Xuất khẩu cà phê vừa trải qua một năm bùng nổ, liệu năm 2023 có tiếp tục thuận lợi?

Xuất khẩu cà phê đạt mức cao kỷ lục

Theo Doanh Nghiệp & Kinh Doanh, số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy Việt Nam đã xuất khẩu gần 1,8 triệu tấn cà phê trong năm vừa qua với kim ngạch đạt hơn 4 tỷ USD, tăng 32% về giá trị và tăng 13,8% về lượng so với năm 2021.

Trong 4 năm qua thì đó là lượng xuất khẩu cao nhất của ngành cà phê và giá trị kim ngạch cũng ở mức cao nhất trong lịch sử.

Xuất khẩu cà phê trong năm qua tăng trưởng mạnh nhờ nhu cầu hồi phục hậu đại dịch và giá cà phê đi lên khi chuỗi cung ứng tại một số quốc gia sản xuất lớn như Brazil bị ách tắc cũng như mất mùa. Trong khi đó, sự gia tăng xuất khẩu cũng nhờ nguồn cung tàu và container được cải thiện.

So với năm 2021, lượng cà phê xuất khẩu sang một số thị trường chính năm 2022 có xu hướng tăng, điển hình như Nga tăng 26,5%. Anh tăng gần 40%, Mexico tăng 18 lần hay Ấn Độ còn tăng tới 123,5%.

Dẫu vậy, sự suy giảm xuất hiện tại các thị trường như Trung Quốc giảm 19,3%, Nhật Bản giảm 2,5% hay Mỹ giảm 3,5%.

Mặt khác, EU vẫn là thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất của Việt Nam khi chiếm 39% thị phần trong lượng xuất khẩu.

Năm 2022, xuất khẩu cà phê của Việt Nam tới EU ghi nhận 689.049 tấn, trị giá gần 1,5 tỷ USD, tăng 25,8% và 45,4% lần lượt về lượng và trị giá so với năm 2021. Trong khu vực EU, thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam là Tây Ban Nha (đạt 114.024 tấn, tăng 71,7%), Bỉ (đạt 121.865 tấn, tăng 101,5%), Ý (đạt 139.271 tấn, tăng 8,5%); và Đức (đạt 224.723 tấn, giảm 0,9%).

Nhu cầu tăng cao của thị trường EU là yếu tố quan trọng giúp ngành cà phê Việt Nam đạt được kim ngạch xuất khẩu hơn 4 tỷ USD trong năm vừa qua.

Xuất khẩu cà phê sang khối này vẫn tăng trưởng khả quan dù lạm phát tăng cao tại khu vực. Xuất khẩu cà phê sang khu vực này trong tháng 12/2022 đã tăng tháng thứ 2 liên tiếp, đạt 72.081 tấn.

Người dùng buộc phải thắt chặt hầu bao vì lạm phát và họ có xu hướng tìm đến các sản phẩm có giá rẻ hơn. Điều đó thúc đẩy những nhà rang xay trong khu vực tăng nhập khẩu cà phê robusta có mức giá thấp hơn arabica. Đó được xem là cơ hội với ngành cà phê Việt khi nước ta là quốc gia sản xuất robusta hàng đầu thế giới.

Ngoài ra, lợi thế thuế quan từ Hiệp định EVFTA cũng đem đến động lực lớn cho doanh nghiệp xuất khẩu cà phê tới thị trường này.

Thế nhưng, trở ngại lớn nhất đối với các doanh nghiệp xuất khẩu tới thị trường EU hiện tại là những yêu cầu về tính bền vững và chất lượng ngày càng tăng lên. Gần đây nhất, Ủy ban châu Âu (EC) ngày 6/12/2022 cho biết EU đã có lệnh cấm nhập khẩu một số sản phẩm được coi là yếu tố thúc đẩy phá rừng, bao gồm cả cà phê.

Trung Quốc cũng mở cửa biên giới và dỡ bỏ cách ly từ ngày 8/1/2023 và đây là cơ hội để ngành cà phê Việt Nam hồi phục đà tăng trưởng trong thời gian tới.

Liệu doanh số xuất khẩu có giảm trong năm nay?

Mặc dù đầu niên vụ 2022-2023 xuất khẩu khá thuận lợi, tuy nhiên một số dự báo cho thấy xuất khẩu cà phê năm nay có thể giảm vì nguồn cung dần khan hiếm. Giá cà phê có xu hướng giảm vì cung cầu dư thừa.

Giá xuất khẩu cà phê của Việt Nam năm 2022 đạt mức cao nhất trong những năm qua khi tăng 16% so với năm 2021, bình quân 2.282 USD/ tấn.

Biến động giá trở nên mạnh mẽ hơn ở giai đoạn nửa sau của năm khi tăng 12,7% từ 2.299 USD/tấn của tháng 7 lên 2.591 USD/tấn vào hồi tháng 10. Tuy nhiên, giá sau đó nhanh chóng giảm 14% còn 2.234 USD/tấn trong tháng 12/2022.

Tình hình thị trường cà phê trong nước cũng diễn ra tương tự khi giá hồi tháng 8 tăng vọt trước khi theo xu hướng giảm ở những tháng cuối năm.

Giá cà phê nhân xô tại tỉnh Lâm Đông tính đến ngày 31/12 chỉ còn 38.600 đồng/kg, các tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông ghi nhận mức giá trong khoảng 39.200 – 39.300 đồng/kg, giảm hơn 22% so với đỉnh hồi tháng 8 và giảm 5,3% so với cùng kỳ.

Trong thời gian gần đây, nguồn cung cà phê được bổ sung từ vụ mùa 2022-2023 và triển vọng kém khả quan của nền kinh tế được xem là những nhân tố chính gây nên sức ép giảm giá.

Báo cáo mới đây Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) cho thấy dự báo sản lượng cà phê toàn cầu tăng 6,6 triệu bao so với niên vụ trước đạt mức 172,8 triệu bao ở niên vụ 2022-2023. Dự báo, tiêu thụ cà phê toàn cầu chỉ tăng hơn 800.000 bao đạt 167,9 triệu bao. Theo đó, cung sẽ vượt cầu khoảng 4,8 triệu bao ở niên vụ 2022-2023.

Theo dự báo, xuất khẩu cà phê của Việt Nam ở niên vụ 2022-2023 giảm 1,5 triệu bao, còn 24,5 triệu bao vì nguồn cung thấp hơn.

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch HĐQT CTCP Tập đoàn Intimex cũng có cùng nhận định khi cho rằng lượng cà phê xuất khẩu niên vụ 2022-2023 dự kiến giảm đáng kể so với trước vì hàng tồn kho từ vụ cũ ước tính không đáng kể.

Mặt khác, sản lượng niên vụ cà phê 2023 cũng được dự báo giảm. VICOFA cho biết dự kiến sản lượng niên vụ 2022-2023 giảm khoảng 10-155 so với niên vụ trước còn khoảng 1,47 triệu tấn. Lý do đa phần là vì diện tích trồng cà phê giảm.

Dẫu vậy, theo ông Nam, tỉ lệ hàng đạt chuẩn về tỉ lệ nhiễm thuốc Glyphosate của cà phê Việt Nam được xem là ở mức tốt và đây là lợi thế cạnh tranh chính so với cà phê robusta Brazil. EU hiện cảnh báo vẫn sẽ siết trong những năm tới. Ngoài ra, cước tàu tới Mỹ và châu Âu đang giảm mạnh và bình ổn so với năm 2020-2021.