Nguyên nhân lớn nhất của lạm phát tại Mỹ: Chi phí nhà ở có sự giảm tốc trong năm 2023

Theo Doanh Nghiệp & Kinh Doanh, Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS) cho biết, nhà ở là khoản chi phí có trọng số lớn nhất trong tính toán CPI mỗi tháng, thông thường sẽ duy trì ở mức ổn định khoảng 33%. Trong khi trọng số của chi phí thực phẩm và đồ uống chỉ rơi vào khoảng 13 - 14%, năng lượng từ 6 - 7%. 

Như vậy để thấy rằng, chi phí nhà ở chính là khoản có tác động lớn nhất tới tình trạng lạm phát tại Mỹ. Trong vòng 1 năm nay, khoản chi phí này đã tăng rất nhanh khiến cho mặt bằng giá nói chung tăng trưởng phi mã và lập đỉnh 40 năm vào tháng 6/2022. Trong tháng 10 năm nay, chi phí nhà ở đã góp vào quá nửa tổng mức lạm phát, theo BLS. 

Đau đầu vì tính chi phí nhà ở

Chi phí nhà ở đang được tính với hai nhóm đối tượng chính là người sở hữu và người thuê nhà. Việc thống kê đối với hai nhóm này là không hề dễ dàng và tiềm ẩn nhiều sai số hơn so với những loại chi phí khác như năng lượng, thực phẩm, dịch vụ vận tải. 

Với những người đi thuê nhà, tiền thuê hàng tháng chính là chi phí nhà ở. Vấn đề vẫn là tiền thuê nhà được xác định trước và sẽ không thay đổi trong khoảng thời gian từ 6 - 12 tháng. Nếu chỉ có một mẫu thống kê duy nhất sẽ dễ xảy ra tình trạng giá thuê nhà thay đổi, nhưng số liệu thống kê lại không phản ánh đúng biến động hàng tháng, hoặc chỉ được thể hiện trên một phần. 

Do đó, Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS) đã lập ra nhiều mẫu khảo sát khác nhau để khảo sát về chi phí thuê nhà. Với mỗi mẫu được thu thập sẽ có khoảng cách thời gian là 6 tháng. Chẳng hạn, Mẫu 1 được dùng để khảo sát tiền thuê nhà vào tháng 1 và tháng 7; Hay như mẫu 2 để thống kê giá thuê vào tháng 2 và tháng 8,... Tuy nhiên, cách làm này lại chỉ có thể khắc phục một phần chứ không thể loại bỏ hoàn toàn độ trễ của dữ liệu. 

Theo cách tính của BLS vẫn có thể khiến số liệu có độ trễ. Sau khi thực hiện khảo sát, biến động về giá sẽ được tính theo số bình quân trượt trong 6 tháng chứ không theo số kiệu tháng đơn lẻ. 

Wall Street Journal (WSJ) trích dẫn lời nhà kinh tế học cao cấp tại ngân hàng đầu tư Piper Sandler - Ông Jake Oubina, cho biết biến động trong giá thuê nhà sẽ phải mất tới gần một năm mới được thể hiện trong số liệu thống kê CPI của BLS.

Với những người sở hữu căn nhà của mình, BLS đề nghị chủ nhà ước tính xem giá để thuê một căn nhà là bao nhiêu tiền. Vì con số chỉ mang tính ước tính chứ không phải một giao dịch thực tế nên nhiều khi sẽ không phản ánh đúng với tình hình thị trường. 

Theo số liệu mà BLS công bố, có thể thấy biến động của chỉ số phụ lĩnh vực nhà ở nhiều khi trái với chỉ số CPI nói chung. Chẳng hạn như tỷ lệ lạm phát tính theo CPI toàn phần lập đỉnh 40 năm vào tháng 6/2022, sau đó liên tục giảm trong các tháng tiếp theo từ tháng 7 đến tháng 10. Tuy nhiên lạm phát chi phí nhà ở tiếp tục tăng tới tháng 9 mới chạm đỉnh. 

Chi phí nhà ở đang có tín hiệu giảm tốc

Do thiếu tin tưởng và thống kê chính thức về chi phí nhà ở chậm biến động, nên các nhà kinh tế thường dựa vào thước đo do các tổ chức tư nhân tổng hợp nhằm đánh giá đúng tình hình. Một trong những thước đo chính là chỉ số thuê nhà Zillow.

WSJ cho hay, chỉ số Zillow này được các nhà kinh tế đánh giá là phản ánh sát với các biến động của chi phí nhà ở. Ở giai đoạn từ tháng 3 tới tháng 6/2022, trong khi dịch bệnh Covid - 19 bùng phát lần đầu tại Mỹ, chỉ số Zillow giảm với tốc độ bình quân là 5%/năm. Trong khi cấu phần nhà ở trong chỉ số CPI tăng lên 1,2%.

Trong năm 2021, tỷ lệ thất nghiệp tại Mỹ xuống thấp, chính phủ nước này tăng cường trợ cấp cho người dân, nền kinh tế cũng mở cửa trở lại đã đẩy nhu cầu nhà ở lên cao, chi phí chỗ ở đi lên tương ứng. Trong vòng ba tháng kể từ tháng 9/2021, chỉ số thuê nhà Zillow tăng với tốc độ là 25,5%/năm, cấu phần nhà ở của CPI tăng nhẹ 4,2%. 

Hiện tại, khoản tiền trợ cấp không còn nữa, lạm phát gây xói mòn sức mua của người dân, tốc độ tăng tiền thuê nhà ngày càng chậm lại. Chỉ số Zillow trong tháng 9 đã tăng 3,7%, sang tháng 10 tốc độ giảm còn 0,3%. 

Chuyên gia kinh tế tại ngân hàng UBS Alan Detmeister nhận định: “Năm ngoái, tiền thuê nhà ký vào tháng 6, 7, 8 đột ngột tăng sốc. Hiện nay, mức tăng này chỉ ngang bằng hoặc thấp hơn mức thuê nhà trước dịch. Biến động này chỉ ra rằng, xu hướng tăng của chi phí nhà ở trong chỉ số CPI đã kết thúc”. Do đó, ông dự báo lạm phát có thể xuống ngưỡng mục tiêu 2% của Fed vào trước năm 2024. 

Fed hiểu rất rõ về cơ chế biến động của chi phí nhà ở. Chủ tịch Fed Jerome Powell phát biểu vào ngày 31/11 rằng: “Nếu tốc độ tăng chi phí thuê nhà vẫn trong đà đi xuống, chúng tôi cho rằng giá dịch vụ cư trú có thể giảm vào năm sau. Chủ yếu dự báo lạm phát chung đi xuống sẽ dựa vào giả định lạm phát chi phí nhà ở sụt giảm”. 

Theo chuyên gia kinh tế Jake Oubina tới từ ngân hàng đầu tư Piper Sandler, nếu CPI chỉ đo lường giá thuê mới và không tính tới các trường hợp hợp đồng thuê cũ đã được ấn định giá từ trước, lạm phát lõi của Mỹ hiện tại đã về gần mục tiêu 2%.