Doanh nghiệp bất động sản "lao đao” vì trái phiếu doanh nghiệp bị siết chặt

Nhiều phương án được đề xuất

Đưa ra đánh giá về tình hình sau khi thi hành Nghị định 65, Bộ Tài chính cho biết thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã bị tác động mạnh bởi khó khăn của thị trường tiền tệ cùng một số vụ việc xử lý hình sự đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu. 

Cũng từ đó, doanh nghiệp phát hành gặp khó khăn trong việc huy động vốn phục vụ sản xuất, kinh doanh cũng như cân đối nguồn lực để tiến hành thanh toán trái phiếu đến hạn tập trung cao vào năm 2023 - 2024. 

Đặc biệt, quy định ở Khoản 6 - điều 1 Nghị định 65 nêu rõ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân phải đảm bảo danh mục nắm giữ có giá trị trung bình là từ 2 tỷ đồng, tối thiểu trong thời gian 180 ngày bằng tài sản của nhà đầu tư (không bao gồm tiền vay). 

Bộ Tài Chính cho biết, do tình hình thị trường có thay đổi nhiều so với bối cảnh khi thị trường có thay đổi nhiều so với bối cảnh khi xây dựng Nghị định 65 nên ở dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung đã đề xuất ngừng thực hiện một số nghị định để có thể kịp thời bảo vệ lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư mua trái phiếu theo tinh thần “lợi ích hài hòa, khó khăn chia sẻ" và hỗ trợ doanh nghiệp phát hành trái phiếu huy động vốn cũng như thanh toán các nghĩa vụ nợ đến hạn cho các nhà đầu tư, đồng thời cũng tiếp tục hoạt động sản xuất và kinh doanh.

Bộ Tài chính cũng đưa ra 2 phương án: Đầu tiên là tạm ngừng thực hiện quy định xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân đến hết năm 2023 (từ ngày 1/1/2024 sẽ tiếp tục thực hiện các quy định này); Phương án thứ hai đó là Bộ Tài chính đề xuất tiếp tục thực hiện quy định ở Nghị định 65 về xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. 

Cũng tại dự thảo Nghị định sửa đổi bổ sung Nghị định 65, Bộ Tài chính đã đưa ra các điểm mới đáng chú ý đó là cho phép doanh nghiệp được thay đổi kỳ hạn hoặc là hoán đổi trái phiếu đã phát hành theo quy định pháp luật về phát hành trái phiếu. Chính việc kéo dài kỳ hạn của trái phiếu tối đa không quá 20 năm so với kỳ hạn ở phương án phát hành trái phiếu đã công bố cho nhà đầu tư. Trong trường hợp trái chủ không chấp nhận thì doanh nghiệp phát hành đảm bảo quyền lợi như giao kết công bố ban đầu. 

Và dự thảo lần này cũng quy định trong trường hợp doanh nghiệp không thể thanh toán gốc, lãi trái phiếu bằng tiền thì có thể sẽ đàm phán với nhà đầu tư để thanh toán bằng tài sản khác. Doanh nghiệp cũng phải công bố thông tin và chịu trách nhiệm về tình trạng pháp lý của tài sản. 

Doanh nghiệp vẫn phải tự “cứu” mình

PGS-TS Đinh Trọng Thịnh nhìn nhận, với dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 65 đã thấy cơ quan quản lý Nhà nước có nhiều nỗ lực trong việc tìm kiếm, đề xuất các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp trong phát hành trái phiếu và phục hồi thị trường. 

Mặc dù vậy, những cách thức như trong dự thảo Nghị định cần phải được xem xét một cách toàn diện hơn, sâu sắc hơn và đưa ra thử nghiệm trong thị trường đánh giá xem cho hiệu quả như thế nào. PGS-TS Đinh Trọng Thịnh nói rằng: “Nhưng cá nhân tôi cho rằng, với những giải pháp tháo gỡ như thế rất khó có thể tạo ra được sự thay đổi đột biến, hỗ trợ tốt cho thị trường phục hồi bởi vì tác động rất ít. Và dường như cơ quan quản lý vẫn còn đang dè dặt trong chuyện đưa ra cơ chế tháo gỡ cho trái phiếu doanh nghiệp”. 

Cũng theo lời ông Thịnh, với cả phương án 1 và 2 như đề xuất kể trên của Bộ Tài chính đó là tạm dừng hay tiếp tục thực hiện quy định xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cũng không giúp mang lại nhiều nhà đầu tư tham gia vào thị trường ít hơn hay nhiều hơn so với bối cảnh hiện nay. 

PGS-TS Đinh Trọng Thịnh cho hay: “Quy định xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là phải có 2 tỷ đồng trong tài khoản nắm giữ liên tục trong 180 ngày và là rào cản rất lớn đối với việc gia tăng cầu trong thị trường, bởi vì không phải ai tham gia vào thị trường cũng có số tiền lớn như thế. Thêm quy định nữa đó là quy định phải xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là 3 tháng/lần phải xin cấp lại chứng chỉ. Chính thủ tục rườm rà này cũng đã gây ra phiền nhiễu và bức xúc dành cho các nhà đầu tư rất nhiều,... Chỉ cần đưa ra 2 điều kiện này cũng đã là chơi khó nhà đầu tư, chưa kể hàng loạt quy định ràng buộc khác”. 

Còn đối với đề xuất phương án 1 của Bộ Tài chính, theo PGS-TS Đinh Trọng Thịnh, nếu như thực hiện được thì từ nay đến hết năm chỉ có thời gian 9 tháng, thời gian quá ngắn sẽ rất khó để có thể thu hút được nhà đầu tư tham gia vào thị trường, trừ đi trường hợp trái phiếu phát hành ngon ăn trông thấy, siêu lợi nhuận thì mới có thể khiến cho các nhà đầu tư nỗ lực hơn để vượt qua tầng tầng lớp lớp rào cản để đầu tư trái phiếu”. 

Trái lại, với thời gian chỉ 9 tháng, doanh nghiệp phát hành không thể đủ thời gian thực hiện xong cả rừng thủ tục (xếp hạng tín nhiệm, tài sản đảm bảo,...) để có thể phát hành trái phiếu cho nhà đầu tư mua. Ông Thịnh băn khoăn: “Doanh nghiệp không phát hành thì làm sao nhà đầu tư mua? Chưa kể, mặc dù doanh nghiệp phát hành thành công đi chăng nữa thì giữa bối cảnh lòng tin vào thị trường trái phiếu đang tụt dốc thê thảm thì ai dám bỏ tiền vào mua”. 

Theo lời lãnh đạo của một doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu bày tỏ, thị trường trái phiếu khó khăn khiến cho nhiều công ty lâm vào cảnh cùng quẫn bởi vì thiếu tiền, vốn lưu động cho sản xuất kinh doanh. Lãnh đạo trên than thở: “Trước đây, doanh nghiệp có thể xoay vốn từ tín dụng hoặc là phát hành trái phiếu. Nhưng khi mà Nghị định 65 có hiệu lực, doanh nghiệp như gặp phải cú sốc bởi vì mất bầu sữa. Thêm vào đó, tiếp cận vốn ngân hàng cũng sẽ khó hơn nên lại càng bần túng vốn kéo dài. Những giải pháp như dừng triển khai dự án, giảm nhân sự, chậm lương,... cũng đều đã áp dụng, chắt bóp mọi nguồn lực để có thể trang trải nợ nhưng vẫn phải khất lần, khất lượt xin hoãn - điều này bi thảm vô cùng”. 

Xét về những đề xuất giải pháp của Bộ Tài chính mới đưa ra trong dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 65, vị lãnh đạo doanh nghiệp này cũng cho rằng cảm động tinh thần nỗ lực tháo gỡ cho doanh nghiệp nhưng nếu xét về mặt tác động là rất hạn chế. Khi thị trường mất niềm tin như hiện nay, đến nhà băng nào cho vay bất động sản nhiều còn khó có thể giữ được uy tín chứ chưa nói đến doanh nghiệp ở trong lĩnh vực phát hành trái phiếu mong có người mua. 

Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam (VARS) - ông Nguyễn Văn Đính cho biết: “Với đề xuất của Bộ Tài chính đó là cho phép doanh nghiệp thanh toán nợ trái phiếu bằng tài sản khác chỉ là chính thức hóa quan hệ thị trường sẵn có, không có gì mới và khó gây tác động”.