Chuyên gia nhận định: Nhà đầu tư sẽ có cơ hội lựa chọn sản phẩm tốt khi thị trường trái phiếu được thanh lọc

Trong tháng 10 năm 2022, thị trường trái phiếu doanh nghiệp khá trầm lắng sau khi cơ quan quản lý tăng cường việc kiểm tra, giám sát hoạt động phát hành cũng như cung cấp dịch vụ ở trên thị trường. Mặc dù vậy thì theo các chuyên gia kinh tế, kiểm soát chặt chẽ hoạt động phát hành và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp là điều cần thiết để giúp cho thị trường trở nên minh bạch và bền vững, hiệu quả hơn. 

Kênh huy động vốn vô cùng quan trọng

Chuyên gia kinh tế, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho biết, thị trường trái phiếu thời gian qua được coi là một kênh huy động vốn hiệu quả dành cho cho doanh nghiệp về trung và dài hạn. Nguồn vốn từ trái phiếu giúp cho doanh nghiệp bổ sung được dòng tiền và giảm sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng. Mặc dù vậy, từ đầu năm việc phát hành trái phiếu của doanh nghiệp cũng đã có sự thu hẹp đáng kể sau khi cơ quan quản lý siết chặt điều kiện về giao dịch trái phiếu doanh nghiệp đối với tổ chức tín dụng cũng như tăng cường kiểm tra và giám sát hoạt động phát hành, cung cấp dịch vụ ở trên thị trường. 

Và dù cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp có chững lại nhưng động thái của nhà nước về thanh lọc thị trường, chấn chỉnh lại hoạt động phát hành là kịp thời và vô cùng cần thiết. Bởi vì thị trường trái phiếu sau khi tăng trưởng quá nóng, tồn tại nhiều lỗ hổng và cần được cơ cấu lại với các quy định chặt chẽ hơn nhằm mục đích tránh nguy cơ đổ vỡ hàng loạt và bảo vệ lợi ích cho các nhà đầu tư. Trên thực tế cũng đã có những doanh nghiệp lợi dụng lỗ hổng để phát hành các trái phiếu không đảm bảo đã dẫn đến các hệ lụy vô cùng nghiêm trọng. 

Ông Thịnh lưu ý rằng: “Tiềm năng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam là rất lớn. Đây chính là một kênh dẫn vốn quan trọng cho nền kinh tế, doanh nghiệp và là một kênh đầu tư hấp dẫn cho các nhà đầu tư, nhất là khi tiêu chí an toàn ngành càng củng cố. Và việc xử lý một số doanh nghiệp vi phạm quy định trong thời gian gần đây đã làm cho thị trường rúng động hơi quá. Chúng ta cũng cần xem xét lại việc chấn chỉnh lại thị trường sao cho đúng và tránh sự tiêu cực lây lan đến thị trường trái phiếu”. 

Cần tránh “tắc” thị trường trái phiếu

Kinh tế trưởng của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) tại Việt Nam - TS. Nguyễn Minh Cường cho biết, nguồn vốn có được từ trái phiếu bổ sung là rất quan trọng cho hoạt động của doanh nghiệp và nhất là doanh nghiệp bất động sản dựa vào huy động nguồn vốn trái phiếu rất lớn. Và trong bối cảnh đó thì những biến động của thị trường trái phiếu sẽ có tác động rất lớn đến doanh nghiệp và nhất là doanh nghiệp bất động sản đang dựa nhiều vào nguồn vốn trái phiếu. Cũng trong thời gian tới thì các doanh nghiệp có nền tảng cơ bản tốt, hoạt động kinh doanh hiệu quả và minh bạch tài chính cũng sẽ đẩy mạnh phát hành trái phiếu, đây cũng là kênh huy động vốn hiệu quả đối với doanh nghiệp. 

Cũng khẳng định việc cần thiết sẽ phải xử lý những hành vi vi phạm pháp luật để có thể làm trong sạch thị trường trái phiếu. Tuy nhiên, TS. Nguyễn Minh Cường cho rằng không nên can thiệp vào thị trường bằng các mệnh lệnh hành chính. Ông Cường nhấn mạnh: “Biện pháp hành chính là rất cần thiết nhưng không phải để can thiệp vào thị trường mà để xử lý các hành vi mang tính lừa đảo, vượt ra ngoài khuôn khổ pháp luật. Thị trường cần hoạt động theo quy luật cung cầu, phải xây dựng cơ chế để thị trường tự điều chỉnh”. 

Cũng đồng quan điểm, luật sư Nguyễn Thanh Hà, Giám đốc SBLaw nhận định rằng việc siết chặt tình trạng phát hành trái phiếu tràn lan của doanh nghiệp nhưng không nên để tắc thị trường trái phiếu chỉ vì một vài sự việc tiêu cực đơn lẻ. Và những sai phạm của một cá nhân, tổ chức ở trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ thời gian vừa qua là bài học quan trọng nhưng không đại diện cho toàn thị trường. 

Cần minh bạch thị trường và bảo vệ nhà đầu tư

Các chuyên gia kinh tế cho biết, để cho thị trường trái phiếu hoạt động một cách bền vững và hiệu quả thì cơ quan chức năng cần tăng cường thanh tra và kiểm tra, yêu cầu minh bạch hóa thông tin về việc phát hành. Trong đó đặc biệt chú ý tình hình tài chính của tổ chức và các trái chủ, mục đích cũng như quá trình sử dụng vốn trái phiếu,... Một khi các quy định an toàn được bổ sung thì các sự việc đơn lẻ được xử lý, thị trường tài chính qua sàng lọc và củng cố thì niềm tin của các nhà đầu tư sẽ trở lại, kênh huy động vốn từ trái phiếu cũng trở nên bền vững và hiệu quả. 

Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) - PGS.TS Ngô Trí Long nói rằng, doanh nghiệp muốn phát hành trái phiếu phải có tài sản đảm bảo, xếp hạng mức độ uy tín và có quy trình để có thể kiểm soát và giám sát việc phát hành. Cũng tránh việc phát hành quá dễ dàng các loại trái phiếu không tài sản đảm bảo và không định mức tín nhiệm, không có đơn vị bảo hành nhằm tạo điều kiện để cho những con sâu trái phiếu làm rầu thị trường. 

Ông Long nói rằng: “Từ các vụ việc gần đây, cơ quan chức năng cũng cần có chế tài mạnh tay hơn để có thể minh bạch thị trường trái phiếu. Việc dẹp bỏ những con sâu làm rầu nồi canh cũng sẽ giúp cho thị trường trái phiếu trở nên minh bạch hơn, an toàn hơn. Doanh nghiệp có tài sản và có uy tín, làm ăn minh bạch, đàng hoàng cũng được khơi mở dòng vốn. Nhà đầu tư có điều kiện cũng tiếp tục đầu tư tài sản sinh lợi vào một trong những kênh đầu tư sinh lợi an toàn”. 

Cũng theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, cơ quan quản lý cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát để có thể đảm bảo thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển một cách ổn định và minh bạch hơn. Một trong những nguyên tắc vô cùng quan trọng là mọi hành vi vi phạm cũng phải được phát hiện kịp thời và xử lý một cách nghiêm minh. Vi phạm ở mức độ hành chính thì sẽ xử lý vi phạm hành chính còn trong trường hợp vi phạm đến mức phải hình sự thì chuyển cơ quan điều tra và có thể xử lý hình sự. 

Ngoài ra, chặn ngay tình trạng ngân hàng thương mại bắt tay doanh nghiệp sân sau để phát hành trái phiếu vô tội vạ. Và việc một số ngân hàng ồ ạt mua trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua cũng có thể có cả mục đích đảo nợ, cơ cấu lại nợ cho doanh nghiệp. Nói cách khác thì đây là một ngân hàng và doanh nghiệp bắt tay nhau dùng trái phiếu doanh nghiệp để đảo nợ.

Còn đối với các nhà đầu tư, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng cần phải nâng cao nhận thức cũng như sự hiểu biết để có thể kiểm soát rủi ro, nhất là nhà đầu tư cá nhân vốn có ít lợi thế về thông tin cũng như kỹ năng nghiệp vụ phân tích tài chính. Cụ thể thì các nhà đầu tư nên chọn trái phiếu của những doanh nghiệp hàng đầu đã có lịch sử phát triển bền vững trong nhiều năm. Lãi suất trái phiếu phát hành có thể sẽ không cao hơn nhiều so với lãi suất tiết kiệm nhưng lại an toàn, nhất là đối với các nhà đầu tư ít kinh nghiệm. 

Ngoài ra, nhà đầu tư cũng cần xem xét kỹ tính chuyên nghiệp của tổ chức tư vấn phát hành, đơn vị trung gian giữa doanh nghiệp phát hành trái phiếu và nhà đầu tư để hạn chế rủi ro. Đáng chú ý, không nên bán tháo khi chưa hiểu rõ bản chất trái phiếu để tránh gây thiệt hại về tài chính cho bản thân.