Thủ tục nhận di sản thừa kế theo pháp luật

Hỏi:

"Bà ngoại cháu có 3 người con gồm 2 trai, 1 gái. Mẹ cháu là út, đã đi lấy chồng nhưng không thể chung sống với bên nhà chồng nên đã về nhà được 34 năm. Mẹ cháu đi làm ăn xa một thời gian, khi về quê ở thì hai bác đã đuổi mẹ con cháu ra khỏi nhà không cho ở nữa. 

Mẹ cháu năm nay đã 54 tuổi mà vẫn chưa có nhà để ở. Ba năm trước bà ngoại mất mà không lập di chúc phân chia di sản. Vậy, thủ tục phân chia di sản của bà ngoại tôi như thế nào?" (Bạn Chung Mai - Hà Nội).

Trả lời:

Liên quan đến câu hỏi của bạn Mai, Luật sư Diệp Năng Bình - Đoàn Luật sư TP Hồ Chí Minh xin tư vấn như sau: 

Trước hết xét về quyền thừa hưởng di sản do người mất để lại. Vì bà ngoại bạn Mai mất nhưng không để lại di chúc, nên di sản thừa kế sẽ được chia theo pháp luật theo quy định tại Điều 650 Bộ Luật Dân Sự 2015. 

Căn cứ vào Điều Điều 651 BLDS 2015 quy định về người thừa kế theo pháp luật theo thứ tự sau đây: 

“Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại”.

Như vậy, mẹ bạn và hai người anh trai của mẹ đều thuộc hàng thừa kế thứ nhất nên di sản sẽ chia 3 phần bằng nhau (trường hợp ông ngoại cũng đã mất). Mẹ bạn sẽ được hưởng một phần di sản của bà ngoại bạn tương đương với phần của người anh trai.

Về thủ tục hưởng thừa kế theo pháp luật như sau: 

Bước 1: Mẹ bạn cần nộp hồ sơ yêu cầu công chứng văn bản thỏa thuận phân chia tài sản hoặc khai nhận di sản thừa kế tới một tổ chức hành nghề công chứng. 

- Trường hợp người cùng hưởng di sản theo pháp luật yêu cầu công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản thì tiến hành công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản theo quy định tại Điều Điều 58 Luật Công chứng 2014.

- Trường hợp là người duy nhất hưởng di sản theo pháp luật hoặc những người cùng hưởng di sản theo pháp luật nhưng đã thỏa thuận không phân chia di sản thì có quyền yêu cầu công chứng văn bản khai nhận di sản theo quy định tại Điều 57 Luật Công chứng 2014. Bộ hồ sơ bao gồm:

+ Phiếu yêu cầu công chứng;

+ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất;

+ Di chúc (nếu có);

+ Giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân gồm: Chứng minh nhân dân, sổ hộ khẩu, giấy khai sinh;

+ Giấy chứng tử của người chết.

Bước 2. Tổ chức hành nghề công chứng sẽ xem xét, kiểm tra tính xác thực của các loại giấy tờ có trong hồ sơ.

Bước 3. Tổ chức hành nghề công chứng niêm yết tại UBND cấp xã nơi có di sản thừa kế trong thời hạn 15 ngày.

Bước 4. Sau thời gian niêm yết nếu không có khiếu nại, tố cáo, tổ chức hành nghề công chứng sẽ công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế hoặc khai nhận di sản thừa kế và trả kết quả công chứng cho người có yêu cầu.

Bước 5. Sau khi hoàn thiện các thủ tục tại tổ chức hành nghề công chứng, người yêu cầu cần nộp hồ sơ tới UBND cấp xã nơi có đất hoặc Văn phòng đăng ký đất đai. Hồ sơ bao gồm:

+ Văn bản thỏa thuận phân chia di sản hoặc văn bản khai nhận di sản. Trường hợp người thừa kế quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất là người duy nhất thì phải có đơn đề nghị được đăng ký thừa kế quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất của người thừa kế;

+ Bản gốc Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp. Khi nộp hồ sơ thực hiện thủ tục hành chính này, người sử dụng đất phải nộp kèm hồ sơ của các thủ tục kê khai thực hiện nghĩa vụ tài chính có liên quan theo cơ chế một cửa liên thông thủ tục hành chính (mỗi loại 02 bản).

+ Giấy chứng tử của người chết;

+ Giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân gồm:  Chứng minh nhân dân, sổ hộ khảu, giấy khai sinh;

+ Tờ khai thuế thu nhập cá nhân.

Bước 6. Cơ quan tiếp nhận hồ sơ ghi đầy đủ thông tin vào Sổ tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả, trao Phiếu tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả cho người nộp hồ sơ. Trường hợp nộp hồ sơ tại UBND cấp xã thì trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ, UBND cấp xã phải chuyển hồ sơ tới Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai.

Bước 7. Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai có trách nhiệm kiểm tra hồ sơ, nếu đủ điều kiện thực hiện các quyền theo quy định thì thực hiện các công việc sau đây:

+ Gửi thông tin địa chính đến Chi cục Thuế để xác định và thông báo thu nghĩa vụ tài chính đối với trường hợp phải thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định;

+ Xác nhận nội dung biến động vào Giấy chứng nhận đã cấp; Trong trường hợp phải cấp Giấy chứng nhận thì lập hồ sơ trình Sở Tài nguyên và Môi trường cấp Giấy chứng nhận cho người sử dụng đất.

+ Chỉnh lý, cập nhật biến động vào hồ sơ địa chính, cơ sở dữ liệu đất đai;

+ Trao Giấy chứng nhận cho người sử dụng đất hoặc gửi Ủy ban nhân dân cấp xã để trao đối với trường hợp nộp hồ sơ tại cấp xã.

Bước 8. Người được cấp Giấy chứng nhận nộp lại bản chính giấy tờ theo quy định trước khi nhận Giấy chứng nhận.