Romania tham vọng "lấp khoảng trống" của Ukraina trên thị trường nông sản thế giới

Romania coi việc khan hiếm lương thực toàn cầu do khủng hoảng của Ukraine chính là cơ hội để ở thành "ông lớn" xuất khẩu ngũ cốc, tuy nhiên việc này không hề dễ dàng. Hiện nay, trên cánh đồng lúa mạch rộng lớn lại Prundu, ngoại ô thủ đô Bucharest của Romania, ông Catalin Corbea đã ngắt một bông lúa mạch và vò giữa lòng hay bài tay và ước tính thời gian thu hoạch: "Còn khoảng 10 ngày đến 2 tuần nữa".

Trong suốt 30 năm làm nông của mình, ông chưa từng trải qua vụ mùa nào lạ như vụ mùa năm nay. Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine nơi được coi là "vựa lương thực thế giới", khiến cho thị trường ngũ cốc trên toàn cầu bị đảo lộn.

Trên Biển Đen, tuyến được xuất khẩu ngũ cốc chính của Ukraine, từ gần 4 tháng qua đã bị tê liệt khi Kiev và Moscow cáo buộc nhau thả thủy lôi đồng thời triển khai tàu chiến phong tỏa các tuyến hàng trọng yếu, ngăn toàn chở hàng ra vào vùng biển này.

Hậu quả đã khiến cho 25 triệu tấn ngũ cốc bị mắc kẹt tại Ukraine, đang làm dấy lên lo ngại về nguy cơ khủng hoảng lương thực toàn cầu đặc biệt ở châu Âu, Trung Đông cùng một số khu vực tại châu Á. Hiện nay, nhiều nước trên thế giới đang ráo riết tìm nguồn cung mới cũng như các tuyến vận chuyển thay thế để giải phóng lương thực đang mắc kẹt tại Ukraine.

"Nông dân Romania có nhiều cơ hội trong năm nay do chiến sự đang xảy ra ở Ukraine", ông Corbea nói.

Trang trại của ông hiện tại đang trồng cải dầu, lúa mì, ngô, đậu nành, hoa hướng dương và lúa mạch. Sản lượng ngũ cốc của Romania trong năm nay dự kiến không đạt được kỷ lục 29 triệu tấn như năm ngoái, tuy nhiên từ mùa vụ này vẫn cao và vẫn còn nhiều hàng để xuất khẩu ra bên ngoài.

Câu hỏi đặt ra ở thời điểm này chính là liệu Romania có khả năng mở rộng quy mô ngành nông nghiệp của mình nhằm thay thế được vị trí của Ukraine trong chuỗi cung ứng lương thực toàn cầu hay không.

Giới chuyên gia nhận định rằng, Romania có nhiều lợi thế để biến tham vọng này thành hiện thực. Hiện nay, họ đang sở hữu cảng biển Constanta nằm ở phía Tây Biển Đen, nơi đây đã trở thành điểm trung chuyển quan trọng cho ngũ cốc Ukraine kể từ khi chiến sự với Nga bùng phát.

Tuy không thể so sánh được với Ukraine nhưng Romania vẫn là một trong những quốc gia xuất khẩu ngũ cốc hàng đầu Liên minh châu Âu (EU). Trong năm ngoái, Romania đã xuất khẩu khoảng 60% sản lượng lúa mì, chủ yếu là tới Ai Cập và Trung Đông. Chính phủ nước này cũng phân bổ khoảng 527 triệu USD để hỗ trợ người nông dân canh tác và tăng sản lượng lương thực trong năm nay.

Tuy nhiên, quốc gia Đông Âu này cũng phải đối mặt với nhiều thách thức khác như giá nông sản ngày càng tăng cùng với đó là chi phí dầu diesel, phân bón, thuốc trừ sâu cũng đồng loạt leo thang. 

Ông Corbea cho biết, chi phí sản xuất mùa vụ này đã tăng gấp 2-3 lần cùng kỳ năm trước và có thể tiếp tục biến động mạnh trong thời gian tới, điều này khiến cho người nông dân phải tìm mọi cách để có thể hòa vốn.

Hiện nay, trang trại của Corbea có tới 50 nhân viên với doanh thu sau khi trừ chi phí còn khoảng 10,5 triệu USD/năm. Gần đây ông cũng đã đầu tư rất nhiều vào công nghệ cùng với hệ thống tưới tiêu hiện đại đang được phân bổ khắp trang trại.

Với giá lương thực ngày càng tăng như hiện tại, kết hợp với hệ thống tưới tiêu hiện đại, ông kỳ vọng năm nay sẽ thu về gần 16 triệu USD, bù đắp cho chi phí sản xuất ngày càng tăng cao.

Nhiều cá nhân và doanh nghiệp ở Romania cũng hưởng lợi nhờ giá lương thực trên toàn cầu tăng cao do thiếu hụt nguồn cung nghiêm trọng. "Không thể tưởng tượng nổi, lợi nhuận tăng cao chưa từng thấy", giám đốc công ty kinh doanh nông sản Agricover ở Romania, ông Ghita Pinca cho biết. Ngoài ra, ông còn nói thêm, Romania có nhiều tiềm năng để phát triển nông nghiệp, phụ thuộc vào công nghệ bảo quản và hệ thống tưới tiêu.

Trái ngược với trang trại lớn, những người nông dân canh tác ở quy mô nhỏ hơn lại gặp khá nhiều khó khăn. Chipaila Micrea đang canh tác trên trang trại rộng khoảng 800 ha trồng lúa mạch, lúa mì và ngô ở vùng Poarta Alba, đông nam Romania, khu vực này nằm dọc theo kênh dẫn nước nối Biển Đen với sông Danube.

Ông Micrea dự đoán rằng, lợi nhuận của trang trại năm nay sẽ giảm do thời tiết khô hạn kéo dài khiến cho sản lượng lương thực không bằng năm ngoái, kết hợp với giá nhiên liệu, phân bón ngày càng leo thang. Một số nhà xuất khẩu nông sản ở Ukraine đã hạ giá ngũ cốc, điều này đã khiến cho tình thế cạnh tranh trên thị trường nông sản tăng lên.

Trang trại của Micrea nằm cách cảng biển Constanta, nơi đóng vai trò là cửa ngõ giao thương, vận chuyển lương thực, kết nối với nhiều quốc gia châu Âu, Đông Á và Trung Á khoảng 24 km.

Vào năm 2021, cảnh biển này làm nơi tiếp nhận 67,5 tấn hàng hóa trong đó khoảng 1/3 là ngũ cốc. Ukraine cũng đang vận chuyển nhiều mặt hàng xuất khẩu qua Constanta do cảng Odessa của nước này đang bị phong tỏa. Ở khu vực do tập đoàn thực phẩm Cargill của Mỹ điều hành, đã có nhiều toa tàu dán nhãn "ngũ cốc" đang đưa ngô của Ukraine lên băng chuyền để vận tải ra bên ngoài.

Tại bến tàu do tập đoàn chế biến nông sản và thực phẩm lớn nhất Trung Quốc, COFCO điều hành, hàng tấn ngũ cốc đang được bảo quản từ silo khổng lồ gần đó đang được đổ đầy lên các tàu chở hàng. Trong đó, những chiếc xe tải có màu cờ xanh vàng đặc trưng của Ukraine trên biển số cũng đang xếp hàng chờ kiểm tra tại cổng chuyển hàng của COFCO.

Trong chuyến thăm đến Kiev tuần trước, Tổng thống Romania Klaus Iohannis cho biết, có hơn một triệu tấn ngũ cốc từ Ukraine đã được vận chuyển qua cảng biển Constanta đến khắp nơi trên thế giới.

Những người nông dân của Romania cũng hy vọng rằng, ngũ cốc của mình sẽ được xuất khẩu ra nước ngoài qua cảng Constanta. Tuy nhiên, quá trình này đã vấp phải nhiều cản trở do cơ sở hạ tầng giao thông trên toàn quốc và hệ thống cảng biển đang ngày càng xuống cấp. Những khó khăn này đã khiến cho việc vận chuyển và xuất khẩu nông sản của Romania ra nước ngoài gặp nhiều khó khăn.

Hiện tại, Romania đang thiếu hệ thống đường sắt cao tốc đồng thời đang thiếu mạng lướt đường cao tốc vươn tới nhiều địa phương trên cả nước. Hơn nữa, cảng Constanta có quy mô khá nhỏ, các cơ sở hạ tầng xung quanh cảng cũng đang ngày một xuống cấp sau nhiều thập kỷ không được chính phủ Romania đầu tư, cải tạo.

Vài tháng gần đây, chính phủ Romania đã đầu tư để loại bỏ hàng trăm toa tàu cũ nát đồng thời tân trang lại các tuyến đường ray đã bị bỏ hoang hàng chục năm qua, chuyển chúng thành tuyến đường vận chuyển ngũ cốc.

Tuy nhiên, tình trạng xe tải ra vào cảng Constanta chen chúc vẫn đang diễn ra vì hiện chỉ có một tuyến đường với một làn. Cảng biển đã sắp xếp nhân viên trực thường xuyên ở cổng cảng để nâng rào chắn mỗi khi có xe chạy qua.

Hầu hết ngũ cốc từ vụ mùa tới của Romania sẽ được vận chuyển đến cảng Constanta trong thời gian tới, chắc chắn tình trạng tắc nghẽn sẽ càng tồi tệ hơn. Theo giám đốc các khu tập kết hàng thuộc tập đoàn quản lý cảng Romania Umex mỗi ngày sẽ có từ 3.000-5.000 xe đến cảng biển, số lượng xe như thế sẽ gây ùn tắc cả quãng đường dài.

Từ trang trại của Micrea đến cảng biển Constanta mất khoảng 30 phút lái xe, tuy nhiên trong những lúc cao điểm, xe ải ngũ cốc của ông vẫn phải đợi từ 2-3 ngày mới vào được cảng dỡ hàng.

Có lẽ, đây cũng chính là lý do khiến cho ông không có nhiều kỳ vọng vào khả năng Romania có thể tận dụng được thời cơ để thúc đẩy ngành nông nghiệp và xuất khẩu nông sản của mình. "Cảng Constanta không được chuẩn bị cho một cơ hội tốt như vậy, nơi này không đáp ứng được yêu cầu về cơ sở hạ tầng cần thiết", ông Micrea nói.