Nâng lãi suất ghìm lạm phát và những hệ luỵ sau quyết định của Fed

Theo VnExpress, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) đang đẩy nhanh cuộc chiến chống lạm phát. Vào hôm 15/6, cơ quan này đã thông báo rằng họ nâng lãi suất tham chiếu thêm 75 điểm cơ bản (0,75%) - mạnh nhất kể từ năm 1994. Trong hồi tháng 5, họ cũng đã nâng thêm lãi suất 0,5% - mức cao nhất trong 22 năm.

Việc liên tục nâng thêm lãi suất cho thấy rằng Fed tự tin vào thị trường lao động Mỹ. Mặc dù vậy, tốc độ tăng lãi suất cũng làm dấy lên những lo ngại về chi phí sinh hoạt của người dân và doanh nghiệp bị đẩy lên cao hơn.

Được biết, lạm phát tháng 5 lập đỉnh 40 năm có thể buộc Fed nâng thêm lãi suất vài lần nữa trong những tháng tới. Thậm chí, những quan chức Fed có thể tăng thêm lãi suất mạnh tay hơn để có thế kìm chế được lạm phát.

Người Mỹ sẽ cảm nhận được rõ sự tác động từ sự thay đổi này, họ sẽ không còn được vay lãi suất cực thấp khi mua nhà hay mua xe nữa. Nhưng tiền tiết kiệm trong những tài khoản ngân hàng cũng sẽ sinh thêm lời.

Fed có thể tăng tốc hoặc giảm tốc nền kinh tế bằng cách điều chỉnh lãi suất. Ngay khi đại dịch xuất hiện, Fed gần như đã hạ lãi suất về 0% để có thể khuyến khích người dân chi tiếu và doanh nghiệp đầu tư. Để có thể hỗ trợ nhiều hơn nữa cho nền kinh tế, Fed đã tung ra hàng nghìn tỷ USD ra thị trường.

Khi những thị trường tín dụng đóng băng vào hồi tháng 3/2020, Fed còn đưa ra những công cụ tín dụng khẩn cấp.Những chính sách giải cứu của Fed đã phát huy được tác dụng, không có cuộc khủng hoảng tài chính nào diễn ra vì Covid-19. Vaccine và những khoản chi khổng lồ của Quốc hội Mỹ đã mở đường cho đà phục hồi nhanh chóng hơn.

Mặc dù vậy, việc những chính sách được tung ra khẩn cấp nhưng mãi vẫn chưa được gỡ bỏ đã khiến nền kinh tế tăng trưởng quá nóng như hiện nay.

Tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ hiện đã gần đáy 50 năm, nhưng lạm phát lại đang tăng rất cao. Kinh tế Mỹ vì thế không còn cần quá nhiều sự hỗ trợ từ Fed nữa. Rủi ro hiện nay chỉ là nếu Fed quá mạnh tay thì nền kinh tế sẽ bị giảm tốc tới mức rơi vào suy thoái và lại kéo thất nghiệp lên cao.

Lãi suất đi vay tại Mỹ tăng cao

Lãi suất tham chiếu của Fed áp dụng cho những khoản vay qua đêm liên ngân hàng. Mặc dù đây không phải là mức lãi mà người tiêu dùng phải chi trả nhưng động thái của Fed vẫn có thể sẽ ảnh hưởng tới lãi suất cho vay và tiết kiệm mà họ tiếp xúc hàng ngày.

Việc đi vay sẽ trở nên đắt đỏ hơn vào mỗi lần mà Fed nâng lãi suất, điều này đồng nghĩa với mọi khoản vay từ mua nhà tới mua xe, thẻ tín dụng, vay nộp học phí sẽ còn tốn kém hơn nhiều. Chi phí đi vay với doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng tăng cao lên.

Tác động dễ thấy nhất là trên thị trường vay mua nhà, lãi suất cao đã khiến những hoạt động mua bán nhà chậm lại trong thời gian qua. Lãi vay mua nhà cố định có kỳ hạn 30 năm tại Mỹ đã lên mức 5,23% trong tuần đầu tháng 6. Con số này đã tăng đáng kể so với mức 3% cùng kỳ năm ngoái.

Lãi suất tăng lên sẽ khiến việc mua nhà khó khăn hơn nhiều, giá nhà tại Mỹ đã tăng nhanh chóng trong khoảng thời gian diễn ra đại dịch. Nhu cầu yếu đi có thể hạ nhiệt thị trường bất động sản nước này, giá nhà trung bình tại Mỹ hồi tháng 4 đã tăng lên mức 15% so với năm ngoái lên mức 391.200 USD, theo Hiệp hội Bất động sản Mỹ.

Lãi suất có thể tăng cao đến mức nào?

Nhà đầu tư hiện nay kỳ vọng Fed sẽ nâng mục tiêu lãi suất lên ít nhất 3,75% trong cuối năm nay. Fed đã từng tăng lãi suất lên mức 2,37% trong đợt nâng lãi suất gần đây nhất vào cuối năm 2018. Trước khủng hoảng tài chính từ năm 2007 - 2009 con số này có lúc còn lên tới 5%.

Vào hồi thập niên 80, Chủ tịch Fed thời đó - Paul Volcker đã nâng mức lãi suất lên mức chưa từng có tiền lệ để kiềm chế được lạm phát. Tới tháng 7/1981, lãi suất tham chiếu của Fed đã chạm mức 22%.

Mặc dù vậy, tác động lên lãi suất vay trong những tháng tới còn phụ thuộc chủ yếu vào tốc độ tăng lãi suất của Fed, mà việc này hiện vẫn chưa được quyết định.

Tin vui dành cho người gửi tiết kiệm

Việc Fed duy trì lãi suất gần 0% trong suốt 2 năm đã khiến cho người gửi tiết kiệm gần như không kiếm được gì, nếu trừ đi lạm phát thì họ thậm chí còn bị lỗ.

Một tin vui đó là lãi suất tiết kiệm tăng khi Fed nâng lãi suất tham chiếu lên nhưng việc này cần nhiều thời gian, trong nhiều trường hợp đặc biệt là đối với những ngân hàng lớn, tác động sẽ khó mà thấy được qua một đêm. Ngoài ra, mặc dù đã vượt qua được vài đợt nâng lãi suất, lãi suất tiết kiệm cũng vẫn rất thấp thấp hơn nhiều lạm phát và lợi nhuận trên thị trường chứng khoán.

Những thị trường sẽ phải điều chỉnh theo

Được biết, lãi suất thấp sẽ kìm hãm nhu cầu trái phiếu chính phủ và đẩy nhiều nhà đầu tư tới những tài sản rủi ro như cổ phiếu. Mặc dù vậy, lãi suất cao hiện nay là thách thức đối với thị trường chứng khoán, vốn đã vô cùng quen thuộc nếu không muốn nói là nghiện tiền rẻ.

Chứng khoán Mỹ hiện đang rơi vào thị trường giá xuống hôm thứ hai do những lo ngại việc Fed sẽ nâng thêm lãi suất mạnh tay sẽ kéo kinh tế Mỹ đi vào suy thoái. Mặc dù vậy, phần lớn tác động này sẽ phụ thuộc vào việc Fed nâng lãi suất lên nhanh tới mức nào, và những yếu tố kinh tế nền tảng, lợi nhuận doanh nghiệp biến động sau đó sẽ như thế nào.

Tối thiểu thì việc nâng thêm lãi suất cũng đang đồng nghĩa với thị trường chứng khoán sẽ phải cạnh tranh nhiều hơn với trái phiếu chính phủ.

Liệu lạm phát tại Mỹ có hạ nhiệt?

Mục tiêu của Fed khi nâng thêm lãi suất chính là kiểm soát lạm phát mà không gây thêm nhiều tác động tới sự phục hồi của thị trường việc làm. Lạm phát trong tháng 5 của Mỹ đã tăng lên mức 8,6% so với cùng kỳ năm ngoái.

Được biết đây là tốc độ nhanh nhất kể từ tháng 12/1981, theo Bộ Lao động Mỹ. Lạm phát của Mỹ hiện đang cách xa mục tiêu 2% của Fed và vài tháng gần đây đang ngày càng tệ hơn.

Những nhà kinh tế học đã cảnh báo lạm phát có thể còn tăng cao hơn nữa sau khi giá tại Mỹ gần đây liên tục lập đỉnh. Giá xăng tại Mỹ đã tăng tốc ngay sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine.

Nhiều hàng hoá từ Mỹ, từ thực phẩm cho tới năng lượng và kim loại đều đang trở nên đắt đỏ hơn nhiều. Chi phí sinh hoạt cao hơn đang khiến hàng triệu người Mỹ trở nên đau đầu hơn, niềm tin tiêu dùng hiện đang thấp kỷ lục. Tỷ lệ tín nhiệm của Tổng thống Mỹ Joe Biden hiện đang vô cùng thấp.

Những chính sách của Fed cần nhiều thời gian để có thể phát huy được hiệu quả, mặc dù vậy nó còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như xung đột tại Ukraine và sự gián đoạn chuỗi cung ứng và cả đại dịch Covid-19.

Ảnh hưởng lên toàn cầu

Việc Fed nâng lãi suất có thể sẽ gây ra nhiều tác động lan truyền tới kinh tế thế giới như việc lạm phát tại Mỹ khiến những thị trường chứng khoán bị bán tháo đầu tuần này.

Kristina Hooper, chiến lược gia thị trường tại Invesco nhận định trên CNBC cho rằng: "Xét về mặt nào đó, Fed cũng được coi là ngân hàng trung ương toàn cầu, và có thể gây ra nhiều sự suy thoái toàn cầu".

Hooper kỳ vọng rằng Mỹ sẽ tránh được sự suy thoái và Fed sẽ thành công trong việc giúp quốc gia này "hạ cánh mềm". Mặc dù vậy, bà cũng đã thừa nhận rằng kinh tế Mỹ đang chậm lại đáng kể và việc "hạ cánh mềm" ngày càng khó khăn.

Nhà kinh tế học nổi tiếng Kenneth Rogoff hồi tháng 4 đã chỉ ra rằng sự suy thoái Mỹ đặc biệt nếu gây ra bởi sự tăng cao lãi suất thì sẽ kìm hãm lại nhu cầu nhập khẩu trên toàn thế giới và giáng thêm một đòn mạnh lên những thị trường tài chính.

Ngoài ra, nhiều ngân hàng trung ương khác cũng có thể nâng lãi suất theo Fed. Vào hồi tuần trước, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) sẽ xác nhận sẽ nâng lãi suất cơ bản thêm 0,25% trong phiên họp tháng 7 và tháng 9.

Giám đốc Vĩ mô tại ngân hàng ING cho biết trên CNBC, Carsten Brzeski cho biết rằng: "Rõ ràng là việc đồng đô la mạnh lên và euro yếu đi sẽ khiến những quan chức ECB lo ngại".

Chiến lược gia thị trường tại BNY Mellon, Geoffrey Yu cho rằng: "Hàng hoá toàn cầu được định giá bằng USD vì vậy quan điểm của những nước này là trong tình hình hiện tại, USD mạnh là điều không tốt".

Trong tháng trước, sau khi Fed nâng lãi suất, Hong Kong và những nước Vùng Vịnh - vốn neo nội tệ vào đô la Mỹ - cũng có những động thái tương tự. Cơ quan Quản lý Tiền tệ Hong Kong (HKMA) hôm 4/5 nâng lãi suất cơ bản từ 0,75% lên 1,25%. Trong khi đó, Saudi Arabia, Các tiểu Vương quốc Arab thống nhất (UAE), Qatar và Bahrain nâng thêm 0,5%.