Chuyên gia nhận định: Trái phiếu không phải sản phẩm tiết kiệm, cần phải khôi phục niềm tin của các nhà đầu tư

Có thể thấy, thị trường trái phiếu doanh nghiệp của các năm trước phát triển nóng và đã đạt đỉnh trong năm 2021 với tổng lượng phát hành là khoảng 600.000 tỷ đồng. Đây cũng chính là xu hướng tất yếu của nền kinh tế khi mà quy mô mới chiếm được 15% GDP và thấp hơn nhiều so với Hàn Quốc, Malaysia hay Singapore.

Mặc dù vậy thì quy mô thị trường cũng đã bị thu hẹp một cách đáng kể từ đầu năm 2022 đến hiện tại, Lý do chính là từ thay đổi về chính sách cũng như các biện pháp lành mạnh hóa thị trường cửa cơ quan chức năng. 

Chuyên gia nhận định: Trái phiếu là sản phẩm rủi ro

Chuyên gia phân tích tại Công ty Chứng khoán TCBS - bà Nguyễn Thị Hoạt cho rằng kinh trái phiếu mới phát triển nên có bộc lộ được những yếu điểm riêng như chạy đua về việc phát hành hay chạy đua lãi suất, khối lượng tăng không đồng đều so với chất lượng,... trong khi đó nhà đầu tư cá nhân chưa hề có kinh nghiệm. 

Bà Hoạt nói rằng: “Nhiều nhà đầu tư coi trái phiếu doanh nghiệp như một sản phẩm tiết kiệm, lựa chọn trái phiếu theo lãi suất, chính vì vậy mà khi có một số vi phạm trong phát hành thì nhà đầu tư hoang mang". 

Việc đầu tư trái phiếu là có rủi ro bởi vì bản chất vẫn là nhà đầu tư đang cho doanh nghiệp vay tiền và sẽ có những rủi ro nhất định. Chính vì thế, nhà đầu tư cá nhân nên tìm hiểu cách để có thẻ quản trị rủi ro khi đầu tư. 

Có thể thấy, sau nhiều biến cố trong thời gian qua thì thị trường trái phiếu đang có những thay đổi nhất định. Bà Hoạt cũng nhận thấy rằng người mua đã quan tâm nhiều hơn đến phân tích rủi ro của trái phiếu để có thể phù hợp với khẩu vị đầu tư, không phải cứ lãi suất cao là sẽ tốt. 

Hơn thế là các nhà đầu tư ngày càng quan tâm nhiều hơn đến thanh khoản cũng như trạng thái tài chính của mình để có thể đảm bảo được tính thanh khoản, nhất là những nhà đầu tư có kế hoạch dòng tiền với mục đích phân bổ tài sản một cách hợp lý. 

Cũng theo đó, chuyên gia của TCBS còn quan sát thấy thị trường trong thời gian 3 tháng vừa qua có sự quan tâm đến trái phiếu niêm yết, của doanh nghiệp đầu ngành và thời hạn ngắn. Nhu cầu mua trái phiếu niêm yết tuần trước đạt mức 100 tỷ/ngày và nhà đầu tư ngành nhạy đã rút ở các kênh khác để mua trái phiếu bởi có giá chiết khấu hấp dẫn. 

Trưởng phòng phân tích FiinRatings - ông Lê Hồng Khang cũng nhấn mạnh rằng đầu tư trái phiếu doanh nghiệp không phải là sản phẩm tiết kiệm nên mức độ an toàn cũng sẽ phụ thuộc lớn vào lãi suất càng cao thì rủi ro sẽ càng cao. Một rủi ro mà tất cả các trái chủ đặc biệt quan tâm đó chính là nguy cơ tín dụng - đây cũng chính là rủi ro cốt lõi mà tổ chức tín nhiệm xem xét. Ví dụ như FiinRatings sẽ dựa trên rủi ro tín dụng để có thể đánh giá năng lực trả nợ của tổ chức phát hành và sau đó mới xem xét các yếu tố khác. 

Vị chuyên gia của FiinRatings cũng khuyến nghị các nhà đầu tư nên tìm hiểu về lịch sử của doanh nghiệp cũng như các yếu tố rủi ro tài chính diễn ra ở trong quá khứ hay những thông tin liên quan đến nghĩa vụ trả nợ, những rủi ro thanh khoản với định giá lãi suất,...

Cần phải khôi phục niềm tin của các nhà đầu tư

Hiện nay, thị trường trái phiếu Việt Nam dù có phát triển nóng vẫn có quy mô chưa quá lớn và nhiều dư địa để có thể phát triển nhưng đang gặp thách thức trong thời gian ngắn hạn. Kênh dẫn vốn này vẫn đang có những lợi ích vô cùng rõ ràng dành cho các bên tham gia thị trường. 

Cũng theo ông Khang thì các nhà đầu tư trái phiếu và cả doanh nghiệp phát hành đang chạy theo lãi suất trong 2 năm qua cũng như thường sẽ có những hành động đám đông khi xuất hiện các thông tin tiêu cực. 

Ông Khang nêu rõ rằng: "Việc khôi phục niềm tin của nhà đầu tư là giải pháp ngắn hạn và tôi hoàn toàn đồng ý nên khuyến khích nhà đầu tư đầu tư vào công cụ chuyên nghiệp như các quỹ mở”. 

Mặc dù vậy thì theo chuyên gia FiinRatings cũng cần phải lưu ý kể cả đầu tư vào quỹ mở thì các nhà đầu tư vẫn phải hành động theo đám đông ví dụ như bán chứng chỉ quỹ trước hạn. Chính vì thế mà vấn đề gốc rễ chính là các nhà đầu tư thiếu thông tin, thiếu công cụ độc lập giúp nhận diện những rủi ro đầu tư. 

Cũng theo đó, các hoạt động kinh doanh tốt mà bị ảnh hưởng bởi tin đồn cũng có thể sẽ minh bạch thông tin, bổ sung đánh giá độc lập để có thể khẳng định được vị thế kinh doanh của công ty cũng như khẳng định được việc vẫn kinh doanh bình thường. 

Còn đối với tổ chức phát hành vấn đề thì cũng cần tôn trọng trái chủ bằng cách công khai và minh bạch được lộ trình giải pháp cũng như hoạt động cấu trúc lại thời gian trả nợ để có thể ổn định tâm lý. Bởi vì khi không có thông tin thì trái chủ cũng sẽ hành động rất nhanh chóng theo hiệu ứng đám đông. 

Đối với các nhà đầu tư, ông Khang cũng khuyến nghị cần phải bình tĩnh xem xét lại tài sản, trái phiếu mà các nhà đầu từ đang nắm giữ để không phải bán rẻ tài sản khi mà doanh nghiệp vẫn đang hoạt động tốt. 

Và giải pháp trong ngắn hạn cho vấn đề đó chính là các quỹ bình ổn - đây là biện pháp đã được nhiều quốc gia và các quỹ này sẽ có những điều kiện cụ thể nhằm giải ngân vào các đối tượng cụ thể. 

Còn giải pháp dài hạn chính là xây dựng thị trường thứ cấp giao dịch tập trung những trái phiếu riêng lẻ - vốn dĩ chiếm đến 95% khối lượng giao dịch ở trên thị trường. Nhà đầu tư lúc này cũng sẽ rất yên tâm khi có thị trường thứ cấp mạnh mẽ với mục đích tăng tính thanh khoản cho trái phiếu. 

Bà Hoạt cũng bổ sung thêm, yếu tố để có thể tăng niềm tin với thị trường trái phiếu đó là các doanh nghiệp phải đưa đúng sản phẩm cũng như đưa thông tin đầy đủ nhất, minh bạch nhất cho các nhà đầu tư. 

Cũng theo đó, tổ chức phát hành chỉ phát hành khi mà đủ điều kiện có thể chủ động hơn trong việc tham gia xếp hạng minh bạch, đi từ tổ chức tư vấn phát hành trái phiếu và phải làm việc một cách chuyên nghiệp cũng như tăng cường thông tin minh bạch cho các nhà đầu tư. 

Xét ở góc độ quản lý thì hành lang pháp lý về trái phiếu cũng ngày càng chuẩn chỉnh. Chuyên gia của TCBS cũng nhận thấy cơ quan quản lý cũng đã thể hiện sự nhạy bén khi có sửa đổi kịp thời trên thị trường, chẳng hạn như quy định mới về các nhà đầu tư chuyên nghiệp.
 
Còn đối với các nhà đầu tư thì cũng cần phải xác định rủi ro của bản thân để có thể lựa chọn đúng sản phẩm hay cập nhật thông tin về trái phiếu doanh nghiệp để có thể trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp hay có thể ủy quyền đầu tư cho công ty quản lý quỹ quỹ mở trái phiếu.