Tình hình của các doanh nghiệp châu Âu trước cuộc xung đột vũ trang giữa Nga và Ukraine

Doanh nghiệp châu Âu dần tháo chạy khỏi Nga

Theo Bloomberg, cuộc căng thẳng chính trị giữa Nga và Ukraine đang tác động đến hàng loạt các doanh nghiệp châu Âu, khiến nhiêu công ty đang ồ ạt rút lui khỏi Nga, khiến xu hướng doanh nghiệp nước ngoài tìm cách rót vốn vào Nga trong ba thập kỷ nay đã dần thay đổi.

Trước tình hình, Mỹ và các nước đồng minh phương Tây đang liên tục thực hiện nhiều biện pháp trừng phạt mới nhắm vào Nga, danh sách hàng loạt những công ty hiện đang xem xét lại hoạt động tại Nga và muốn rút lui, cắt đứt quan hệ kinh doanh tại đất nước này đang tăng dần lên từng giờ.

Được biết, sau châu Âu, Mỹ đã quyết định cấm máy bay của Nga được sử dụng không phận, nhằm trừng phạt việc Moscow vì đã triển khai chiến dịch quân sự tại Ukraine.

Vào tối 1/3 theo giờ địa phương, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã tuyên bố trong bài Thông điệp Liên bang rằng Mỹ sẽ chính thức cấm máy bay Nga, áp dụng với tất cả các chuyến bay sử dụng không phận của nước này, ông cho biết sẽ cô lập Nga hơn nữa và bóp nghẹt nền kinh tế của họ. Ông còn dẫn chứng thêm các số liệu, cho rằng kể từ khi Nga phát động cuộc chiến tranh trong lãnh thổ Ukraine, đồng Rúp của Nga đã mất đi tới 30% giá trị, bên cạnh đó thị trường chứng khoán Nga đã giảm tới 40%.

Lệnh cấm trên áp dụng với các chuyến bay chở khách và chở hàng và các máy bay tư nhân, máy bay thuê. Cơ quan Hàng không Liên bang Mỹ thông báo trên trang chủ vào ngày hôm nay. Động thái của Mỹ được đưa ra ngay sau khi các nước Liên minh châu Âu (EU) và Canada thông báo rằng sẽ đóng cửa các chuyến bay tư nhân và thương mại của Nga. Hôm 1/3, ngay sau hành động của hai ông trùm hàng không Mỹ Delta Airlines và American Airlines thì hãng Hàng không United Airlines và công ty chuyển phát UPS (United Parcel Service) thông báo dừng bay qua không phận Nga.

Bộ Ngoại giao Mỹ đã thông báo và hối thức công dân của mình ở Nga hãy cân nhắc hành động rời khỏi Mỹ trong khi các chuyến bay thương mại vẫn còn hoạt động. Giới chức Mỹ cho rằng, công dân của nước này vẫn có thể quay trở lại quê hương bằng tàu hoả khi các chuyến bay của Nga tới Mỹ đã bị cấm.

Mới đây, Aeroflot - hãng Hàng không lớn nhất của Nga, thông báo đã tạm ngừng các chuyến bay tới Miami, L.A, New York, Washington sau lệnh cấm không phận của Canada và EU. Sau đó, Nga đã đáp trả các lệnh trừng phạt phương Tây khi cấm sử dụng không phận đối với máy bay của 36 quốc gia và vùng lãnh thổ, gồm 27 quốc gia thành viên EU.

Trước việc đóng của không phận đối với máy bay Nga và loại các ngân hàng Mỹ và loại Nga khởi hệ thống thanh toán toàn cầu SWIFT. Một số doanh nghiệp nhận thấy những rủi ro lớn về các phương diện tài chính và cả tài chính khiến họ khó có thể tiếp tục tục hoạt động tại Nga. Sau khi Mỹ cấm giao dịch với CBR (Ngân hàng Trung ương Nga) đã cản trở khả năng của ngân hàng này trong việc sử dụng dự trữ ngoại hối 630 tỷ USD nhằm bảo vệ tỷ giá đồng nội tệ.

Tiếp nối theo đó, một loạt các công ty năng lượng đã dần rút lui khỏi Nga. Đối với một số công ty, khi quyết định chấm dứt và rút lui mọi hoạt động tại Nga, đồng nghĩa với việc chấm dứt việc đầu tư siêu lợi nhuận mà Nga mang lại cho họ trong suốt nhiều thập kỷ qua. Các công ty năng lượng Nga đã sớm rót những khoản tiền khổng lồ vào Nga. Tại Anh, hãng dầu khí BP Plc cũng là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Nga đã gây sốc khi tuyên bố sẽ rút hết toàn bộ 20% cổ phần trong hãng dầu lửa quốc doanh Rosneft của Nga. Động thái trên có thể dẫn tới việc hãng BP Plc phải bút toán giảm 25 tỷ USD giá trị tài sản dẫn tới sản lượng dầu khí toàn cầu của hãng này giảm tới 1/3.

Được biết cổ phần của BP tại Rosneft là kết quả của một cuộc chiến trong năm 2012 khi liên doanh giữa BP và một nhóm tỷ phú muốn giành quyền kiểm soát TNK-BP. Một nguồn tin cho biết, hiện BP đang cân nhắc có nên bán lại cổ phần này cho Rosneft hay không.

Ngày thứ Hai vừa qua, nối gót BP, hãng dầu khí Anh - Hà Lan Shell Plc đã phát tuyên bố trước hành động của Nga là một hành động quân sự vô lý, hành động này đã khiến Nga chấm dứt các mối quan hệ hợp tác đối với Gazprom -  tập đoàn khí đốt quốc doanh khổng lồ, gồm cơ sở sản xuất khí hoá lỏng Sakhalin-II và cổ phần trong dự án đường ống dẫn khí - Nord Stream 2 mà Đức đã tuyên bố dừng quy trình phê chuẩn vào tuần trước. Vốn đầu tư mà Shell rót vào hai dự án này có tổng trị giá khoảng 3 tỷ USD.

Thứ Hai vừa qua, Kwasi Kwarteng - Bộ trưởng Bộ Kinh doanh Anh đã có cuộc gặp với Tổng giám đốc (CEO) Ben van Beurden của Shell để thảo luận về hoạt động tiếp theo của hãng này tại Nga, đồng thời thể hiện thiện chí sẽ hoan nghênh mọi hoạt động Shell. Ông chia sẻ trên Twitter rằng Shell đã có những quyết định đúng, sự cô lập Nga là cần thiết và các công ty Anh đã cảm nhận rõ sự cần thiết về việc làm này.

Công ty năng lượng lớn nhất của Na Uy - Esquinor ASA, do Chính phủ nước này nắm đa số cổ phần đã có tuyên bố sẽ rút lui khỏi các liên doanh tại Nga. Giá trị số cổ phần của công ty năng lượng này trong các liên doanh ước tính có giá trị khoảng 1,2 tỷ USD. Anders Opedal - CEO của Esquinor ASA cho biết trước tình hình này họ không chắc chắn về các hoạt động tại Nga và cho rằng việc kinh doanh tương lai tại Nga không thể bền vững.

Sau những động thái trên, những hãng năng lượng cuối cùng còn nắm hoạt động khoan dầu khí quy mô lớn ở Nga đó là Exxon Mobil Corp. của Mỹ và Total Energies SE của Pháp. Exxon đã hợp tác ở dự án Sakhalin-I với Rosneft và các công ty từ Nhật và Ấn Độ, trong khi đó Total Energies có một cổ phần lớn trong Novatek PJSC - nhà sản xuất khí đốt độc lập lớn nhất tại Nga. CEO Patrick Pouyanne của Total Energies đã chia sẻ trong một cuộc họp báo, cho rằng cuộc xung đột quân sự giữa Ngà và Ukraine sẽ không ảnh hưởng nhiều tới hoạt động của họ tại Nga, vì công ty này nằm khá xa khu vực có giao tranh. Nhưng tình hình hiện tại, có vẻ xu hướng dần khác xa những gì mà vị CEO này đã nói.

Chia sẻ với Morningstar - chiến lược gia Allen Good đã cho rằng sẽ không ngạc nhiên nếu có thêm nhiều công ty nước ngoài có động thái sẽ rút lui khỏi Nga. Ông cho biết do BP chịu nhiều áp lực từ phía chính phủ Anh nhưng không chắc Total Energies có chịu sức ép từ phía chính phủ Pháp hay không vì mối quan hệ giữa Pháp và Nga là chuyện khác.

Sau năm 1991 khi Liên Xô tan rã, các công ty nước ngoài nhận ra và đã đổ tiền vào để mua cổ phần và hợp tác với các doanh nghiệp tại đây, họ cho rằng Nga là một nơi có những cơ hội lớn, đây là một thị trường lớn với hàng triệu người tiêu dùng, đất nước với nhiều các loại dầu khí và khoáng sản. Sau cuộc chiến căng thẳng giữa Nga và Ukraine khiến xu hướng này đang mất đi. Quỹ đầu tư quốc gia Na Uy cho biết sẽ sớm đóng băng số tài sản Nga trị giá 2,8 tỷ USD, đến 15/3 sẽ đưa ra bản kế hoạch thoái vốn khỏi các tài sản Nga.

Doanh nghiệp nước ngoài tại Nga hiện đang chịu rất nhiều sức ép đến từ các phía, được biết các công ty tư vấn luật lớn đang tính khả năng rời khỏi Nga. Baker Mckenzie - một trong những công ty luật nổi tiếng nhất thế giới cho biết rằng họ sẽ cắt đứt quan hệ với một số khách hàng Nga nhằm tuân thủ các biện pháp trừng phạt. Hãng luật nổi tiếng, có trụ sở ở Chicago, Mỹ có rất nhiều những khách hàng lớn tại Nga, gồm có Bộ Tài chính Nga và VTB - được biết là ngân hàng lớn thứ hai của Nga đã bị đóng băng tài sản và chịu các biện pháp trừng phạt của Mỹ, Anh, Liên minh châu Âu (EU). Hôm thứ Hai tới Baker McKenzie nói rằng sẽ xem lại các hoạt động tại Nga. Hãng luật nổi tiếng Linklaters tuyên bố rằng sẽ rà soát lại các hoạt động liên quan tới Nga.

Một số công ty luật lớn nhất ở London, gồm có Allen & Overy, Clifford Chance hiện tại chưa đưa ra thêm thông tin gì về vấn đề này. Từ lâu, giới tài phiệt Nga đã luôn chọn các toà án tại London để giải quyết các tranh cấp về kinh doanh hoặc chia chác tài sản sau khi ly hôn. Không ít các công ty luật đang hứng chịu chỉ trích vừa chưa có động thái rút lui khỏi Nga. Bob Sternfels - Giám đốc toàn cầu của McKinsey & Co. đã công khai chỉ trích việc Nga tấn công Ukraine trên LinkedIn (mạng xã hội), đồng thời tuyên bố rằng công ty sẽ không hợp tác và làm việc với cơ quan chính phủ nào của Nga cả. Một số người cho rằng động thái này của ông là chưa đủ. Nhà điều hành cấp cao nhất của McKinsey ở Ukraine kêu gọi các công ty hãy đóng cửa các văn phòng và chi nhánh tại Nga mặc dù đây là nơi mà công ty luật này đã có thâm niên hoạt động hơn 30 năm.

Ngoài ra, hoạt động bán hàng và liên doanh tại Nga của một số doanh nghiệp cũng đang chịu áp lực lớn. Một trong những nhà sản xuất xe tải thương mại lớn nhất thế giới - Daimler Truck Holding AG cho biết rằng sẽ dừng toàn bộ hoạt động tại Nga cho tới khi có thông báo tiếp theo, và việc rà soát lại mối quan hệ hợp tác với Kamaz PJSC - đối tác liên doanh tại Nga.

Hãng xe Thuỵ Điển Volvo hiện đã có động thái sẽ dừng hoạt động bán hàng và sản xuất tại Nga. Những doanh nghiệp và công ty hiện vẫn chưa ra thông báo nào về việc hoạt động tại Nga đang chứng kiến giá cổ phiếu giảm sút chóng mặt.

Hãng xe Pháp Renault SA đã giảm tới 12% trong phiên giao dịch ngày thứ Hai mặc dù Renault là hãng xe Pháp có thị phần rất lớn tại Nga, hãng này nắm tới 68% cổ phần trong đơn vị sản xuất xe Lada - AvtoVaz, thương hiệu ô tô này chiếm khoảng 1/5 thị trường Nga, hãng này còn có một nhà máy sản xuất ô tô tại Moscow.

Giám đốc phụ trách khu vực châu Âu của FrontierView - Mark McNamee đã tới Moscow nhằm trao đổi về các ảnh hưởng mà công ty nhận phải sau khi cuộc chiến Nga và Ukraine xảy ra. Ông còn cho biết có nhiều người đã gạt bỏ đi những kịch bản xấu nhất, họ đã không chuẩn bị cho những gì đang xảy ra hiện nay, nhiều công ty nước ngoài sẽ gặp khó khăn trong việc hoạt động kinh doanh tại Nga do một số ngân hàng Nga đã bị loại SWIFT và Nga đang áp dụng các biện pháp kiểm soát vốn.

Một số công ty hiện đang cung cấp hàng hoá cho Nga hiện đang đối mặt với nguy cơ bị mang tiếng là trục lợi từ chiến tranh. Các công ty hàng tiêu dùng với những hoạt động sản xuất và bán hàng lớn tại Nga rất khó để có thể rút lui hoàn toàn tại Nga do họ đã hoạt động tại Nga rất nhiều thập kỷ. Như trường hợp của Danone - hãng sữa lớn nhất tại Nga, hiện đã hoạt động tại thị trường này gần 30 năm. Nga hiện đang chiếm khoảng 5% doanh thu ròng của Danone, hãng cho biết rằng sẽ sớm có những hành động ứng biến với tình hình này trong việc tăng cường sử dụng nguyên vật liệu tại chỗ.

Theo McNamee, các công ty nước ngoài hiện phải đương đầu với sức ép rất lớn tại Nga như việc có thể bị nguy cơ tịch thu tài sản hoặc bị kêu gọi tẩy chay, chuyên gia cho rằng một số các thương hiệu biệu tưởng của nhiều quốc gia như Italy, Đức, Anh và Mỹ có thể sẽ trở thành đối tượng trả đũa của chính phủ Nga.