Có nên mua nhà tập thể cũ để được bồi thường tái định cư không?

TRẢ LỜI

Luật sư Nguyễn Huy An (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết: Việc người dân tìm mua chung cư, nhà tập thể cũ tại khu vực nội thành khá phổ biến. Lý do của hiện tượng này một phần vì có vị trí thuận lợi, trung tâm thành phố; mặt khác, không ít người mua nhà tập thể cũ để được bồi thường tái định cư.

Để trả lời cho câu hỏi nên mua nhà tập thể cũ để được bồi thường tái định cư bằng chung cư mới hay không thì cần nắm rõ phương án xử lý đối với chung cư, nhà tập thể cũ theo quy định dưới đây.

1. Phương án xử lý khi chung cư hết niên hạn sử dụng

Căn cứ khoản 2 Điều 99 Luật Nhà ở 2014, khi nhà chung cư hết niên hạn sử dụng theo quy định của pháp luật về xây dựng hoặc bị hư hỏng nặng, có nguy cơ sập đổ, không bảo đảm an toàn cho người sử dụng thì cơ quan quản lý nhà ở cấp tỉnh phải tổ chức kiểm định chất lượng công trình nhà chung cư này để xử lý theo quy định sau:

Trường hợp 1: Nhà chung cư còn bảo đảm chất lượng và an toàn cho người sử dụng thì chủ sở hữu được tiếp tục sử dụng theo thời hạn ghi trong kết luận kiểm định, trừ trường hợp:

• Nhà chung cư bị hư hỏng mà chưa thuộc diện bị phá dỡ nhưng nằm trong khu vực phải thực hiện cải tạo, xây dựng đồng bộ với khu nhà ở thuộc diện bị phá dỡ để cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư theo quy hoạch xây dựng được phê duyệt.
• Nhà chung cư không thuộc diện bị phá dỡ nhưng được tất cả các chủ sở hữu thống nhất phá dỡ để xây dựng lại nhà chung cư mới thông qua Hội nghị nhà chung cư.

Trường hợp 2: Nhà chung cư bị hư hỏng nặng, có nguy cơ sập đổ, không còn bảo đảm an toàn cho người sử dụng thì cơ quan quản lý nhà ở cấp tỉnh phải ban hành kết luận kiểm định chất lượng và báo cáo UBND cấp tỉnh để thông báo bằng văn bản cho chủ sở hữu nhà ở; nội dung văn bản thông báo phải được công bố công khai trên Cổng thông tin điện tử của UBND và cơ quan quản lý nhà ở cấp tỉnh, trên phương tiện thông tin đại chúng của địa phương.

Chủ sở hữu nhà chung cư có trách nhiệm phá dỡ để cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư mới hoặc bàn giao cho cơ quan có thẩm quyền để phá dỡ và xây dựng công trình khác theo quy định.

Việc xử lý nhà chung cư và quyền sử dụng đất có nhà chung cư thuộc diện quy định tại trường hợp 2 được quy định như sau:

• Trường hợp khu đất có nhà chung cư vẫn phù hợp với quy hoạch xây dựng nhà ở thì chủ sở hữu được cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư mới (chủ sở hữu nhà chung cư, tập thể cũ vẫn có quyền sử dụng đối với phần đất xây dựng nhà chung cư - sở hữu chung không thể phân chia).
• Nếu khu đất có nhà chung cư không còn phù hợp với quy hoạch xây dựng nhà ở thì chủ sở hữu nhà chung cư phải bàn giao lại nhà chung cư này cho cơ quan có thẩm quyền để phá dỡ và xây dựng công trình khác theo quy hoạch được duyệt (xây dựng công trình khác không phải chung cư thì khi đó chủ sở hữu sẽ không được bố trí nhà tái định cư tại chính khu vực đó).
• Trường hợp chủ sở hữu nhà chung cư không chấp hành việc phá dỡ hoặc không bàn giao nhà ở thì Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định cưỡng chế phá dỡ hoặc cưỡng chế di chuyển để bàn giao nhà ở.

2. Phương án giải quyết chỗ ở cho chủ sở hữu chung cư

Căn cứ khoản 1 Điều 116 Luật Nhà ở 2014, việc bố trí tái định cư cho các chủ sở hữu có nhà chung cư thuộc diện phá dỡ để cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư được thực hiện như sau:

Trường hợp 1: Chủ sở hữu không có nhu cầu tái định cư tại chỗ thì tùy theo điều kiện cụ thể của địa phương mà được bố trí nhà ở, đất ở tái định cư theo quy định như: Mua nhà ở thương mại, mua nhà ở xã hội được xây dựng theo dự án để cho thuê, cho thuê mua, bán cho người được tái định cư.

Trường hợp 2: Chủ sở hữu có nhu cầu tái định cư tại chỗ thì được bố trí nhà ở mới có diện tích tối thiểu bằng hoặc lớn hơn diện tích nhà ở cũ.

Trường hợp Nhà nước đầu tư cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư mà có chênh lệch về giá trị giữa nhà ở cũ và nhà ở mới thì việc thanh toán giá trị chênh lệch được thực hiện theo phương án bố trí tái định cư đã được phê duyệt; nếu doanh nghiệp kinh doanh bất động sản và chủ sở hữu thỏa thuận đầu tư cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư thì việc thanh toán giá trị chênh lệch được thực hiện theo thỏa thuận giữa các bên.

Lưu ý:

• Việc bố trí tái định cư bằng nhà ở được thực hiện thông qua hợp đồng cho thuê, cho thuê mua, mua bán nhà ở ký giữa người được bố trí tái định cư với đơn vị được giao bố trí tái định cư nếu do Nhà nước đầu tư; ký với chủ đầu tư dự án nếu do doanh nghiệp kinh doanh bất động sản đầu tư xây dựng.
• Ngoài việc được bố trí tái định cư theo quy định, người được bố trí tái định cư còn được xem xét hỗ trợ theo quy định của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
• Trường hợp Nhà nước đầu tư cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư thì chủ đầu tư dự án phải lo chỗ ở tạm thời hoặc thanh toán tiền để người được tái định cư tự lo chỗ ở trong thời gian cải tạo, xây dựng lại; trường hợp doanh nghiệp kinh doanh bất động sản và chủ sở hữu thỏa thuận đầu tư cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư thì các bên thỏa thuận về chỗ ở tạm thời của chủ sở hữu trong thời gian cải tạo, xây dựng lại.

Kết luận

Việc người dân có nên mua nhà tập thể cũ để được bồi thường tái định cư hay không thì tùy thuộc vào quan điểm từng người.

• Nếu căn cứ theo quy định pháp luật hiện hành và nhu cầu của người mua là có nhà tại vị trí trung tâm thành phố thì nên mua vì khi có nhu cầu tái định cư tại chỗ thì được bố trí nhà ở mới có diện tích tối thiểu bằng hoặc lớn hơn diện tích nhà ở cũ (thông thường chủ đầu tư sẽ xây căn hộ rộng hơn và người dân bù thêm tiền, khi đó sẽ có chung cư tại vị trí trung tâm thành phố).
• Người dân không được bố trí tái định cư tại chỗ nếu khu đất có nhà chung cư không còn phù hợp với quy hoạch xây dựng nhà ở (quy hoạch để xây dựng công trình khác) thì khi đó mục đích mua nhà tập thể cũ để được bồi thường tái định cư tại chỗ sẽ không đạt được.

Ngoài ra, có một số yếu tố khác người mua cần cân nhắc như nhiều căn hộ tập thể dù xuống cấp nhưng giá khá cao.