổ chức huy động vốn cũng có các tổ chức có chất lượng phát triển cũng như có độ rủi ro cao thấp khác nhau. Trong nền kinh tế ở bất kỳ quốc gia nào cũng vậy, không thể có doanh nghiệp nào cũng đạt xếp hạng AAA được. Mà trong đó sẽ có những doanh nghiệp mới khởi nghiệp hoặc đang tăng trưởng và luôn luôn có những lớp doanh nghiệp mới hình thành. Những lớp doanh nghiệp mới này sẽ có độ rủi ro cao hơn. Trải qua quá trình đào thải, dần dần các doanh nghiệp này chín và có chất lượng cao hơn. Mặt khác, ở bất kỳ giai đoạn phát triển nào, doanh nghiệp cũng cần huy động vốn.

Tương ứng với đó, bên phía cầu cũng sẽ có những nhà đầu tư với các khẩu vị rủi ro khác nhau. Từ những nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro rất cao, họ luôn sẵn sàng đầu tư vào các công ty starup , các công ty đang phát triển cho đến những nhà đầu tư rất cẩn trọng chỉ muốn đầu tư vào các công ty có mức tăng trưởng ổn định. Đây là điều bình thường của thị trường.

Do đó, sản phẩm trái phiếu phát hành riêng lẻ là một trong những kênh huy động vốn và là một trong những sản phẩm huy động vốn chứ không phải là một sản phẩm duy nhất có thể thay cho tất cả các sản phẩm trên thị trường.

Với sản phẩm này, với công cụ này, với vũ khí này nó chỉ phù hợp với một số các đối tượng nhất định là phía các doanh nghiệp phát hành. Doanh nghiệp phát hành này chưa đạt đến trình độ, chưa đạt đến chuẩn để phát hành ra công chúng thì họ mới phải sử dụng đến kênh phát hành riêng lẻ. Do đó, không phải doanh nghiệp nào cũng đủ điều kiện để phát hành trái phiếu ra công chúng và họ phải phát hành riêng lẻ.

Việc phát hành trái phiếu riêng lẻ tất nhiên sẽ khiến doanh nghiệp phát hành gặp khó khăn hơn với lãi suất cao hơn và kỳ hạn ngắn hơn. Vì các doanh nghiệp này có mức rủi ro cao hơn thì họ không thể bán trái phiếu cho các nhà đầu tư không chuyên nghiệp với mức lãi suất thấp và kỳ hạn dài được. Bắt buộc họ phải bán cho các tổ chức, các nhà đầu tư chuyên nghiệp, nghĩa là họ bị giới hạn kênh phát hành. Nhưng họ vẫn có kênh phát hành cho mình và có đối tượng nhà đầu tư phù hợp với mức độ rủi ro của trái phiếu do doanh nghiệp phát hành.

Quan trọng nhất ở đây là tính minh bạch, tính chuyên nghiệp và tính tự chịu trách nhiệm của tất cả các thành phần tham gia thị trường. Những quỹ đầu tư hiện nay đang bị giới hạn đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ. Do đó, cần mở thêm kênh đầu tư cho các quỹ này đầu tư vào trái phiếu riêng lẻ, để họ tạo ra danh mục. Nhờ đó, khi doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ bán cho các nhà đầu tư cá nhân sẽ có tới 2 nấc chặn.

Nấc thứ nhất là bản thân các quỹ đầu tư đó đã là những nhà đầu tư chuyên nghiệp. Do đó, họ cũng phải đi làm Duty, phải đánh giá các doanh nghiệp để lựa chọn những doanh nghiệp đạt chuẩn hay đạt yêu cầu. Qua đó, họ có thể đưa ra được một danh mục gồm 5-10 trái phiếu khác nhau để tạo ra một chứng chỉ quỹ. Thay vì để các nhà đầu tư cá nhân đầu tư hết vào một trái phiếu.

Nấc thứ hai là các nhà đầu tư cá nhân đầu tư vào các chứng chỉ quỹ của các quỹ đầu tư. Nhờ đó, các nhà đầu tư cá nhân đầu tư vào nhiều trái phiếu một lúc thay vì 1 trái phiếu. Rủi ro của nhà đầu tư cá nhâ nhờ đó được giảm đi, đồng thời tạo ra một kênh dẫn vốn cho nền kinh tế, giúp dòng vốn được lưu thông, đưa được nhà đầu tư đến được với doanh nghiệp phát hành. Từ đó, giúp nền kinh tế vận hành hiệu quả.

Thời gian vừa qua, trong thị trường vốn, mảng các công ty quản lý quỹ là kém phát triển nhất trong các mảng thị trường. Tổng tài sản của các quỹ quản lý tài sản hiện nay chỉ chiếm khoảng dưới 7% GDP, một tỷ lệ rất thấp so với quy mô của thị trường quản lý quỹ ngay trong khu vực Asean.

Với xu hướng phát triển hiện nay của thị trường vốn nói chung và thị trường trái phiếu nói riêng, hơn lúc nào hết, đây là lúc chúng ta cần có sự thay đổi chính sách để tập trung, thúc đẩy sự phát triển cho thị trường các công ty quản lý quỹ, các quỹ đầu tư trên thị trường Việt Nam.

Đối với thị trường trái phiếu phát hành riêng lẻ, cùng với việc cần đưa ra các tiêu chí để phân luồng các đối tượng nhà đầu tư cho phù hợp, đưa các nhà đầu tư cá nhân đáp ứng được điều kiện đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp. Đồng thời, nó còn giúp giới hạn các nhà đầu tư cá nhân, và nâng cao chuẩn đối với các nhà đầu tư này.

Tuy nhiên, điều này cũng sẽ làm giảm một lượng cầu so với trước đây. Vì vậy, chúng ta cần mở ra những kênh đầu tư mới để giúp các nhà đầu tư có nhu cầu đầu tư có thể tiếp cận được những sản phẩm đầu tư phù hợp hơn.

Với những quy định cũ như vậy, mong rằng các cơ quan nhà nước có thẩm quyền sớm có những điều chỉnh để cho phép các  công ty quản lý quỹ có thể hình thành lên các quỹ đầu tư vào thị trường trái phiếu phát hành theo phương thức riêng lẻ.