Nhìn lại chặng đường 22 năm phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam: Vốn hóa tăng gấp 7.840 lần, hơn 6 triệu tài khoản được mở mới

Vốn hóa của thị trường chứng khoán tăng lên gấp hàng nghìn lần so với năm 2000

Vào ngày 20/7/200, Trung tâm Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh tiền thân của Sở giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh đã chính thức khai trương hoạt động và trở thành đơn vị tổ chức giao dịch chứng khoán tập trung đầu tiên ở Việt Nam. 

Và phiên giao dịch đầu tiên được tổ chức vào ngày 28/7/2000 với 2 cổ phiếu niêm yết đó là REE (Công ty Cổ phần Cáp và Vật liệu viễn thông) với tổng giá trị cổ phiếu niêm yết là 270 tỷ đồng và có sự tham gia của 6 Công ty chứng khoán thành viên là SSI, FSC, BVSC, ACBS, TLS, BSC. Biên độ dao động giá được áp dụng ± 2% đối với cổ phiếu, ±1,5% đối với trái phiếu. Khớp lệnh 1 lần/ngày, 3 ngày/tuần và thời gian giao dịch từ 9h đến 11h chưa thực hiện được giao dịch thỏa thuận, chu kỳ thanh toán T+4. 

Đến thời điểm hiện tại, sau hơn 2 thập niên, thị trường chứng khoán Việt Nam đã có được những bước phát triển vượt bậc. Từ 2 doanh nghiệp niêm yết đầu tiên, số lượng cổ phiếu và chứng chỉ quỹ trên 3 sàn là HoSE, HNX, UPCoM đến cuối tháng 6/2022 đạt con số là 2.186. Tổng khối lượng chứng khoán niêm yết cũng như đăng ký giao dịch trên cả 3 sàn ghi nhận đạt gần 187.000 tỷ chứng khoán. Ngoài thị trường cổ phiếu, thị trường Việt Nam còn có 434 mã trái phiếu niêm yết với giá trị đạt hơn 1.592 nghìn tỷ đồng, so với cuối năm 2021 tăng 1%. Sàn phái sinh mở cửa năm 2017 và hiện có 2 sản phẩm giao dịch. Sàn chứng quyền tăng mạnh về loại sản phẩm và giá trị giao dịch từ khi mở cửa hoạt động, hiện nay có 128 sản phẩm, so với năm trước tăng 25%. 

Không những tăng số lượng hàng hóa mà vốn hóa thị trường của ba sàn tại thời điểm 30/6/2022 đạt khoảng 7.842.166 tỷ đồng, so với con số khiêm tốn gần 1.000 tỷ đồng của năm 2000 tăng gấp hàng nghìn lần. Trong đó, vốn hóa của HoSE hiện nay đạt 4.758.219 tỷ đồng còn vốn hóa của HNX đạt 320.061 tỷ đồng còn vốn hoá sàn UPCoM đạt 1.171.589 tỷ đồng. 

Bên cạnh đó, thị trường cũng ghi nhận có đến 42 doanh nghiệp có vốn hóa hơn 1 tỷ USD (trên 23.000 tỷ đồng) trong đó có 3 doanh nghiệp sở hữu vốn hóa trên 10 tỷ USD bao gồm Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam (mã:VCB), Công ty Cổ phần Vinhomes (mã:VHM) và Tập đoàn Vingroup (mã:VIC). 

Song song với sự phát triển liên tục và đa dạng quy mô cũng như các sản phẩm ở trên thị trường chứng khoán thì lượng người tham gia đầu tư cũng đã nhanh chóng nở rộ, đáng chú ý là trong giai đoạn năm 2020 - 2021 và nửa đầu năm 2022. Cũng theo số liệu từ Trung tâm lưu lý chứng khoán (VSD), nhà đầu tư ở trong nước đã mở mới hơn 1,8 triệu tài khoản trong nửa đầu năm 2022, vượt xa con số kỷ lục 1,5 triệu tài khoản trong că năm 2021. Lượng tài khoản mở mới trong 6 tháng đầu năm 2022 đã chiếm đến 1/3 tổng số tài khoản chứng khoán trong thời gian hơn 22 năm hoạt động. Nhìn chung, tính đến cuối tháng 6/2022, tổng số lượng tài khoản giao dịch ở trong nước đạt mức 6.119.911 tài khoản, trong đó có 6.105.973 tài khoản là của nhà đầu tư cá nhân. Con số này tính ở thời điểm cuối năm 2000 chỉ có vỏn vẹn 2.997 tài khoản, chưa tới 0,05% số lượng hiện tại.

Mặc dù vậy, không chỉ có tăng trưởng, trong 22 năm phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam cũng có những nốt trầm. Chính sự tăng trưởng nhanh chóng cũng đã khiến phát sinh một số vấn đề cần phải giải quyết như hiện tượng làm giá, thao túng giá cổ phiếu hay hiện tượng doanh nghiệp cố tình lách các quy định của pháp luật để có thể phát hành và giao dịch chứng khoán. Và không chỉ có các thông tin khởi tố, ảnh hưởng còn đến từ những diễn biến bất lợi của nền kinh tế thế giới, xung đột địa chính trị cũng đã ảnh hưởng đến giá hàng hóa trên toàn cầu và Ngân hàng Trung ương Mỹ tăng lãi suất khiến cho dòng tiền lo ngại rút khỏi thị trường chứng khoán.

Có thể thấy, luồng thông tin tiêu cực bủa vây đã đẩy áp lực bán gia tăng, kết quả là điểm số của thị trường cũng đã nhanh chóng sụt giảm. Chốt phiên ngày 30/6/2022, VN-Index cũng đã đạt mức 1.197,6 điểm, so với hồi đầu năm 2022 giảm hơn 20%. Nhìn lại lịch sử, ngưỡng 1.200 điểm lần đầu tiên đã được xác lập vào giai đoạn năm 2006 - 2007. Sau đó thì chỉ số đã phải mất hơn 10 năm mới có thể chinh phục lại ngưỡng điểm này để rồi sẽ cần thêm 4 năm nữa mới có thể đạt được đỉnh mới tại mức 1.528,57 điểm vào ngày 6/1/2022. Nhưng tính đến thời điểm hiện tại, thị trường chứng khoán đang quay lại thời điểm năm 2018 khi VN-Index mấp mé ở ngưỡng 1.200 điểm. 

Dù vậy, những động thái và quyết liệt của các cơ quan Nhà nước trong thời gian qua cũng kỳ vọng sẽ giúp cho thị trường chứng khoán ngày càng trở nên minh bạch, hiệu quả và đồng thời cũng bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư. Và việc siết chặt kỷ cương trên thị trường chứng khoán được ví giống như một liều vaccine cho thị trường và có thể sẽ có những phản ứng phụ nhưng sau đó thì thị trường sẽ có thêm kháng thể để chống chọi với những va đập từ bên ngoài cũng như thanh lọc nhà đầu tư, nhất là các nhà đầu tư ham lướt sóng cũng như tầm nhìn ngắn hạn.

Trong dài hạn, triển vọng thị trường chứng khoán vẫn tươi sáng

Dù thị trường vẫn đang phải đối mặt với nhiều rủi ro nhưng với nền tảng vĩ mô vững chắc cộng với quan điểm kiên định của Chính phủ về việc khuyến khích phát triển và duy trì thị trường chứng khoán hoạt động có sự ổn định, minh bạch và bền vững, thị trường Chứng khoán Việt Nam được giới chuyên gia nhận định có nhiều tiềm năng tăng trưởng ở trong tương lai. 

Báo cáo mới đây của VinaCapital nhận định, nền kinh tế Việt Nam đang trong giai đoạn phục hồi mạnh mẽ, điều đang thúc đẩy tăng trưởng lợi nhuận đầy ấn tượng. Và việc giảm điểm của thị trường chứng khoán Việt Nam là rất phù hợp với những gì đang được diễn ra trên thị trường toàn cầu, dù áp lực bán ngày càng gia tăng do sự hiện diện của nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ mới lần đầu tiên đối mặt với các lệnh dừng ký quỹ hay sự kiểm soát đối với các công ty vay tiền để đầu tư cổ phiếu. 

VinaCapital cho hay: "Tuy nhiên, không điều gì trong số những lý do này có khả năng ảnh hưởng lớn đến tăng trưởng kinh tế của Việt Nam hoặc đến tổng lợi nhuận của các công ty niêm yết. Trong quý 1, mức lợi nhuận này tăng khoảng 30% so với cùng kỳ năm ngoái và mức lợi nhuận kỳ vọng của tất cả các công ty niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán Hà Nội và TP.HCM sẽ tăng gần 30% trong năm nay". 

Ngoài ra, khả năng phục hồi của tiền đồng bất chấp sự tăng giá mạnh của đồng USD Mỹ là một chỉ báo chính xác về sức mạnh cơ bản của nền kinh tế Việt Nam để từ đó hỗ trợ tăng trưởng lợi nhuận và sự tăng trưởng của nền kinh tế, việc rút ngắn chu kỳ thanh toán khi nhà đầu tư có thể được giao dịch ngay trong chiều ngày T+2 sẽ bắt đầu triển khai trong tháng 8 sắp tới đây cũng kỳ vọng giúp giao dịch của nhà đầu tư được thực hiện hơn, trở thành điểm sáng tiếp theo đối với thị trường chứng khoán.

Ngoài ra, khả năng phục hồi của đồng bất chấp sự tăng giá mạnh của đồng USD Mỹ là một chỉ báo chính xác về sức mạnh cơ bản của nền kinh tế Việt Nam, từ đó giúp hỗ trợ tăng trưởng lợi nhuận cũng như sự tăng trưởng của thị trường chứng khoán. Ngoài động lực từ sự phát triển kinh tế và việc rút ngắn chu kỳ thanh toán khi nhà đầu tư có thể được giao dịch ngay cả trong chiều ngày T+2 sẽ bắt đầu triển khai trong tháng 8 tới đây cũng kỳ vọng giúp cho giao dịch của nhà đầu tư được thực hiện nhanh hơn, trở thành điểm sáng tiếp theo đối với thị trường chứng khoán. 

Đáng chú ý, câu chuyện nâng hạng thị trường chứng khoán từ thị trường biên cận biên sang thị trường mới nổi dù không mới nhưng luôn xem là liều doping - đây là điều tất yếu cho sự phát triển cũng như hội nhập về dài hạn. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, nếu như giấc mơ nâng hạng thành hiện thực thì thị trường chứng khoán có thể đón nhận đến hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ USD đổ vào, khơi thông dòng chảy thanh khoản cũng như thúc đẩy sự phát triển của kênh dẫn vốn này. 

Trong văn bản công bố mới đây, Bộ Tài chính tiếp tục cho rằng vấn đề thị trường chứng khoán là một trong những mục tiêu lớn đang được hướng đến. Thực tế cho thấy, việc nâng hạng thị trường đã được đưa vào Đề án "Cơ cấu lại TTCK và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025" và dự thảo Chiến lược phát triển TTCK đến năm 2030.

Thời gian qua, cơ quan quản lý đã và đang nỗ lực đặt quyết tâm cao nhằm thúc đẩy, rút ngắn lộ trình được nâng hạng của thị trường chứng khoán Việt Nam và đã đạt được một số thành quả nhất định. Hiện tại, dựa trên các tiêu chí mà tổ chức xếp hạng yêu cầu, Việt Nam đã đạt được nhiều tiêu chí quan trọng. Dù vậy vẫn còn nhiều tiêu chí cần có quyết tâm chung, sự phối hợp chặt chẽ từ các bộ, ngành liên quan để có thể tháo gỡ khó khăn giúp cho thị trường sớm được nâng hạng trong thời gian tới.