Điểm danh 3 mặt hàng nông sản xuất khẩu vào nhóm tỉ USD

Theo Nhịp sống thị trường, gạo, sầu riêng và cà phê đã lội ngược dòng xong bối cảnh xuất khẩu còn khó khăn nhờ những lợi thế riêng. Nếu như cà phê trúng giá thì sầu riêng và gạo lại vừa được giá vừa được mùa.

Niềm vui nhân đôi

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) thông tin, xuất khẩu gạo tính đến 8 tháng đầu năm đạt 5,85 triệu tấn và 3,17 tỉ USD, tăng 22% về khối lượng và tăng 36,1% về giá trị so với cùng kỳ năm trước.

Bình quân 8 tháng đầu năm nay, giá gạo xuất khẩu ước đạt 542 USD/ tấn, tăng 11,5% so với cùng kỳ. Đó là con số kỷ lục mà ngành gạo đã đạt được cả về giá trị, sản lượng và đơn giá xuất khẩu nhờ cơn sốt lương thực toàn cầu của năm 2023 và Việt Nam đã tận dụng được lợi thế.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) cho biết, gạo trắng 5% tấm của Việt Nam đang ở mức 623 USD/tấn. Đây là con số thấp hơn mức kỷ lục 643 USD/ tấn trước đó, tuy nhiên vẫn ở mức cao trong hơn 1 thập kỷ qua. Dự báo thị trường gạo sẽ biến động tăng khi Indonesia mới có thông báo mở thầu 300.000 tấn gạo trắng 5% tấm từ các quốc gia bao gồm Việt Nam, Thái Lan, Pakistan và Campuchia. 

Bà Phan Mai Hương, đồng sáng lập Công ty SSResource Media Pte.Ltd (Singapore) - chuyên cung cấp thông tin và phân tích thị trường lúa gạo thế giới cho biết giá thị trường thường luôn biến động tăng khi có thầu mở mới. Thời giao hàng của gói thầu này gấp, do đó doanh nghiệp tham gia sẽ phải có sự chuẩn bị sẵn. 

Bà Hương nhận định: “Thị trường gạo năm nay có nhiều biến động, khó dự báo. Tuy nhiên, điều chắc chắn là giá gạo năm nay cao hơn năm trước. Nếu có giảm cũng khó về mức dưới 500 USD/tấn như trước thời điểm Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo (20-7). Về sản lượng, Việt Nam có thể đạt mục tiêu xuất khẩu 7,5 triệu tấn, thậm chí hơn nếu vụ thu đông làm tốt".

Theo TS Đào Minh Sô, Trưởng Bộ môn Chọn tạo giống cây trồng thuộc Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam, ông mới có chuyến đi công tác ở nhiều vùng trồng lúa và nhận ra bầu không khí sôi động và phấn khởi của nông dân khi trúng giá, trúng mùa. 

"Để tận dụng giá lúa gạo cao, nhiều vùng vừa thu hoạch, nông dân đã tranh thủ gieo sạ vụ mới, nhất là những vùng chủ động được nước tưới ở Đông Nam Bộ, Tây Nguyên và Nam Trung Bộ. Hy vọng giá lúa hơn 7.000 đồng/kg, thậm chí là 8.000 đồng/kg còn kéo dài để nông dân có thêm thu nhập. Nông dân rất nhanh nhạy, tập trung trồng các giống lúa mà thị trường có nhu cầu cao như: IR50404, IR50401, OM18, Đài thơm 8... để có hiệu quả kinh tế cao nhất", TS Đào Minh Sô cho hay.

Ông Sô cho biết ngành lúa gạo ghi nhận mức độ cơ giới hóa cao, nông dân có thể canh tác vài chục ha lúa, mặt khác điều này là không thể với cây ăn trái và hoa màu trong tình trạng thiếu lao động nông thôn như hiện tại. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư thấp cũng là yếu tố khiến người nông dân có thể tranh thủ mở rộng diện tích tại những vùng đất bỏ không khi giá lúa thấp từ trước.

Về sầu riêng trong ngành rau quả, ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết xuất khẩu ngành hàng này tính đến hết tháng 8 đạt khoảng 1,2 tỉ USD. Đó là năm đầu tiên sầu riêng nằm trong danh sách ngành hàng xuất khẩu tỉ USD nhờ xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc tăng trưởng kỷ lục, lên tới 3 con số so với cùng kỳ. Mặt hàng này cũng vừa có sản lượng, vừa có giá nhờ nhu cầu của thị trường tăng cao. Dự báo, sầu riêng từ nay đến hết năm có thể đem về thêm hơn 300 triệu USD nhờ vụ trồng chính tại khu vực Tây Nguyên nước ta bước vào vụ thu hoạch, trong khi vùng trồng tại các quốc gia khác như Malaysia hay Thái Lan đã hết hàng.

Mục tiêu phát triển bền vững

Theo số liệu thống kê, ngành cà phê sau 8 tháng đầu năm đạt gần 1,2 triệu tấn, trị giá 2,94 tỉ USD, giảm 5,7% về lượng nhưng tăng 2,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2022. Bình quân 8 tháng đầu năm 2023, giá xuất khẩu của cà phê ghi nhận ở mức 2.455 USD/tấn, tăng 8,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Khi xét riêng tháng 8, con số là 2.963 USD/tấn, tăng 25,8% so với tháng 8 cùng kỳ.

Theo ông Phan Minh Thông - Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty CP Phúc Sinh nhận định, ngành hàng cà phê chưa từng rơi vào tình trạng không có hàng để bán như hiện tại. Giá cà phê tăng lên mức cao kỷ lục 71.000 /kg, vượt mặt cả hồ tiêu như năm nay, cao nhất trong 3 thập kỷ qua.

Ông Thông đưa ra dự báo: “Thế giới phụ thuộc vào cà phê Việt Nam, nguồn cung lớn thứ 2 thế giới trong khi Việt Nam mất mùa khiến nguồn cung khan hiếm, giá đẩy lên. Dự báo các tháng cuối năm, khi vào vụ thu hoạch mới giá cà phê vẫn ở mức cao khi nhu cầu vẫn cao".

Theo ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA), năm nay, xuất khẩu cà phê có diễn biến lạ khi đã hết hàng dù mới chỉ ở tháng 8, tháng 9. Lý do là vì cà phê Việt Nam hao hụt sản lượng bởi một phần diện tích chuyển đổi sang mục đích khác và hiện tượng xen canh cây ăn trái xuất hiện. Thị trường hiện trông chờ vào mùa thu hoạch cà phê bắt đầu vào cuối tháng 10.

Chủ tịch VICOFA dự báo: “Nhìn chung, sản lượng cà phê năm nay của Việt Nam thấp hơn dự báo nên các tháng 8, 9 và 10 có thể xuất khẩu sẽ giảm về sản lượng so với cùng kỳ. Tính chung cả năm 2023, sản lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam giảm khoảng 10% so với năm 2022 nhưng giá trị có thể vẫn cao nhờ đơn giá tăng".

Khi cà phê trúng giá, nông dân đang nỗ lực tập trung chăm sóc nhằm thu về sản lượng lớn nhất. Theo khuyến cáo của vị chủ tịch VICOFA, các nông dân cần tuân theo quy trình canh tác, tăng chất lượng cà phê và hướng tới đạt được mục tiêu sản xuất bền vững để có giá cao khi các quốc gia nhập khẩu đưa ra thêm nhiều quy định mới theo hướng cải thiện tiêu chuẩn.

Doanh nghiệp cần thêm vốn

Đối với người trồng, gạo, cà phê, sầu riêng tăng giá là niềm vui lớn. Thế nhưng, nhiều doanh nghiệp kinh doanh hiện nay không có lãi vì chi phí vốn tăng và gặp rủi ro về giá rất lớn. Nhiều doanh nghiệp có các hợp đồng xuất khẩu thường ký trước (khi giá thấp) và giao hàng sau khi giá cao khi doanh nghiệp chưa có sẵn hàng. 

Do đó, nhiều doanh nghiệp Việt đã thua thiệt so với doanh nghiệp có vốn nước ngoài (ngành cà phê) và các thương lái Trung Quốc (ngành hàng sầu riêng). Vừa qua, Hiệp hội Lương thực Việt Nam trong văn bản gửi Thủ tướng đã kiến nghị Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước xem xét những cơ chế hỗ trợ cho thương nhân về vốn để gia tăng nguồn lực tài chính phục vụ cho hoạt động thu mua lúa gạo, nhằm đảm bảo nguồn hàng tồn kho dự trữ lưu thông.

Nâng cao giá trị

UBND tỉnh Vĩnh Long vừa qua đã phối hợp với Trung ương Hội Nông dân Việt Nam để tổ chức hội thảo "Nâng tầm giá trị nông sản Việt".

Theo PGS-TS Võ Thành Danh, Trường Kinh tế thuộc Trường ĐH Cần Thơ phát biểu tại hội thảo, công nghiệp bảo quản, chế biến nông sản tại vùng Đồng bằng Sông Cửu Long chưa hiện đại, do đó xuất khẩu nông sản thô chiếm phần lớn với giá trị gia tăng thấp.

Các nhà khoa học tại Trường ĐH Cần Thơ cho biết, hiện nay vấn đề cấp thiết là cần thúc đẩy các ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ chuyển đổi số vào quy trình sản xuất để cải thiện chất lượng sản phẩm, tăng cường mạng lưới liên kết, gia tăng năng suất, phát triển thị trường. Ngoài ra, xây dựng mô hình chuẩn để theo dõi các chỉ số môi trường, quản lý hoạt động sản xuất cũng như truy xuất nguồn gốc sản phẩm phục vụ công tác đánh giá chất lượng môi trường cũng như cung cấp thông tin nhanh đối với nhà quản lý, người sản xuất…