Ông Hồ Quốc Lực: Trước sức ép cạnh tranh từ Ấn Độ và Ecuador, ngành tôm cần "biết người, biết ta"

Tôm Việt phải cạnh tranh với tôm Ecuador 

Theo Doanh Nghiệp & Kinh Doanh, trong thời gian vài năm trở lại đây, ngành tôm của Việt Nam đã liên tục chịu áp lực từ phía Ecuador và Ấn Độ. Và với lợi thế giá thành thấp thì các quốc gia cũng liên tục mở rộng quy mô nuôi tôm, điều này cũng đang tác động không nhỏ đến sức cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu tôm. 

Chia sẻ ở hội thảo "Ngành thủy sản 2023: Nhận diện thách thức & giải bài toán đơn hàng giảm, lãi suất tăng", Chủ tịch HĐQT CTCP Thực phẩm Sao Ta - ông Hồ Quốc Lực cho hay, 6 nước nuôi tôm lớn ở trên thế giới bao gồm Trung Quốc, Ecuador, Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan và Việt Nam trong đó có ngành tôm của Ecuador đã nổi lên với tốc độ phát triển nhanh và mạnh. 

Trong giai đoạn năm 2020 - 2022, mỗi năm kim ngạch xuất khẩu tôm của Ecuador tăng trưởng 50% - nghĩa là 3 tỷ USD năm 2020, 5 tỷ USD năm 2021 cũng dự kiến hơn 7 tỷ USD cho năm 2022. Hiện tại, tôm của Ecuador cũng đang chiếm 70% thị phần ở Trung Quốc và 18% tại Mỹ cũng như đứng đầu ở Tây Âu.

Ông Lực dẫn chứng rằng “Năm 2016, Ecuador đã đứng vị trí thứ 6 trên thế giới về tôm nuôi. Tuy nhiên đến năm 2021, quốc gia này đã vươn lên vị trí dẫn đầu. Điều đáng nói là tốc độ phát triển của ngành tôm Ecuador cực kỳ nhanh và sản lượng tăng nhưng không bị tồn kho. Họ cũng tiêu thụ được hết là nhờ vào giá thành sản phẩm rất thấp”. 

Ứng xử trước tình hình này, ông Lực cho rằng doanh nghiệp Việt đang phải tính toán, đánh giá được điểm mạnh và điểm yếu của mình cũng như đối thủ, chuẩn bị các sách lược uyển chuyển, linh hoạt cũng như có thể phát huy được sở trường và thế mạnh của mình. 

Chi tiết, theo ông Hồ Quốc Lực phân tích thì ngành tôm Ecuador có thế mạnh về sản lượng lớn, giá thành thấp và vị trí địa lý gần với các thị trường tiêu thụ lớn, đặc biệt là Mỹ. Mặc dù vậy, bất lợi trước mắt của Ecuador chính là khả năng chế biến chưa cao và nước này đang rất nỗ lực trong việc nâng cao trình độ chế biến sâu và đây cũng là thách thức đối với doanh nghiệp Việt. 

Ở chiều hướng ngược lại, ngành tôm Việt Nam cũng có năng lực chế biến sâu, sản phẩm giá trị gia tăng đứng đầu trên thế giới, ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do nhưng vẫn còn nhiều bất cập xung quanh mảng nuôi tôm như tỷ lệ nuôi tôm thành công còn thấp, giá thành cao và diện tích nuôi đạt tiêu chuẩn của Hội Đồng Quản lý Nuôi trồng Thuỷ sản (ASC) hạn chế. 

Cũng theo đó, tỷ lệ nuôi tôm thành công của Việt Nam chỉ dưới mức 40%. Con số này cũng thấp hơn nhiều so với một số nước đối thủ như Thái Lan 55% và Ấn Độ là 48%. 

Lý do là Việt Nam chưa gia hóa cũng như chủ động được con giống bố mẹ, con giống kém chất lượng cũng được rải khắp các vùng nuôi nhỏ lẻ. Đối với số lượng từ 2.000 - 2.500 cơ sở sản xuất tôm giống thì việc quản lý chất lượng vẫn còn nhiều điều nan giải. 

Ông Lực cho hay: “Con giống bố mẹ là phải nghiên cứu về mặt chiều sâu, chọn tạo con có tính trội và gen di truyền tốt,... nhưng nhiều cơ sở đã dùng tôm bố mẹ, tôm thương phẩm lớn cho lai tạo cũng khiến cho chất lượng con giống thấp. Đó cũng chính là yếu tố làm cho tỷ lệ nuôi tôm thành công của Việt Nam ở mức thấp trong 6 nước”. 
Cũng theo đó, tỷ lệ nuôi tôm thành công của Việt Nam vốn dĩ là đã thấp hơn các đối thủ và hiện nay kèm theo thời tiết bất lợi, môi trường nước ô nhiễm, dịch bệnh trên tôm cũng làm giảm đi sức cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt. 

Khi nói thêm về diện tích nuôi tôm ASC, ông Lực cũng cho biết diện tích nuôi tôm của Ecuador ghi nhận khoảng 220.000 ha, trong đó có 40.000 ha nuôi tôm ASC, trong khi đó Việt Nam có đến 700.000 ha nuôi tôm nhưng mới có 5.000 ha có chứng nhận ASC. 

Cũng bởi thiếu chứng chỉ thông hành ASC mà doanh nghiệp Việt vẫn chưa thể phát huy được tiềm năng cũng như tăng trưởng mạnh ở thị trường có lợi thế thuế quan như Tây Âu. 

Bên cạnh các yếu tố về vùng nuôi, chi phí vận chuyển thủy sản xuất khẩu của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Mỹ, EU cũng đắt đỏ hơn Ecuador cũng đã làm giảm đi sức cạnh tranh của doanh nghiệp. 

Cần song hành chính sách vĩ mô và vi mô

Đứng trước sức ép từ phía các đối thủ thì Chủ tịch Sao Ta cho rằng, việc giữ vững được hoạt động của ngành tôm Việt Nam chính là bài toán lớn đối với cả tầm vĩ lẫn vi mô của doanh nghiệp. 

Vậy nên, nếu như muốn tăng tỷ lệ nuôi tôm thành công, giảm giá thành thì các doanh nghiệp cũng cần phải có con giống tốt, nước nuôi tốt. Để có thể làm được điều này, cơ quan nhà nước cũng cần có chính sách mở rộng quy mô nuôi tôm ASC, đầu tư vào con giống bố mẹ,...

Còn xét về giải pháp vi mô, ông Lực cũng cho rằng mỗi doanh nghiệp cũng sẽ có cách ứng xử riêng, tùy theo bối cảnh cũng như thị trường. 

Tuy nhiên, giải pháp chung cho các doanh nghiệp chính là đánh giá lại sách lược của thị trường. Cụ thể là Mỹ đang nhập khẩu khoảng 30% sản lượng tôm Việt Nam, đây cũng là thị trường vô cùng quan trọng, không thể bỏ lại nhưng có tính cạnh tranh khá cao. Chính vì thế, ông Lực cũng cho rằng doanh nghiệp tôm Việt cũng cần nỗ lực trong việc thâm nhập vào hệ thống cao cấp mà các đối thủ chưa thể vào được. 

Ở chiều hướng khác, trong một số diễn biến thị trường kém khả quan thì các sản phẩm chế biến sâu cũng có biến động giá nhưng sẽ không thể nào trượt dốc so với các sản phẩm cấp thấp.

Còn đối với thị trường Tây  u, ông Hồ Quốc Lực cũng khuyến nghị doanh nghiệp cần phải tiếp tục đẩy mạnh các sản phẩm theo phân khúc cao cấp, cùng với đó là chuyển đổi diện tích nuôi tôm ASC để có thể gia tăng thị phần. 

Quay trở lại với những thị trường có vị trí địa lý gần với Việt Nam như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Chủ tịch Sao Ta cũng thông tin rằng họ nhập sản phẩm chế biến sâu, cao cấp và điều này rất phù hợp  với lợi thế của doanh nghiệp Việt. Mặt khác thì doanh nghiệp cũng giảm áp lực về chi phí vận chuyển so với các tuyến như Mỹ, EU,...

Chủ tịch Sao Ta nói rằng: “Có thể nói, Nhật Bản và Hàn Quốc là thị trường sân nhà của mình. Nhật là thị trường thứ 2-3, Hàn Quốc là thị trường thứ 5, Australia là thị trường thứ 7, dần dần chúng ta phải thâm nhập”. 

Bên cạnh những sách lược về thị trường thì ông Hồ Quốc Lực cũng gợi ý cho các doanh nghiệp tôm nên chú trọng vào một số sản phẩm thế mạnh, tiêu thụ số lượng lớn. 

Theo ông Hồ Quốc Lực, thay vì làm 10 sản phẩm, doanh nghiệp hãy làm 2 sản phẩm tiêu thụ tốt và chú trọng vào việc tăng năng suất, giảm giá thành cũng như rủi ro. Chọn cách ứng xử như thế nào thì sẽ tùy vào từng doanh nghiệp cũng như hoàn cảnh cụ thể. 

Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta (Mã: FMC) mới đây đã công bố doanh thu tiêu thụ chung trong 11 tháng đạt mức 215 triệu USD (tương đương 5.087 tỷ đồng), so cùng kỳ năm ngoái tăng 8%. Chi tiết, tôm thành phẩm chế biến trong 11 tháng đạt mức 19.329 tấn, so cùng kỳ năm 2021 giảm 9%. Tôm thành phẩm tiêu thụ ghi nhận 17.149 tấn, so với cùng kỳ năm trước bằng 99,5%.

Nông sản thành phẩm cũng đạt mức 1.841 tấn còn nông sản tiêu thụ 1.758 tấn; so cùng kỳ năm trước tăng lần lượt 83% và  17%. Như thế, tính riêng trong tháng 11, doanh số tiêu thụ của Sao Ta đạt mức 13,9 triệu USD, so với tháng 10 thấp hơn 5,5 triệu USD.

Còn về nuôi tôm, Sao Ta cho biết đã cơ bản hoàn tất được vụ 2, đạt kết quả khá. Chính vì thế mà công ty cũng chú trọng làm sao để qua Tết thả tôm giống nhưng mưa thất thường đang làm chậm nhịp độ. Lý giải về thị trường im ắng hơn năm trước, công ty cũng cho rằng là bởi lạm phát và cạnh tranh tôm giá rẻ từ một số nước.