15 triệu tấn ngô của Ukraine chưa được xuất khẩu, tình trạng thiếu ngũ cốc toàn cầu là điều khó tránh khỏi

Theo Nhịp sống kinh tế, ngành nông nghiệp Ukraine hiện đang đối mặt với thực trạng nhiều kho chứa hàng có tới 15 triệu tấn ngô từ vụ thu hoạch mùa thu. Phần lớn trong số này đáng nhẽ đã phải được xuất khẩu ra thị trường thế giới.

Có tới hơn một nửa số ngô nằm trong những kho chứa mà Ukraine dự kiến sẽ xuất khẩu trong mùa vụ đang ngày càng khó tới được tay người mua. Điều này thể hiện cuộc chiến quân sự của Nga tại Ukraine đã gây ra những tác động lớn trong thương mại ngũ cốc toàn cầu trị giá lên tới 120 tỷ USD.

Cước phí vận chuyển tăng cao bởi những nút thắt trong chuỗi cung ứng và sự ảnh hưởng của thời tiết. Các thị trường đang chuẩn bị cho những biến động lớn hơn khi việc vận chuyển hàng hoá từ Ukraine và Nga đang chiếm tới 1/4 hoạt động giao dịch ngũ cốc toàn cầu - điều đang ngày càng trở nên phức tạp và làm dấy lên nỗi sợ về tình trạng thiếu lương thực trong tương lai.

Thương mại và những giao dịch mới

Trước khi xảy ra cuộc xung đột vũ trang giữa Nga và Ukraine, ngô từ Ukraine sẽ được đưa tới những cảng biển ở Biển Đen như Odesa và Mykolaiv bằng đường sắt và chất lên những chuyến tàu sang châu Á và châu Âu.

Trước tình hình những cảng này bị đóng cửa, lượng nhỏ ngô hiện đang phải di chuyển theo đường vòng sang phía tây bằng đường sắt qua Romania và Ba Lan trước khi được vận chuyển ra ngoài.

Được biết, Ukraine là một trong những quốc gia xuất khẩu ngô, lúa mì và dầu hướng dương lớn nhất thế giới, dòng chảy của những mặt hàng này phần lớn đang bị đình trệ.

Bộ nông nghiệp quốc gia này cho biết việc xuất khẩu ngũ cốc hiện chỉ được 500.000 tấn/tháng, giảm hơn 5 triệu tấn vào thời điểm trước khi xảy ra chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, điều này đã gây thiệt hại tới 1,5 tỷ USD. Nhiều loại cây trồng từ Nga - quốc gia xuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới này hiện vẫn đang được tiếp tục lưu thông.

Việc gián đoạn dòng chảy ngũ cốc và hạt có dầu hiện đang khiến giá thành tăng cao vì đây là những mặt hàng chủ lực của hàng tỷ người và động vật trên khắp thế giới. Nhiều quốc gia đã lo sợ tình trạng thiếu lương thực tiềm ẩn đang vội vàng tìm những nhà cung cấp thay thế và các giao dịch mới đang xuất hiện.

Ấn Độ là quốc gia trước đây đã giữ được vụ thu hoạch lúa mì khổng lồ trong nước nhờ vào mức giá do chính phủ quy định. Hiện nay, họ đang quay sang tham gia vào thị trường xuất khẩu với số lượng kỷ lục trên toàn châu Á.

Xuất khẩu lúa mì của Brazil trong quý đầu năm nay đã vượt khá xa so với năm ngoái. Những chuyến hàng ngô của Mỹ sẽ tới Tây Ban Nha lần đầu tiên sau khoảng 4 năm. Và hiện Ai Cập đang xem xét việc đổi phân bón lấy ngũ cốc Romania và tổ chức những cuộc đàm phán về lúa mì.

Hoạt động xuất khẩu bị xáo trộn

Khi thay đổi những nhà cung cấp thay thế, cước phí bên cạnh đó cũng sẽ bị tăng lên, thời gian vận chuyển sẽ lâu hơn hoặc chất lượng cũng khác nhau làm vấn nạn lạm phát lương thực có xu hướng tăng cao.

Nguồn cung toàn cầu đã chịu thiệt hại lớn sau vụ hạn hán tại Canada và Brazil và tắc nghẽn vận chuyển ở nhiều nơi trên thế giới. Ví dụ từ việc nghẽn tắc của hệ thống đường sắt tại Mỹ cho tới những cuộc đình công của tài xế xe tải trên khắp Tây Ban Nha.

Liên Hợp Quốc đã cảnh báo rằng giá lương thực có thể tăng thêm 22% khi nó vốn đã ở mức cao nhất mọi thời đại. Hoạt động xuất khẩu tại Biển Đen đã giảm rõ rệt khiến thêm 13,1 triệu người bị thiếu dinh dưỡng, làm gia tăng nạn đói toàn cầu trong một thế giới vẫn đang trên đà hồi phục sau những ảnh hưởng của đại dịch.

Nhiều nhà cung cấp khác cũng đang tham gia dần vào cuộc chơi. Ấn Độ cũng đã tăng năng suất xuất khẩu khi bị ảnh hưởng bởi mức giá tăng cao. Quốc gia này là nước trồng lúa mì lớn thứ hai chỉ sau Trung Quốc, họ có thể sẽ đạt kỷ lục tới 8,5 triệu tấn trong vụ mùa kết thúc vào tháng trước.

Một số cảng như Kandla và Mundra của Ấn Độ ở bang Gurajat, phía tây bang Gurajat là những cửa ngõ chính xuất khẩu lúa mì. Hai cảng này đã hoạt động sôi nổi khi doanh số bán hàng đang tăng vọt. Chính phủ Ấn Độ hiện đang làm thêm nhiều tuyến đường sắt để vận chuyển lúa mì.

Trước tình hình này, nhiều nhà chức trách cảng đã được yêu cầu phải tăng số lượng bến và container dành riêng cho ngũ cốc. Một số cảng tại bờ biển phía đông của Ấn Độ Dương và Cảng Jawaharlal Nehru ở Mumbai cũng đang chuẩn bị xếp dỡ hàng hoá là lúa mì.

Bộ trưởng Thương mại và Thực phẩm Ấn Độ Piyush Goyal cho biết vào hôm Chủ nhật: "Chúng tôi sẽ tiếp tục xuất khẩu lúa mì với số lượng lớn để đáp ứng nhu cầu ở nhiều quốc gia không nhận được nguồn cung từ những khu vực xung đột. Nông dân của chúng tôi đang tập trung vào việc gia tăng sản luợng".

Bộ Thương mại Ấn Độ cho biết rằng nước này hiện đang đàm phán để tiếp cận những thị trường Ai Cập, Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc, ba trong số bốn nhà nhập khẩu lớn nhất và những khách hàng tiềm năng khác bao gồm Bosnia, Negeria và Iran.

Được biết, Brazil là nước nhập khẩu ròng lúa mì, họ cũng đang kỳ vọng lượng xuất khẩu ngũ cốc cao nhất trong một thập kỷ. Theo dữ liệu từ Secretaria de Comercio Exterior, tổng lượng xuất khẩu lúa mì của nước này dự kiến đạt 2,1 triệu tấn trong quý đầu tiên của năm, gần gấp đôi so với mức của năm 2021. Những nước nhập khẩu khác bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Nam Phi và Sudan.

Australia cũng được biết tới là quốc gia xuất khẩu lúa mì lớn, doanh số bán hàng của họ đang đạt mức tối đa với thứ tự giao hàng phải được đặt trước trong nhiều tháng với lượng người mua ngũ cốc nhiều hơn bình thường.

Nhiều chính phủ hiện đang hạn chế giao dịch để ngăn chặn đà tăng cao của giá lương thực. Serbia là nhà cung cấp ngô lớn thứ chín toàn cầu, hiện đã tạm thời cấm xuất khẩu. Argentina và Indonesia đã có động thái tăng thuế đối với việc xuất khẩu dầu thực vật, và Kazakhstan cũng sẽ hạn chế nhiều lô hàng lúa mì.

Hội đồng Ngũ cốc Quốc tế (ICG) đã ước tính, thương mại ngũ cốc toàn cầu không bao gồm gạo có thể sẽ giảm 12 triệu tấn trong niên vụ mới này - mức giảm cao nhất trong ít nhất 10 năm vừa qua.

Trước tình hình đó, nhiều nhà nhập khẩu hiện đang giảm bớt các hạn chế để có thể lấy ngũ cốc từ nhiều nguồn đa dạng hơn. Tây Ban Nha là nước nhập khẩu ngô đứng thứ 2 của Ukraine, đã thực hiện việc nới lỏng những quy định về thuốc trừ sâu nhằm cho phép hoạt động nhập khẩu từ Argentina và Brazil. Họ cũng đã ghi nhận tới 145.000 tấn từ Mỹ vào tháng 3, chuyến hàng đầu tiền kể từ năm 2018. Trung Quốc hiện là một khách hàng lớn khác của Ukraine đã tăng cường mua hàng từ Mỹ.

Tổng thư ký của tập đoàn công nghiệp thức ăn chăn nuôi châu Âu FEFAC - Alexander Doring cho biết một số nhà máy thức ăn chăn nuôi ở miền nam nước Ý đã phải đóng cửa do thiếu ngũ cốc.

Giá thức ăn chăn nuôi tăng vọt

Nhiều nhà nhập khẩu Bắc Phi và Trung Đông đặc biệt phụ thuộc vào nguồn cung từ phía Nga và Ukraine hiện đang quay cuồng tìm kiếm nhiều lựa chọn thay thế.

Algeria - quốc gia mới mở cửa cho lúa mì Biển Đen vào năm ngoái, hiện đã quay trở lại mua hàng từ Pháp. Ai Cập là nhà nhập khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, với hơn 80% lượng nhập khẩu tới từ Nga và Ukraine trong 5 năm qua. Nước này hiện đang phải cắt giảm lượng mua khi giá thành tăng cao.

Điều này đã loại bỏ hai cuộc đấu thầu nhập khẩu thẳng do lượng hàng cạn kiệt và giá thành tăng khoảng 100 USD/tấn, đã bao gồm cả cước phí vận chuyển. Bộ trưởng Bộ Cung ứng cho biết rằng họ đang phải dừng những cuộc đấu thầu tiếp theo cho tới ít nhất là giữa tháng Năm. Quốc gia này hiện đang phải vật lộn để duy trì chương trình trợ cấp bánh mì được khoảng 70 triệu công dân sử dụng.

Hiện chưa có dấu hiệu nào cho thấy cuộc khủng hoảng nguồn cung sẽ dịu bớt, Rabobank dự báo vào tháng 3 rằng giá lúa mì tương lai sẽ tăng trung bình từ 2,3 USD/kg trở lên vào cuối năm và giá ngô khoảng 2,4 USD/kg hoặc cao hơn. Đây là mức tăng từ 30% trở lên so với cuối năm 2021.

Những người nông dân hiện đang vật lộn để có được phân bón cho cây lúa mì gieo vào mùa thu khi chúng nảy mầm sau giai đoạn ngủ đông. Việc trồng nhiều loại cây trồng chủ chốt trong mùa xuân như ngô và hoa hướng dương sẽ bị cắt giảm xuống do nhiều nhà sản xuất phải đối mặt với tình trạng thiếu dầu diesel và máy kéo bị mất cắp.