Quý 2/2023, doanh nghiệp than đồng loạt báo lãi tăng bằng lần khi nhu cầu tăng đột biến

Theo Doanh Nghiệp & Kinh Doanh, trong nửa đầu năm 2023, đặc biệt là trong quý 2, hiện tượng El Nino đã mạnh lên, các hồ thủy điện cạn trơ nước, chính vì thế mà các nhà máy nhiệt điện (than và khí) d đã được huy động hết công suất nhằm mục đích đáp ứng nhu cầu tiêu thụ điện tăng vọt ở trong mùa nắng nóng. 

Vào ngày 18/5, Thủ tướng Chính phủ cũng đã có yêu cầu Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin - TKV) cùng với Tổng công ty Đông Bắc ưu tiên trong việc cung cấp đầy đủ than cho các nhà máy điện. Ngoài ra, các nhà máy điện cũng dùng than nhập khẩu triển khai các biện pháp như vay, mượn, mua lại và ứng trước than của các nhà máy khác. 

Còn ở phương diện khác, bên cạnh cung cấp cho các nhà máy nhiệt điện, than thì còn là nguồn đầu vào ở trong ngành xi măng, hóa chất, sắt, phân bón, thép và chiếm một khoản chi phí sản xuất khá lớn. Chẳng hạn như tham chiếm đến 10 - 40% chi phí sản xuất xi măng. 

Mặc dù vậy thì trong thời gian nửa đầu năm, kinh tế khó khăn đã khiến cho các hoạt động sản xuất kinh doanh bị đình trệ, trong đó thì sản xuất xi măng cùng với thép vẫn chưa nóng trở lại, kéo theo nhu cầu sử dụng nguồn than đầu vào yếu đi so với cùng kỳ. 

Đối với giá bán, giá than toàn cầu đã có lúc chạm gần 450 USD/tấn trong năm 2022 do xung đột quân sự đẩy giá năng lượng lên cao, việc áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga buộc châu  u phải sử dụng năng lượng thay đổi, trong đó có than. 

Ở cuối tháng 6/2023, giá than trên thế giới điều chỉnh về quanh mức 125 USD/tấn, so với cùng kỳ năm 2022 giảm gần 20% và đây chính là mức thấp nhất tính từ tháng 1/2022. Trong khi đó thì giá than nội địa thường sẽ xu hướng điều chỉnh giá chậm hơn so với thế giới - tức là giá than bán ra ở trong nước vẫn còn đang nhỉnh hơn so với cùng kỳ trong thời gian nửa đầu năm 2023. 

Mặc dù sức tiêu thụ than cho các hoạt động sản xuất kinh doanh khác chưa khởi sắc và giá bán trong nước cũng như như cầu cho sản xuất điện chính là bệ đỡ cho kết quả kinh doanh 6 tháng đầu năm 2023 của nhóm khai thác và kinh doanh than. 

Nhờ tiêu thụ đột biến, ngành than phất lên trong 6 tháng đầu năm 2023

Ghi nhận, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TVK) - đây là một trong hai doanh nghiệp chịu trách nhiệm phân phối than trong nước báo cáo doanh thu trong 6 tháng đầu năm ước đạt mức 87.000 tỷ đồng, so với cùng kỳ tăng 7%, trong đó doanh thu bán thanh là 56.500 tỷ, tăng hơn 11%. Lợi nhuận ước tính trên 3000 tỷ đồng, so với 6 tháng năm 2022 tăng gấp rưỡi và đạt 60% kế hoạch của cả năm. 

Tổng Giám đốc Tập đoàn TKV - ông Đặng Thanh Hải cho biết, quý 2/2023 là khoảng thời gian đúp để có thể nâng cao sản lượng khai thác, sản xuất than cả năm. Chính vì thế mà tập đoàn đã chỉ đạo các đơn vị cần phải tranh thủ thời tiết thuận lợi và đẩy mạnh sản xuất, tiếp tục thúc đẩy tiến độ những dự án đầu tư lớn như là Đèo Nai, Cọc Sáu, Khe Chàm II, IV, nhất là những dự án nâng công suất mỏ Cao Sơn 4,5 triệu tấn/năm.

Trong thời gian 6 tháng đầu năm 2023, TKV cũng đã cung cấp ngoài hợp đồng thêm khoảng 600.000 tấn để cho các nhà máy đủ than để chạy những tổ máy nhiệt điện. 

Còn ở diễn biến khác thì Tổng Công ty Đông Bắc – thuộc Bộ Quốc Phòng và là công ty than có quy mô lớn thứ 2 Việt Nam sau TKV cũng đã báo cáo kết quả tươi sáng với mức lợi nhuận sau thuế 6 tháng đạt mức 417 tỷ đồng, so với cùng kỳ gấp 2,1 lần. Tỷ suất lợi nhuận sau thuế/vốn chủ sở hữu (ROE) đã tăng lên 18,9%. 

Việc mà hai ông lớn bán than đột biến lãi so với cùng kỳ chủ yếu là nhờ vào nhu cầu tiêu thụ than tăng mạnh cho những nhà máy điện. 

Còn ở trên thị trường chứng khoán, đã có khoảng 10 doanh nghiệp đang được giao dịch UPCoM và niêm yết, trong 6 tháng đầu năm có đến 7 đơn vị báo lãi ròng tăng trưởng hai đến ba chữ số phần trăm. 

Trong đó thì Công ty Cổ phần Kinh doanh Than miền Bắc - Vinacomin (Mã chứng khoán: TMB) đã dẫn đầu về kết quả kinh doanh ở trong nhóm đồng thời cũng ghi nhận được mức tăng trưởng đột biến. 

Cũng theo đó, doanh thu thuần 6 tháng đã cán mốc kỷ lục là 20.198 tỷ đồng, so với cùng kỳ tăng 114%. Lãi ròng 174 tỷ đồng, gấp gần 2,2 lần.

Chỉ tính riêng quý 2, TMB đã ghi nhận 11.464 tỷ doanh thu thuần đồng thời đã lọt top 15 các doanh nghiệp có doanh thu cao nhất ở trên sàn. Lãi ròng trong quý 2/2023 đạt 153 tỷ đồng, so với cùng kỳ năm ngoái gấp 3,6 lần. 

TMB chính là công ty con của TKV và bán than ở địa bàn các tỉnh phía Bắc, từ Hà Tĩnh trở ra. Ngoài nhiệm vụ nhập khẩu than về để pha trộn rồi giao cho TKV thì TMB còn xuất bán than nhập khẩu cho các đơn vị pha trộn theo như kế hoạch điều hành của TKV. 

Những đơn vị ngành than khác cũng đã báo lãi ròng 6 tháng tăng trưởng từ 100% lên hơn 300% đó là Than Đèo Nai (Mã chứng khoán: TDN – tăng 316%), Than Hà Tu (Mã chứng khoán : THT – tăng 207%), Than Mông Dương (Mã chứng khoán: MDC – tăng 149%), Than Núi Béo (Mã chứng khoán: NBC – tăng 120%), Than Vành Danh (Mã chứng khoán: TVD – tăng 115%),…

Đặc biệt có 2 trường hợp của Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Than - Vinacomon (mã chứng khoán: CLM) và Than Cao Sơn (Mã chứng khoán: CST) lại báo cáo lợi nhuận so với cùng kỳ giảm lần lượt 72% và 13%.

Xuất nhập khẩu Than đưa ra giải trình là bởi trong năm 2022, công ty đã thực hiện được thành công một số gói chào thầu quốc tế cung cấp than cho nhà máy luyện thép trong nước với tỷ lệ lợi nhuận cao trong khi năm 2023 không có hợp đồng tương tự. 

Còn đối với Than Cao Sơn thì nguyên nhân là bởi công ty đã khai thác hết trữ lượng than còn lại theo như giấy phép khai thác số 2805/GPKT-BTNMT, trong đó thì công ty chưa được cấp giấy phép khai thác mới cho nên sản lượng than giảm. Doanh thu không đủ để bù đắp được các khoản chi phí biến đổi, chi phí cố định cho nên dẫn đến kết quả kinh doanh bị thua lỗ. 

Và theo thông tin mới nhất vào tháng 6 thì ban lãnh đạo của Than Cao Sơn cho biết, giấy phép khai thác mới sắp được cấp cho công ty. 

Tổng quan thì các doanh nghiệp ngành than vẫn phải đối mặt với không ít thách thức như là giá vật tư đầu vào tăng, điều kiện khai thác khó khăn hơn khi mà ngày càng khai thác xuống sâu, thiếu diện đổ thải, cung độ đổ thải lớn đã kéo theo giá thành khai thác than đang ngày càng tăng. Ngoài ra, việc tuyển dụng nhân sự cho ngành này cũng dần trở nên khó khăn hơn. 

 Triển vọng của ngành than trong ngắn và dài hạn

Dự kiến kế hoạch trong thời gian 6 tháng cuối năm 2023, TKV dự báo nhu cầu than cho diện tăng cao (đến hết tháng 7/2023) và sau đó sẽ giảm trong các tháng mùa mưa, tăng trở lại từ tháng 11/2023. 

Và căn cứ với biên bản với EVN thì TKV cũng đã cam kết sẽ cung cấp răng 10.000 tấn/nhà máy (trong tháng 7) cho các nhà máy nhiệt điện của EVN (khoảng 100.000 tấn) so với tiến độ của hợp đồng. Mặc dù vậy thì sau khi có công điện số 517 thì các nhà máy điện đều sẽ có nhu cầu lấy tăng, nên tháng 7/2023, TKV cũng phải cấp tăng so với tiến độ hợp đồng đến 500.000 tấn. 

Cũng trong phiên họp Quốc hội ngày 8/8 thì Vụ trưởng Vụ Năng lượng, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (CMSC) - ông Hà Văn Thắng cho biết: “Hiện nay chủ trương, chính sách của Nhà nước vẫn là bao cấp một phần giá than cho sản xuất điện”. 

TKVV cũng đã xây dựng kế hoạch sản xuất lâu dài theo đúng định hướng chỉ đạo của Chính phủ, đó là tiếp tục thực hiện việc thăm dò, đẩy mạnh việc khai thác xuống sâu các dự án, đảm bảo duy trì sản lượng khai thác các năm khoảng 40 - 45 triệu tấn; Chủ động nhập khẩu, pha trộn và cung cấp than cho những hộ tiêu thụ đã ký hợp đồng trong dài hạn; Duy trì xuất khẩu các chủng loại than có giá trị kinh tế cao mà trong nước không có nhu cầu. 

Cũng trong giai đoạn 2021 - 2025 thì TKV cùng các nhà máy nhiệt điện đã ký hợp đồng cung cấp than dài hạn. Đối với các dự án BOT thì việc cung cấp than được thực hiện theo hợp đồng cung cấp than đã ký kết. 

Để có thể đảm bảo cung cấp đủ than cho các nhà máy điện theo như cam kết/hợp đồng nguyên tắc đã ký đến hết đời dự án và theo kế hoạch TKV sẽ tiêu thụ khoảng 252 triệu tấn than (bao gồm cả xuất khẩu), trong đó sẽ có cả than sản xuất trong nước khoảng 194 triệu tấn.

Mặc dù vậy thì bởi vì nhu cầu sử dụng than trong nước đang ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào nguồn nhập khẩu cho nên sẽ kéo theo nhiều rủi ro gián đoạn nguồn cung nhập khẩu, nhất là trong bối cảnh chính trị khu vực ở trên thế giới có nhiều biến động phức tạp.

Cũng tại cuộc họp, Tổng Giám đốc TKV - ông Phạm Thanh Hải cũng đã kiến nghị với Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tháo gỡ những vướng mắc pháp lý liên quan để TKV được phép khai thác vượt dưới 15% công suất giấy phép khai thác khoáng sản với mục đích nâng cao sản lượng than sản xuất trong nước.