Trái cây hàng xóm lấn sang đất nhà mình thì có được tự ý hái quả hay không? Có thể thỏa thuận để thu hoạch quả không?

Hỏi:

Nhà hàng xóm của tôi có một cây xoài rất to, hiện tại quả xoài chín rất nhiều và một phần nhánh của cây có chìa sang nhà của tôi. Thú thực, nhìn những quả xoài chín vàng, tôi cũng muốn hái để ăn, vậy nên tôi muốn hỏi nếu tôi hái quả của cây xoài này ăn mà không xin phép hàng xóm được không? Pháp luật hiện hành quy định về vấn đề này như thế nào vì tôi thấy cũng có nhiều trường hợp giống như gia đình tôi, tôi nghĩ cây nhà hàng xóm thì nó tự mọc như thế nên nếu qua sân nhà tôi thì tôi vẫn có quyền được hái ăn.

Xin cảm ơn.

(Anh Phạm Đức Quỳnh, Thái Bình).

Trả lời:

Cảm ơn anh đã gửi câu hỏi tới chuyên mục, trường hợp của anh, luật sư Nguyễn Huy An - Đoàn Luật sư TP Hà Nội xin tư vấn như sau:

1. Cây nhà hàng xóm mọc lấn sang ranh giới đất nhà mình thì có được tự ý hái quả hay không?

Căn cứ Điều 175 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về ranh giới giữa các bất động sản như sau:

"Điều 175. Ranh giới giữa các bất động sản

1. Ranh giới giữa các bất động sản liền kề được xác định theo thỏa thuận hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Ranh giới cũng có thể được xác định theo tập quán hoặc theo ranh giới đã tồn tại từ 30 năm trở lên mà không có tranh chấp.

Không được lấn, chiếm, thay đổi mốc giới ngăn cách, kể cả trường hợp ranh giới là kênh, mương, hào, rãnh, bờ ruộng. Mọi chủ thể có nghĩa vụ tôn trọng, duy trì ranh giới chung.

2. Người sử dụng đất được sử dụng không gian và lòng đất theo chiều thẳng đứng từ ranh giới của thửa đất phù hợp với quy định của pháp luật và không được làm ảnh hưởng đến việc sử dụng đất của người khác.

Người sử dụng đất chỉ được trồng cây và làm các việc khác trong khuôn viên đất thuộc quyền sử dụng của mình và theo ranh giới đã được xác định; nếu rễ cây, cành cây vượt quá ranh giới thì phải xén rễ, cắt, tỉa cành phần vượt quá, trừ trường hợp có thỏa thuận khác."

Đồng thời, tại Điều 176 Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định về mốc giới ngăn cách các bất động sản như sau:

"Điều 176. Mốc giới ngăn cách các bất động sản

...

2. Các chủ sở hữu bất động sản liền kề có thể thỏa thuận với nhau về việc dựng cột mốc, hàng rào, trồng cây, xây tường ngăn trên ranh giới để làm mốc giới ngăn cách giữa các bất động sản; những vật mốc giới này là sở hữu chung của các chủ thể đó.

Trường hợp mốc giới ngăn cách chỉ do một bên tạo nên trên ranh giới và được chủ sở hữu bất động sản liền kề đồng ý thì mốc giới ngăn cách đó là sở hữu chung, chi phí để xây dựng do bên tạo nên chịu, trừ trường hợp có thỏa thuận khác; nếu chủ sở hữu bất động sản liền kề không đồng ý mà có lý do chính đáng thì chủ sở hữu đã dựng cột mốc, hàng rào, trồng cây, xây tường ngăn phải dỡ bỏ."

Từ những quy định trên thì có thể hiểu rằng chỉ trong trường hợp cây này được trồng và dùng làm mốc giới ngăn cách giữa hai nhà thì lúc này sẽ là mốc giới thuộc sở hữu chung, mình mới có quyền hưởng hoa lợi từ nó.

Nếu không thuộc trường hợp này, cây chỉ do nhà hàng xóm trồng và nằm hoàn toàn trong đất nhà hàng xóm nhưng có rễ cây hoặc cành vươn sang phần đất nhà của mình thì đúng nguyên tắc mình có quyền yêu cầu nhà hàng xóm phải cắt tỉa phần vượt quá chứ không được thu hoạch quả của họ.

2. Cá nhân có thể thỏa thuận để thu hoạch quả từ cây nhà hàng xóm vươn sang nhà mình hay không?

Căn cứ Điều 191 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về quyền sử dụng không phải chủ sở hữu như sau:

"Điều 191. Quyền sử dụng của người không phải là chủ sở hữu

Người không phải là chủ sở hữu được sử dụng tài sản theo thỏa thuận với chủ sở hữu hoặc theo quy định của pháp luật."

Như vậy, trường hợp mình có thể thỏa thuận được với họ thì mình có thể thu hoạch phần quả này.

Trường hợp không thỏa thuận được thì bạn không được phép thu hoạch . Bạn có quyền yêu cầu hàng xóm chặt tỉa phần cây lấn sang nhà bạn theo quy định tại Điều 177 Bộ luật Dân sự 2015 như sau:

"Điều 177. Bảo đảm an toàn trong trường hợp cây cối, công trình có nguy cơ gây thiệt hại

1. Trường hợp cây cối, công trình xây dựng có nguy cơ sập đổ xuống bất động sản liền kề và xung quanh thì chủ sở hữu tài sản thực hiện ngay các biện pháp khắc phục, chặt cây, sửa chữa hoặc dỡ bỏ công trình xây dựng đó theo yêu cầu của chủ sở hữu bất động sản liền kề và xung quanh hoặc theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; nếu không tự nguyện thực hiện thì chủ sở hữu bất động sản liền kề và xung quanh có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho chặt cây, phá dỡ. Chi phí chặt cây, phá dỡ do chủ sở hữu cây cối, công trình xây dựng chịu.

..."

3. Có tự ý chặt tán cây nhà hàng xóm lấn sang ranh giới đất nhà mình hay không?

Căn cứ Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định như sau:

"Điều 15. Vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác

1. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:

a) Trộm cắp tài sản, xâm nhập vào khu vực nhà ở, kho bãi hoặc địa điểm khác thuộc quản lý của người khác nhằm mục đích trộm cắp, chiếm đoạt tài sản;

b) Công nhiên chiếm đoạt tài sản;

c) Dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản hoặc đến thời điểm trả lại tài sản do vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng, mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình không trả;

d) Không trả lại tài sản cho người khác do vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng nhưng sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản;

đ) Thiếu trách nhiệm gây thiệt hại đến tài sản của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp.

2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:

a) Hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của cá nhân, tổ chức, trừ trường hợp vi phạm quy định tại điểm b khoản 3 Điều 21 Nghị định này;

b) Dùng thủ đoạn hoặc tạo ra hoàn cảnh để buộc người khác đưa tiền, tài sản;

c) Gian lận hoặc lừa đảo trong việc môi giới, hướng dẫn giới thiệu dịch vụ mua, bán nhà, đất hoặc các tài sản khác;

d) Mua, bán, cất giữ hoặc sử dụng tài sản của người khác mà biết rõ tài sản đó do vi phạm pháp luật mà có;

đ) Sử dụng, mua, bán, thế chấp, cầm cố trái phép hoặc chiếm giữ tài sản của người khác;

e) Cưỡng đoạt tài sản nhưng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

3. Hình thức xử phạt bổ sung:

a) Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 và các điểm a, b, c và đ khoản 2 Điều này;

b) Trục xuất người nước ngoài có hành vi vi phạm hành chính quy định tại các khoản 1 và 2 Điều này.

4. Biện pháp khắc phục hậu quả:

a) Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại các điểm c, d và đ khoản 2 Điều này;

b) Buộc trả lại tài sản do chiếm giữ trái phép đối với hành vi vi phạm quy định tại các điểm đ và e khoản 2 Điều này;

c) Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm a khoản 2 Điều này."

Như vậy, anh không được tự ý chặt cây, cành cây của nhà hàng xóm vươn sang đất của mình. Nếu vi phạm, anh có thể bị xử phạt vi phạm hành chính vì hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của cá nhân với mức phạt từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng.