Diễn biến của kinh tế Việt Nam trong những lần thế giới biến động: Trong năm kim ngạch giảm, xuất khẩu vẫn giữ được phong độ!

Hơn 20 năm trở lại đây, Việt Nam đã gặp không ít khó khăn vào những lần kinh tế toàn cầu rơi vào tình trạng suy thoái hoặc tăng trưởng giảm tốc. Gần nhất là năm 2020, khi dịch bệnh COVID-19 bùng phát thì nền kinh tế trong năm đó và năm 2021 chỉ ghi nhận mức tăng lần lượt là 2,91% và 2,58%, so với nhiều năm đây là mức thấp nhất. 

Kinh tế Việt Nam từng lạm phát cao kỷ lục, có gói kích thích gần 7 tỷ USD

Quay trở lại khủng hoảng kinh tế toàn cầu nổ ra vào năm 2008 - đây cũng là khởi đầu cho giai đoạn Việt Nam chìm trong vòng xoáy tăng trưởng GDP luôn thấp hơn 7% và đi xuống theo từng năm. Và đến năm 2018 - 2019 mới ghi nhận mức tăng trưởng trên. Đáng chú ý, giai đoạn đó là lạm phát cao chưa từng thấy ở mức hai chữ số vào năm 2008 (đạt 22,97%) và năm 2011 (đạt 18,6%).

Còn về mức lạm phát tăng cao kỷ lục vào hồi năm 2008 của Việt Nam, Tổng Cục Thống kê năm đó cũng đã đánh giá CPI năm 2008 diễn biến phức tạp, khác thường so với xu hướng giá tiêu dùng các năm trước. Giá tăng cao ngay từ quý 1 và liên tục tăng lên trong quý 2, quý 3 nhưng các tháng quý 4 đã liên tục giảm so với tháng trước. Theo số liệu thống kê cho thấy, năm 2008 nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống tăng mạnh nhất, trong đó riêng lương thực tăng 49% còn thực phẩm tăng 32%. 

Giai đoạn năm 2010 - 2013 (đây là thời điểm diễn ra khủng hoảng nợ công ở Châu  u năm 2010 - 2012), kinh tế Việt Nam không mấy thuận lợi mặc dù tăng trưởng có dấu hiệu hồi phục trong năm 2010 nhưng không bền vững, lạm phát đã tăng cao  trở lại lên mức 11,8% cuối năm và tiếp tục neo cao trong các năm. 

Cũng trong giai đoạn suy thoái toàn cầu năm 2008, Việt Nam cũng từng ban hành gói kích thích năm 2008 - 2009 với quy mô lúc đó là khoảng 122.000 tỷ đồng (tương đương với 6,9 tỷ USD). 

Vào hồi tháng 11 năm ngoái, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho hay gói hỗ trợ khi đó đã giúp cho đất nước vượt qua cuộc khủng hoảng và trở thành một trong số ít những nước có tăng trưởng dương (vào năm 2008 tăng trưởng 5,7% năm 2009 tăng trưởng 5,4%). Mặc dù vậy, còn có nhiều hạn chế như chính sách tập trung chủ yếu về phía cung - nghĩa là doanh nghiệp rất khó khăn về đầu ra, sản xuất chưa biết bán đâu.  

Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ có lãi suất lớn nhưng lại thiếu tính đồng bộ về chính sách tiền tệ cũng như chính sách tài khóa khác làm hiệu quả đã dẫn đến việc trục lợi chính sách. Xảy ra trường hợp vay vốn rẻ rồi lại gửi ngân hàng khác để ảnh hưởng chênh lệch. Có thể thấy, những hạn chế của gói hỗ trợ khi đó đã dẫn đến nhiều ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô, lạm phát tăng cao, năm 2010 lạm phát 9,2% và năm 2011 lạm phát ghi nhận là 18,6%. Đầu tư dẫn đến dàn trải, nợ đọng và lãng phí cùng nhiều dự án đến năm 2011 phải dừng và đến nay không giải quyết được hậu quả. Có nhiều gói hỗ trợ lãi suất chưa quyết toán được đã để lại các ảnh hưởng rất lớn. 

Trong năm kim ngạch giảm, xuất khẩu vẫn giữ được phong độ

Được biết, điểm sáng trong những lần kinh tế gặp khó khăn là do tác động từ các yếu tố quốc tế phải nhắc đến mảng xuất khẩu. Lĩnh vực này đã gần như không bị ảnh hưởng trong những làn kinh tế thế giới có biến động. Ngoại trừ năm 2009 giảm 9,7% so với năm 2008 (vì sức tiêu thụ hàng hóa trên thị trường thế giới bị thu hẹp, giá cả của nhiều loại hàng hóa cũng giảm mạnh) và các năm sau đó kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đều ghi nhận tăng. Và trong hai năm COVID-19, Xuất khẩu vẫn giữ phong độ và là động lực tăng trưởng cho toàn nền kinh tế. Và một chỉ số vĩ mô quan trọng khác chính là chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp (IIP). Theo báo cáo từ Tổng cục Thống kê cho thấy, từ năm 2000 đến năm 2007 trước khi xảy ra suy thoái trên toàn ngành công nghiệp hàng năm đều đạt mức tăng từ 15-17% so với năm liền trước, điển hình như năm 2007 tăng đến 11,7%. Còn các năm sau đó thì chỉ số này không còn tăng ở mức cao như trước nữa. 

Còn về tình hình việc làm, trong năm toàn cầu suy thoái năm 2008, tổng số lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế tăng nhẹ 2% so với năm 2007. Tỷ lệ thất nghiệp của lao động trong độ tuổi khu vực thành thị ước tính 4,65%. Cũng từ đó trở đi, tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 3,22% - cao nhất kể từ năm 2009. 

Kinh tế Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng ở mức độ nào nếu kinh tế toàn cầu suy thoái

Quay trở lại câu chuyện của năm 2022, khi nhiều tổ chức cảnh báo kinh tế toàn cầu sắp rơi vào suy thoái. Mỹ cũng đã chính thức suy thoái về mặt kỹ thuật sau hai quý tăng trưởng âm liên tiếp, trong khi đó tăng trưởng GDP của Trung Quốc chỉ ở mức 0,4% - yếu nhất trong hơn hai năm. 

SSI mới đây cũng nhận định chính sách tiền tệ thắt chặt hơn có thể để đẩy nền kinh tế toàn cầu rơi vào vùng suy thoái. Đưa ra dự báo về tác động đến Việt Nam, khối phân tích cho rằng nguy cơ kinh tế toàn cầu rơi vào trạng thái suy thoái đang ở mức cao. Và ngay cả khi chu kỳ suy thoái này có thể ngắn hơn so với bình thường, tác động tiêu cực đến thương mại của Việt Nam cũng có thể không tránh khỏi. Dù vậy, do Việt Nam đang là thành viên của nhiều hiệp định thương mại tự do nên vẫn có khả năng sẽ giảm thiểu được phần nào tác động nói trên. Các chuyên gia dự báo: "Các lĩnh vực liên quan đến thương mại sẽ là đối tượng đầu tiên chịu tác động, tuy nhiên các tác động vẫn còn hạn chế nhờ sự chuyển dịch sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam". 

Chứng khoán SSI cũng cho rằng tăng trưởng các ngành xuất khẩu có thể bắt đầu suy giảm từ quý IV khi nhu cầu từ các đối tác thương mại chính của Việt Nam, đặc biệt là Mỹ có thể yếu đi rõ rệt.

Giảng viên cấp cao Học viện Tài chính - PGS.TS Đinh Trọng Thịnh cũng bày tỏ lo ngại một số nền kinh tế lớn đang gặp khó khăn và nguy cơ suy thoái diện rộng cũng có thể xảy ra. 

Ông Thịnh cũng lưu ý kinh tế trong nước đang trong giai đoạn đầu của chu kỳ hồi phục. Theo ông, lạm phát cũng có thể chưa đáng lo nhưng vấn đề quan trọng hơn cả chính là nguy cơ xuất nhập khẩu của Việt Nam cũng có thể bị ảnh hưởng. 

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh nhấn mạnh: "Với một quốc gia lấy xuất nhập khẩu là động lực phát triển chính như Việt Nam, việc kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại, kết hợp với những khó khăn do nguồn cung đứt gãy, chi phí logistics tăng cao đang trở thành một trong những bài toán ảnh hưởng lớn đến khả năng tăng trưởng và phát triển của kinh tế Việt Nam ngay trong 2022 và trong những năm tiếp sau. Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, tiêu dùng của người Mỹ giảm đi thì xuất khẩu của nước ta cũng gặp vấn đề". 

Khi nhắc lại độ hồi phục của kinh tế Việt Nam chưa bền vững, ông Thịnh đề xuất cần đẩy mạnh tìm kiếm thêm thị trường xuất nhập khẩu để bù đắp cho các thị trường truyền thống đang có nguy cơ giảm sút, bên cạnh việc tận dụng lợi thế của các thị trường sẵn có.

Và với góc nhìn lạc quan hơn, tại Talkshow Phố Tài chính trên VTV8, ông Trần Thăng Long - Giám đốc Phân tích CTCK BIDV (BSC) đã chia sẻ nhiều nhà đầu tư nước ngoài mà ông tiếp xúc đều cho rằng Việt Nam là điểm đến quan trọng của dòng vốn đầu tư của họ, kể cả khi suy thoái có nổ ra ở các quốc gia khác thì Việt Nam chưa chắc đã rơi vào suy thoái và cũng tin tưởng rằng ngay cả khi mà nền kinh tế có trải qua một giai đoạn khó khăn thì Việt Nam sẽ rất nhanh chóng vượt qua giai đoạn đó. 

Đại diện BSC nhấn mạnh: "Ngoài vấn đề độ trễ về chính sách, tăng trưởng GDP hai quý đầu năm so với hai quý năm trước đã là 6,4%. Thêm vào đó, cấu phần của GDP Việt Nam với tỷ lệ GDP đến từ dịch vụ và sản xuất công nghiệp, xây dựng khoảng 70%, cho thấy mức độ bền vững cao hơn so với cả giai đoạn trước đây. Lạm phát Việt Nam cũng ở mức độ vừa phải so với các quốc gia khác". 

Thời điểm trước đó cuối tháng 5, ông Petri Deryng - Giám đốc đầu tư Pyn Elite Fund khẳng định Việt Nam sẽ không rơi vào suy thoái khi Mỹ và Châu Âu - đây là hai thị trường xuất khẩu quan trọng của Việt Nam đang giảm tốc. 

Đại diện của quỹ này cũng đã nhắc lại cuộc khủng hoảng kinh tế của Mỹ gây ra sự sụp đổ của thương mại toàn cầu trong năm 2009 đã khiến cho xuất khẩu Việt Nam giảm 9%. Dù vậy, tiêu thụ tại thị trường nội địa lại tăng cao đã giúp cho nền kinh tế Việt Nam khi đó vẫn tăng trưởng 5,4%. 

Và trong báo cáo mới nhất công bố ngày 4/8, Chuyên gia Kinh tế trưởng của VinaCapital - ông Michael Kokalari cho rằng, kinh tế Mỹ đang chậm lại có khả năng cản đà tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam. Mặc dù vậy, nền kinh tế nội địa đang phát triển mạnh của Việt Nam sẽ làm giảm tác động của sự suy thoái đó. VinaCapital cũng nhắc lại trong 6 tháng đầu năm 2022, doanh số bán lẻ thực tế của Việt Nam tăng 7,9% so với cùng kỳ năm ngoái. Và trong 7 tháng đầu năm 2022, con số này đã tăng lên 11,9%, so với mức tăng 7% hàng năm mà quỹ này đã dự báo cao hơn nhiều.