Xăng dầu năm 2022 và những điều dị biệt, liệu sẽ tái diễn trong năm 2023?

Thị trường xăng dầu năm 2022 và những điều lần đầu tiên xuất hiện trong lịch sử

Theo Doanhnhan.vn, dị biệt chính là từ khóa mà các chuyên gia nói về thị trường xăng dầu trong nước năm 2022. Trong năm này, giá xăng dầu đã trải qua tổng cộng 34 lần điều chỉnh, trong đó có 17 lần tăng cùng với 16 lần giảm và một lần giữ nguyên.

Bên cạnh sự tác động của cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine, việc Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn giảm công suất đã khiến giá xăng đạt mức kỷ lục lên đến gần 33.000 đồng/lít vào ngày 21/6. Đồng thời, lần đầu tiên trong lịch sử giá dầu diesel và dầu hỏa vượt giá xăng, kéo dài đến tận cuối năm 2022 và chưa có dấu hiệu xoay chuyển. Thị trường xăng dầu bất thường và bất ổn khiến các cơ quan quản lý phải can thiệp 2 lần thông qua những biện pháp giảm thuế bảo vệ môi trường và giảm thêm thuế nhập khẩu.  

Chia sẻ trong Hội nghị tổng kết năm 2022 của Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Petrolimex Phạm Văn Thanh cho biết, thị trường xăng dầu trong giai đoạn 2020-2022 diễn biến vô cùng dị biệt và biến động thất thường, biên độ lớn và kéo dài chưa từng có tiền lệ. Giá dầu có lúc âm nhưng có lúc lại vượt USD/thùng đã gây áp lực với các doanh nghiệp trong hệ thống. Nhiều chính sách không theo kịp diễn biến của thị trường đã dẫn đến tình trạng không phản ánh đủ giá vốn. Xăng dầu nhập về đến cảng là đã bị lỗ.

Chưa kể, tình trạng giá bán thấp hơn giá vốn khiến những doanh nghiệp đầu mối cung cấp nhỏ giọt, cửa hàng bán lẻ nghỉ bán bởi chiết khấu bằng 0. Trong tháng 10 và tháng 11, thị trường xăng dầu liên tục hỗn loạn, người dân phải vất vả xếp hàng từ sáng cho đến tối mới có thể mua được xăng. Thời điểm đó, Bộ trưởng Bộ Công thương cũng lên tiếng giải thích, thị trường xăng dầu trong nước đang phải chịu sự ảnh hưởng của việc đứt gãy nguồn cung thế giới và khủng hoảng năng lượng, lạm phát tăng cao…

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu khó tiếp cận được vốn và tín dụng, điều kiện vay thanh khoản khó khăn, tỷ giá ngoại tệ liên tục thay đổi và biên độ giá dao động lớn mang đến nhiều rủi ro cho các doanh nghiệp. Ngay khi tiếp nhận thông tin từ các doanh nghiệp cùng Bộ Công Thương, Bộ Tài Chính đã tiến hành điều chỉnh hàng loạt chi phí phát sinh đối với cơ cấu giá xăng dầu. Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước đã cấp vốn cho các doanh nghiệp. Đến tháng 12, thị trường xăng dầu đã dịu xuống, tình trạng thiếu xăng dầu cũng không còn tiếp diễn.

Tính đến thời điểm hiện tại, hàng loạt doanh nghiệp phân phối xăng dầu đã công bố kết quả kinh doanh của năm 2022. Về cơ bản, hầu hết các công ty đều đã vượt kế hoạch hoặc về đích so với mục tiêu. Cụ thể, theo Chủ tịch Petrolimex tổng sản lượng xuất bán hợp nhất toàn tập đoàn trong năm 2022 ước đạt hơn 13,5 triệu m2, so với năm 2021 đã tăng 10% và hoàn thành 112% kế hoạch năm. Sản lượng bán nội địa là hơn 10,2 triệu m3, so với năm trước đã tăng 21%; doanh thu hợp nhất ước đạt 240.000 tỷ đồng, so với cùng kỳ đã tăng 42% và lợi nhuận hợp nhất ước đạt 300 tỷ đồng.

Trong năm 2022, Tổng Công ty Dầu Việt Nam - CTCP (PV OIL) đã cung cấp khoảng 4 triệu m3 xăng dầu ra thị trường, so với năm trước đã tăng 27%. Doanh thu hợp nhất của Tổng công ty lần đầu tiên vượt 100.000 tỷ đồng và hoàn thành 223% kế hoạch đề ra cho cả năm. Lợi nhuận trước thuế hợp nhất hoàn thành 153% kế hoạch và ước đạt 763 tỷ đồng.

Năm 2023 liệu tái diễn tình trạng khan hiếm xăng dầu?

Đây là nỗi lo chung của rất nhiều doanh nghiệp. Sau khi Bộ Tài Chính điều chỉnh những chi phí phát sinh trong kinh doanh xăng dầu đã khiến cho tình trạng treo biển “hết xăng dầu” lắng xuống. Tuy nhiên, không ít doanh nghiệp vẫn lo lắng về nguy cơ rối loạn thị trường xăng dầu, đặc biệt trong bối cảnh Nhà máy Nghi Sơn gặp sự cố kỹ thuật còn Nhà máy lọc dầu Bình Sơn có kế hoạch bảo dưỡng vào tháng 4 và tháng 5. Cụ thể, Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn vào ngày 31/12 cho biết đã gặp sự cố kỹ thuật về việc rò rỉ xúc tác ở khớp nối giãn nở nhiệt thấp tài sinh đối với phân xưởng RFCC, ngừng tạm thời phân xưởng để khắc phục cũng như dự kiến sẽ hoàn thành vào sau ngày 10/1/2023.

Trong thời gian sửa chữa, phân xưởng chế biến dầu thô cùng những phân xưởng công nghệ khác vẫn được duy trì hoạt động ở công suất thấp. Do đó, trong 10 ngày đầu tháng 1/2023, sản lượng xăng dầu sẽ bị giảm khoảng 20% cho đến 25% so với kế hoạch. Dự kiến trong tháng này, Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn sẽ sản xuất cũng như cung ứng 600.000 m3 xăng dầu ra thị trường. 

Liên quan đến vấn đề này, TS. Giang Chấn Tây - Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc (Trà Vinh) chia sẻ, việc nhập xăng dầu từ những đầu mối trong mấy ngày gần đây vô cùng khó khăn. Hệ thống cửa hàng của ông phải san sẻ nguồn hàng mới có thể cung cấp đủ cho người dân. Nếu sự cố tại Nghi Sơn tiếp tục kéo dài, nguồn xăng dầu nhập khẩu chưa về kịp, rất có thể năm 2023 sẽ lặp lại tình trạng thiếu xăng dầu. Đặc biệt khi chiết khấu cho các đại lý và cửa hàng xăng dầu vẫn ở mức thấp…

Cũng theo ông Tây, mức chiết khấu 150-200 đồng/lít xăng dầu không đủ chi trả chi phí công nhân, điện nước… Theo đó, mức chiết khấu phải ở mức 800 đồng/lít mới đủ để các doanh nghiệp trang trải chi phí và duy trì hoạt động. Vị chuyên gia này cũng cho rằng, cần xem xét lại quy định thời gian điều hành giá xăng dầu vào những dịp lễ Tết, tránh tạo ra độ trễ với thị trường xăng dầu thế giới và gây ra bất ổn thị trường như đầu năm 2022.

Về hoạt động của Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, ông Bùi Ngọc Bảo - Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam (VINPA) cho biết, bất kỳ sự cố kỹ thuật đột xuất nào tại các nhà máy lọc dầu cũng sẽ ảnh hưởng ít nhiều đến thị trường xăng dầu. Ông Bùi Ngọc Bảo chia sẻ với Doanhnhan.vn rằng: “Như thông báo, sản lượng xăng dầu trong 10 ngày đầu tháng 1 năm 2023 sẽ bị giảm khoảng 20-25% so với kế hoạch, đồng thời ảnh hưởng đến những đơn hàng của doanh nghiệp đầu mối và thị trường sẽ khan hàng trong ngắn hạn. Tuy nhiên những đơn hàng xăng dầu nhập khẩu đang về đúng tiến độ, bù đắp cho nhà máy lọc dầu Nghi Sơn. Ngoài ra, nhà máy cũng đang gấp rút sửa chữa và hoạt động trở lại sớm nhất có thể”.

Đối với hoạt động bảo dưỡng Nhà máy lọc dầu Bình Sơn, doanh nghiệp này cũng đã có thông tin và kế hoạch đến Bộ Công Thương kể từ năm 2022. Sau đó, Bộ cũng đã giao phó cho các doanh nghiệp đầu mối tìm kiếm thị trường, tăng nhập khẩu để bù đắp lượng xăng dầu thiếu hụt, đảm bảo cung ứng xăng dầu cho thị trường trong giai đoạn trước, trong và sau Tết Nguyên đán, thậm chí đến hết quý 1/2023. 

Những kỳ vọng về thay đổi chính sách bán lẻ xăng dầu

Theo lãnh đạo Bộ Công Thương, trong bối cảnh giá xăng dầu trong nước biến động mạnh, những phản ứng chính sách chưa kịp thời đã khiến thị trường trong thời gian qua bị rối loạn. Bộ mới đưa ra dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định 95/2021 về kinh doanh xăng dầu, bao gồm cả quy định về chiết khấu và thời gian điều chỉnh... đều đã thay đổi đáng kể.

Đối với giá xăng dầu, Bộ Công Thương cũng đã đề xuất về việc sửa đổi công thức giá cũng như phương pháp công bố giá cơ sở mặt hàng xăng dầu theo xu hướng Nhà nước chỉ công bố những yếu tố cấu thành giá, bao gồm giá thế giới, những loại thuế thu vào ngân sách nhà nước, lợi nhuận định mức và mức trích lập, đồng thời chỉ sử dụng Quỹ bình ổn giá để định hướng đối với việc tính và quyết định giá bán lẻ xăng dầu cụ thể của các doanh nghiệp đầu mối trong kinh doanh xăng dầu. 

Căn cứ vào các chi phí thực tế, những doanh nghiệp sẽ tự xác định và công bố giá bán lẻ của doanh nghiệp để thực hiện kê khai giá trong trường hợp thay đổi giá và báo cáo về Bộ Công Thương, Bộ Tài chính để giám sát. Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng đang lấy ý kiến đối với việc không quy định cụ thể về mức chiết khấu trong kinh doanh xăng dầu, từ đó doanh nghiệp có thể tự đàm phán một cách linh hoạt và phụ hợp với biến động cung cầu của thị trường trong từng giai đoạn. 

Đối với Quỹ bình ổn giá xăng dầu, Bộ cũng kiến nghị giữ quỹ BOG và sửa đổi theo hướng quy định nguyên tắc sử dụng công cụ quỹ cụ thể. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ chỉ can thiệp điều hành giá thông qua việc điều chỉnh mức trích lập, chi quỹ bình ổn giá khi giá xăng dầu công bố kỳ này có biến động tăng từ 10% trở lên hoặc giảm từ 7% trở lên so với kỳ công bố giá liền trước.

Trong dự thảo, Bộ Công Thương cũng đưa ra một đề xuất khác là rút ngắn thời gian điều hành giá xăng dầu xuống còn 7 ngày thay vì 10 ngày như hiện tại, vào ngày thứ Năm hàng tuần và không kể ngày nghỉ lễ, trừ những trường hợp trùng vào ngày mùng 1, 2 và 3 tháng 1 âm lịch của Tết Nguyên đán…