Chứng khoán Việt Nam 22 năm: Thanh lọc thị trường như liều vaccine để phát triển bền vững

Việc siết chặt kỷ cương như một liều vaccine cho thị trường chứng khoán

Theo Nhịp sống kinh tế, ngày 20/7/2000, Trung tâm Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh được khai trương, trở thành đơn vị tổ chức giao dịch Chứng khoán đầu tiên của Việt Nam. Ngày 28/7/2000, phiên giao dịch lần thứ nhất được tổ chức, chính thức đánh dấu sự ra đời của Thị trường Chứng khoán Việt Nam.

Trải qua 22 năm hình thành và phát triển, chứng khoán Việt Nam đã trải qua nhiều thăng trầm, có rất nhiều kỳ vọng cũng có cả những thất vọng. Có thời điểm chứng khoán Việt Nam là một trong những thị trường tăng trưởng mạnh nhất thế giới năm 2021. Lần đầu tiên, theo thống kê của WFE, tỷ suất vòng quay chứng khoán của thị trường Việt Nam năm 2021 đạt gần 173%, vượt qua mức 99,8% của thị trường Thái Lan. Vốn hóa cổ phiếu trên HoSE cuối năm 2021 đạt hơn 5,8 triệu tỷ đồng với 46 doanh nghiệp niêm yết có vốn hóa trên 1 tỷ đô, trong đó có 3 doanh nghiệp vốn hóa trên 10 tỷ đô. Hơn 49.000 tỷ đồng đã được huy động thông qua thị trường chứng khoán, tăng hơn 5 lần so với thời điểm năm 2020.

Bên cạnh đó, số lượng tài khoản cá nhân mở mới cũng tăng liên tục, tính riêng trong 5 tháng đầu năm, số lượng nhà đầu tư cá nhân trong nước mở mới gần 1,4 triệu tài khoản chứng khoán, gấp 2,5 lần so với cùng kỳ năm trước. Tính tới hết tháng 5, tổng số tài khoản chứng khoán của nhà đầu tư trong nước đạt hơn 5,7% dân số, vượt kế hoạch đặt ra theo chiến lược phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam đến 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (số lượng nhà đầu tư đạt 5% dân số năm 2025).

Lãnh đạo Bộ Tài chính cho biết, trong thời gian vừa qua, thị trường chứng khoán đã có sự phát triển cả về quy mô lẫn tính thanh khoản, huy động được nguồn lực tài chính lớn để phát triển kinh tế. Quy mô thị trường chứng khoán đạt 92,1% GDP, quy mô thị trường trái phiếu là 38,45% GDP, trong đó quy mô thị trường TPDN đạt khoảng 14,1% GDP.

Ngày 6/1/2022, VN-Index chạm mốc lịch sử tại 1.528,57 điểm sau đó giảm điểm rất mạnh từ cuối quý 1/2022 sau khi cơ quan quản lý triển khai hàng loạt các giải pháp đồng bộ để phát triển thị trường chứng khoán ngày càng minh bạch, hiệu quả, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.

Vừa qua, thị trường đã thực sự chấn động trước thông tin về giao dịch bán chui 4,8 triệu cổ phiếu FLC của Chủ tịch FLC Trịnh Văn Quyết nhưng không công bố thông tin. Theo đó, UBCK đã ra một quyết định chưa từng có trong lịch sử đó là hủy bỏ toàn bộ giao dịch của ông Quyết, phạt 1,5 tỷ đồng, mức cao nhất theo quy định hiện hành về chứng khoán và đình chỉ giao dịch 5 tháng.

Chưa dừng tại đó, tháng 3/2022, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố, tạm giam ông Trịnh Văn Quyết để điều tra tội Thao túng thị trường chứng khoán, theo Điều 211 Bộ luật Hình sự. Ông Quyết bị cáo buộc cùng một số người đã "thao túng thị trường chứng khoán", "che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán", gây thiệt hại nghiêm trọng cho nhà đầu tư, ảnh hưởng đến hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Gần 1 tháng sau, Cơ quan điều tra Bộ Công an tiếp tục khởi tố ông Đỗ Anh Dũng - chủ tịch HĐQT kiêm tổng giám đốc Tập đoàn Tân Hoàng Minh để điều tra về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, liên quan việc phát hành trái phiếu, huy động tiền nhà đầu tư của các công ty thành viên thuộc Công ty TNHH thương mại dịch vụ khách sạn Tân Hoàng Minh (Tập đoàn Tân Hoàng Minh).

Ba tuần sau đó, Cơ quan điều tra khởi tố, bắt tạm giam ông Đỗ Thành Nhân, chủ tịch HĐQT Công ty CP Louis Holdings, để điều tra nghi vấn thao túng thị trường chứng khoán. Đồng thời cơ quan điều tra khởi tố bị can, bắt tạm giam 3 người khác gồm: Đỗ Đức Nam, tổng giám đốc Công ty cổ phần chứng khoán Trí Việt; Trịnh Thị Thúy Linh, giám đốc hành chính Công ty cổ phần Louis Holdings và Lê Thị Thùy Liên, nhân viên dịch vụ tài chính Công ty cổ phần chứng khoán Trí Việt.

Đồng thời, những người đứng đầu chịu trách nhiệm trên Thị trường Chứng khoán giai đoạn trước cũng đã bị khiển trách, kỷ luật.  

Việc siết chặt kỷ cương trên thị trường chứng khoán được ví như một liều vaccine cho thị trường, có thể sẽ xảy ra những phản ứng phụ, nhưng sau đó thị trường sẽ có thêm kháng thể để chống chọi với những va đập bên ngoài và thanh lọc nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư ham lướt sóng, tầm nhìn ngắn hạn.

Việc liên tiếp có các thông tin khởi tố, đi kèm với những diễn biến bất lợi của kinh tế thế giới, chiến tranh giữa Nga và Ukraine đã ảnh hưởng đến giá hàng hóa toàn cầu. Bên cạnh đó, Ngân hàng trung ương Mỹ tăng lãi suất nhiều lần đã khiến dòng tiền nóng rút ồ ạt khỏi thị trường chứng khoán trong nửa đầu năm 2022, khiến nhiều phiên giao dịch ghi nhận "trắng bên mua". Các mốc kháng cự 1400, 1300, 1200 điểm của Vn-Index lần lượt bị phá vỡ mà không có một lực đỡ nào. Đa phần nhà đầu tư đều thua lỗ nặng nề, mức thua lỗ thậm chí lên đến 50 - 70% chỉ trong một thời gian ngắn khiến nhiều người "sốc" tâm lý.

Chúng ta đang quay lại thời điểm của năm 2018, khi VN-Index mấp mé ở ngưỡng 1.200 điểm

Thị trường trở lại ngưỡng cân bằng nhờ các động thái trấn an tâm lý của cơ quan nhà nước. P/E thị trường chứng khoán hiện giao dịch ở mức 12,8 lần. Tuy nhiên, thanh khoản giảm mạnh chỉ còn 10.000 tỷ/phiên trên sàn Hose, trong khi đó, cũng thời điểm năm trước, giao dịch đạt trên 1 tỷ USD/phiên, cá biệt có những phiên khớp lệnh 40.000 tỷ. Thanh khoản dồn sang thị trường phái sinh với hơn 200.000 hợp đồng giao dịch mỗi phiên, tăng mạnh so với cùng kỳ năm trước.

Số lượng nhà đầu tư F0 ập đến trong 2 năm Covid đã mang lại nguồn thặng dư vốn khổng lồ cho thị trường, cổ phiếu tăng bằng lần, các công ty đua nhau tăng vốn, người người khoe lãi. Trong cơn men say chiến thắng, nhiều nhà đầu tư, trong đó có rất nhiều nhà đầu tư mới đu theo tin đồn và đội lái, để rồi thua lỗ nặng nề khi thị trường điều chỉnh sâu.

Có thể thấy, sau cú điều chỉnh mạnh ở nửa đầu năm 2022, sẽ có một lớp nhà đầu tư rời bỏ thị trường và phải rất lâu sau mới có thể quay lại. Cũng giống như giai đoạn 2006 - 2007, VN-Index phải mất hơn 10 năm mới có thể chinh phục lại ngưỡng 1.200 điểm và mất hơn 4 năm nữa để đạt đỉnh mới. Tuy nhiên, thời điểm hiện tại, chúng ta đang quay lại thời điểm năm 2018, khi VN-Index mấp mé ở ngưỡng 1.200 điểm.

Trải qua quãng đường 22 năm, nếu so với thị trường chứng khoán thế giới và khu vực thì thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn còn non trẻ. Có rất nhiều việc cần phải làm, cần cải thiện như các biện pháp để rút ngắn tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi, hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường chứng khoán, rút ngắn thời gian giao dịch (T+2) và tiến tới giao dịch trong ngày (day-trading), đưa dự án công nghệ thông tin của nhà đầu tư Hàn Quốc đi vào hoạt động, đẩy mạnh công tác cổ phần hoá và bán vốn nhà nước….

Quan điểm của Chính phủ là khuyến khích phát triển và duy trì TTCK hoạt động ổn định, minh bạch và bền vững; liên thông với thị trường tín dụng ngân hàng để cung ứng vốn cho nền kinh tế và doanh nghiệp; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tất cả các chủ thể tham gia thị trường gồm tổ chức phát hành, nhà đầu tư, các tổ chức cung cấp dịch vụ trên thị trường. Đại diện Bộ Tài chính khẳng định, những biện pháp xử phạt thời gian qua sẽ giúp tăng tính minh bạch của thị trường và không ảnh hưởng đến mục tiêu và định hướng phát triển TTCK, thị trường TPDN của cơ quan quản lý. 

Tuy nhiên, quan trọng nhất vẫn là nâng cao nhận thức của nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân. Thị trường Chứng khoán Việt Nam với hơn 90% giao dịch đến từ nhà đầu tư cá nhân nên độ biến động mỗi khi xuất hiện các thông tin bất lợi bên ngoài là rất lớn. Ngoài việc tổ chức đào tạo kiến thức cho nhà đầu tư, việc cần làm là phát triển nhà đầu tư tổ chức, các quỹ đầu tư uy tín, bài bản để có thể khơi thông dòng vốn cho nền kinh tế, đặc biệt là dòng vốn trung và dài hạn.