Chưa kịp “cai” năng lượng, châu Âu đã phải tăng mạnh nhập khẩu dầu diesel của Nga

Theo VnEconomy, một tờ báo dẫn dữ liệu từ Vortexa, một công ty theo dõi đường đi của tàu chở dầu cho biết, châu Âu đã nhập khẩu khoảng 700.000 thùng dầu diesel mỗi ngay trong tháng 7. Lượng diesel nhập khẩu vào phương Tây cao hơn mức của tháng 6 và đã tăng 22% so với cùng kỳ năm 2021. 

Sự gia tăng này cho thấy, Liên minh châu Âu (EU) đã gặp nhiều khó khăn trong việc thực hiện kế hoạch giảm lượng nhập khẩu dầu diesel của Nga về 0 từ tháng 2 năm sau, đây là một phần trong những phản ứng của khối này đối với việc Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine. 

“Bài toán” diesel hóc búa đối với các nước châu Âu

“Châu âu còn lâu mới tìm được cách thay thế dầu diesel của Nga. Tôi tự hỏi, liệu châu Âu có thể thực thi đúng được lệnh cấm nhập khẩu diesel Nga như đã công bố trước đó hay không”, đây là lời phát biểu của chuyên gia kinh tế trưởng David Wech của Vortexa. 

Trong những năm gần đây, sự phụ thuộc của phương Tây vào Nga để có thể cung ứng dầu diesel dùng cho động cơ ô tô và các nhà máy đã không ngừng tăng lên. Nga là nguồn cung lớn hơn một nửa lượng dầu diesel mà châu Âu nhập khẩu, theo Vortexa. ư

Dấu hiệu cho thấy mối lo ngại của Liên minh châu Âu về an ninh năng lượng toàn cầu, vào tháng trước, các nước phương Tây đã nới lỏng các biện pháp trừng phạt đối với doanh nghiệp quốc doanh Nga như hãng dầu lửa Rosneft. Việc nới lỏng những lệnh trừng phạt này cho phép các công ty châu Âu tham gia vào các giao dịch với các công ty quốc doanh Nga về việc cung ứng dầu lửa cho quốc gia thứ ba. 

Phần lớn nguồn cung diesel của phương Tây hiện nay đến từ việc chế biến dầu thô từ các sản phẩm tinh luyện tại các nhà máy lọc dầu. Tuy nhiên, các nước này đang thiếu năng lực lọc dầu vì công suất của các nhà máy đang bị cắt giảm trong suốt thời kỳ đại dịch căng thẳng. 

Ông Wech nói rằng, trong thời gian tới, câu hỏi được quan tâm nhất hiện nay đó là liệu các nhà lọc dầu ở Mỹ, vốn thường tập trung sản xuất xăng, có thể vì tỷ suất lợi nhuận lớn hơn mà sẽ sẽ xuất thêm dầu diesel để cung cấp cho châu Âu. 

Hiện nay, khoảng cách giữa giá dầu thô Brent và giá diesel là 35 USD/thùng, cao hơn so với khoảng cách 20 USD/ngày giữa giá dầu thô Brent với giá xăng, theo S&P 500 Global Commodity Insights.

Hiện nay, Trung Quốc là quốc gia có công suất lọc dầu dự trữ để có thể sản xuất thêm diesel, tuy nhiên chính phủ nước này đã đưa ra chỉ đạo rằng các nhà máy lọc dầu chỉ cần tập trung cung cấp đủ cho thị trường trong nước. 

Trong những ngày đầu nổ ra chiến tranh Nga-Ukraine, một số công ty giao dịch năng lượng lớn trên thế giới đã đưa ra cảnh báo về khả năng xảy ra tình trạng thiếu hụt diesel nghiêm trọng trên toàn cầu. Thậm chí, việc này có thể dẫn tới việc phân chia khẩu phần nhiên liệu này. 

Thị trường diesel hiện nay bị thắt chặt đã đẩy giá của mặt hàng này lên mức cao kỷ lục. Tại Anh, giá bán lẻ dầu diesel ở khoảng thời gian trung tuần tháng 7 là 197,25 pence/lít, đây là mức cao nhất tính từ trước đến này, theo dữ liệu của RAC.

Trong những tuần gần đây, mối lo suy thoái kinh tế toàn cầu đã khiến cho giá dầu thô và các sản phẩm xăng dầu giảm giá. Tuy nhiên, giá khí đốt tăng mạnh hiện đang nằm ở mức cao gấp 10 lần so với mức trung bình 10 năm qua ở châu Âu, có thể sẽ dẫn đến sức ép gia tăng trên thị trường diesel hiện nay. Giá khí đốt tự nhiên đang nằm ở ngưỡng cao đến mức các công ty năng lượng và nhiều nhà máy được khuyến khích nên sử dụng dầu diesel để phát điện. Theo một báo cáo được đưa ra bởi JPMorgan thì xu hướng này có thể sẽ đẩy nhu cầu tiêu thụ diesel toàn cầu tăng thêm khoảng 700.000 thùng/ngày vào mùa đông năm nay.

“Nhu cầu diesel tăng cao để phát điện có thể khiến cho thị trường diesel toàn cầu ngày càng thắt chặt hơn, khi đó sẽ đẩy giá diesel lên kỷ lục mới”, báo cáo này nhận định.

Kinh tế Nga trụ vững hơn so với dự báo ban đầu

Những đánh giá này một lần nữa cho thấy, nhưng rủi ro lớn mà các nước phương Tây đang phải đối mặt trong cuộc đối đầu về năng lượng với Nga. Trong một nghiên cứu gần đây của Đại học Yale, Mỹ đã đưa ra kết luận rằng, trong cuộc chiến năng lượng giữa Nga với châu Âu thì Nga là bên chịu hậu quả nặng hơn. 

“Trái ngược hoàn toàn với quan điểm phổ biến hiện nay về những ảnh hưởng bất lợi do chiến tranh Nga-Ukraine đối với các loại hàng hóa cơ bản toàn cầu, tầm quan trọng của việc xuất khẩu hàng hóa đối với Nga lớn hơn nhiều so với tầm quan trọng của việc Nga xuất khẩu hàng hóa cơ bản đối với thế giới”, là nhận định mà nghiên cứu này đưa ra. 

Các chuyên gia của Yale nhận định rằng, nền kinh tế của Nga mới phải hứng chịu “thiệt hại nhiều nhất” trong dài hạn do sự dịch chuyển trong chuỗi cung ứng dầu khí. Nguyên nhân chính là do EU đã đồng tình tiến tới việc chấm dứt nhập khẩu dầu từ Nga kể từ cuối năm nay và cắt giảm nhập khẩu than của Nga được thực thi từ giữa tháng 8. Các nước châu Âu như Đức và Italy đang nỗ lực để thực hiện được mục tiêu “cai” khí đốt của Nga. 

Nguồn thu từ xuất khẩu của Nga chủ yếu đến từ các loại hàng hóa cơ bản, đặc biệt là năng lượng. “Thu từ xuất khẩu những mặt hàng này đang đóng góp hơn một nửa vào tổng ngân sách chính phủ của Nga hàng năm. Hiện nay, tỷ lệ này thậm chí còn cao hơn trước”, theo nhận định của nhóm nghiên cứu của Yale. Nhóm này còn nhấn mạnh việc nền kinh tế Nga đang bị “lao đao” vì các biện pháp trừng phạt quốc tế. 

Tuy nhiên, các số liệu gần đây lại cho thấy nền kinh tế Nga đang trụ vững tốt hơn so với kỳ vọng nhờ nguồn thu dồi dào từ việc xuất khẩu dầu khí trong bối cảnh giá năng lượng toàn cầu tăng cao. Lượng xuất khẩu giảm nhưng giá tăng và bán được nhiều sang châu Á, điều này đã khiến cho kim ngạch xuất khẩu dầu của Nga trong tháng 5 đã đạt khoảng 20 tỷ USD, tăng 1,7 tỷ USD so với tháng trước, thậm chí còn cao hơn nhiều so với mức bình quân 15 tỷ USD mỗi tháng mà Nga thu được từ việc xuất khẩu dầu thô trong năm 2021. Bloomberg cho biết, theo dự báo của các chuyên gia, kim ngạch xuất khẩu dầu thô của Nga có thể đạt được mức 285 tỷ USD trong năm 2022. 

Vào tuần trước, Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) đã nâng dự báo tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) của Nga trong năm 2022 là 2,5 điểm phần trăm. Theo dự báo của định chế này thì kinh tế Nga sẽ suy giảm 6% trong năm 2022 thay vì giảm 8,5% như trong dự báo được đưa ra khi trước. IMF cho rằng, nền kinh tế Nga có vẻ như đang phải chống chọi với các biện pháp trừng phạt một cách tốt hơn so với những dự báo ban đầu.

Thời điểm cuối tháng 7, Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) đã khiến thị trường toàn cầu phải kinh ngạc khi công bố cắt giảm lãi suất về 8%, thấp hơn mức trước khi chiến tranh nổ ra. Cơ sở mà Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) đưa ra cho động thái này là lạm phát tại Nga sẽ hạ nhiệt, đồng nội tệ tăng mạnh và nguy cơ xảy ra suy thoái kinh tế. 

Bất chấp các lệnh trừng phạt chưa từng có đối với Nga, xuất khẩu gia tăng cùng với việc kiểm soát vốn nghiêm ngặt đã làm giảm nhu cầu ngoại tệ. Chính vì thế, giờ gian gần đây đồng Rúp đã khôi phục ngoạn mục sau khoảng thời gian giảm sâu trong những ngày đầu của cuộc chiến tranh Nga-Ukraine. Theo Bloomberg, tính đến thời điểm này, đồng Rúp đã trở thành đồng tiền hoạt động tốt nhất thế giới.