IPO là gì? Điều kiện để doanh nghiệp Việt Nam IPO trên sàn chứng khoán

IPO là gì?

IPO là viết tắt của cụm từ tiếng anh Initial Public Offering có nghĩa là phát hành công khai lần đầu tiên. Trên thị trường chứng khoán, IPO là khái niệm đã khá quen thuộc được dùng để chỉ hoạt động huy động vốn của công ty trong lần đầu phát hành cổ phiếu ra công chúng. Đối với hoạt động IPO của công ty thì thay vì chỉ huy động vốn từ những cổ đông lớn thành lập công ty thì sẽ cho phép công ty tiếp cận với các nguồn vốn đa dạng từ những nhà đầu tư khác ngoài thị trường tạo tiềm lực mạnh mẽ cho doanh nghiệp.

Những doanh nghiệp thực hiện IPO nghĩa là chưa niêm yết cổ phiếu trên sàn giao dịch chứng khoán, nên nhân cơ hội này họ muốn tiếp cận thêm các nguồn vốn khác từ bên ngoài công ty nhằm hỗ trợ và phát triển cho hoạt động kinh doanh. Sau khi thực hiện IPO thì sẽ trở thành công ty đại chúng cho phép công chúng góp cổ phần vào, đồng thời, công ty cũng đủ tư cách để là thành viên chính thức của thị trường chứng khoán tập trung.

Mục đích của việc thực hiện IPO

Hiện nay, trên thị trường có khá nhiều doanh nghiệp thực hiện IPO vì những lợi ích đem lại cho chính tổ chức phát hành như sau: 

Trước tiên, hoạt động IPO sẽ giúp cho doanh nghiệp tiếp cận được nguồn vốn lớn từ các nhà đầu tư trên thị trường, vì so với hoạt động chào bán cổ phiếu riêng lẻ thì số cổ đông tham gia sẽ bị giới hạn. Hiện nay, trên các sàn giao dịch sẽ có những quy định và điều khoản khác nhau về việc IPO để huy động vốn, do đó, các doanh nghiệp có thể lựa chọn những sàn giao dịch phù hợp với khả năng họ để tham gia. Nếu doanh nghiệp có thể đưa ra chiến lược kinh doanh và hệ thống quản lý tốt thì đây là thị trường tiềm năng, chi phí tham gia thấp và cực kỳ uy tín.

Thứ hai nếu thông qua IPO doanh nghiệp sẽ nâng cao uy tín và sự minh bạch trong hoạt động và công tác quản trị doanh nghiệp. Hiện nay, để có thể IPO trên thị trường chứng khoán, doanh nghiệp sẽ phải tuân thủ các quy định của pháp luật như: chứng minh được năng lực tài chính, minh bạch, chuyên nghiệp, thực hiện báo cáo, giải trình hoạt động và tài chính theo quý, năm hoặc định kỳ. Ngoài ra, mọi hoạt động của công ty đều phải chịu sự giám sát, quản lý và thanh tra bởi ủy ban chứng khoán nhà nước, trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam và các cổ đông trên thị trường.

Thứ ba, thực hiện IPO là cách để tăng giá trị tài sản của công ty. Đối với các công ty, doanh nghiệp thực hiện IPO sẽ tính toán giá trị doanh nghiệp thông qua phản ánh từ thị trường chứng khoán là chủ yếu. Vì thế, số lượng cổ phiếu họ phát hành ra nếu thu hút được các nhà đầu tư thì vốn của của tổ chức cũng tăng theo, đặc biệt, những doanh nghiệp hoạt động minh bạch, rõ ràng sẽ có nhiều lợi thế hơn thì sẽ được định giá cổ phiếu cao hơn so với giá trị sổ sách. 

Thứ tư IPO là một cách để quảng bá thương hiệu ra thị trường nhanh nhất. Sau khi đã niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán thì các tổ chức sẽ được biết đến nhiều hơn, vì vậy, cơ hội nhận được sự đầu tư kinh doanh hay hợp tác cũng tốt hơn nếu như so với các doanh nghiệp đối thủ chưa có tên tuổi trên thị trường. 

Thứ năm, IPO sẽ giúp cho các nhân viên gắn kết với công ty hơn bởi vì mỗi nhân viên sẽ đều có quyền và được ưu tiên mua cổ phiếu với giá ưu đãi. Trong trường hợp đó nhân viên đã trở thành cổ đông của công ty nên họ sẽ mong hoạt động kinh doanh của công ty ngày càng phát triển và khi là một phần thì họ sẽ không ngừng đóng góp để bảo vệ chính quyền lợi của mình. 

Thứ sáu, quá trình IPO được coi như bước đệm để thực hiện các thương vụ lớn như sáp nhập, mua lại những công ty tiềm năng.

Một số hạn chế khi doanh nghiệp IPO

Bên cạnh những lợi thế thì việc doanh nghiệp thực hiện IPO sẽ vẫn tồn tại một số hạn chế như sau: 

Yêu cầu về quy mô quản trị doanh nghiệp: Theo quy định của Luật Doanh nghiệp, những công ty đại chúng muốn IPO phải đảm bảo có ít nhất ⅓ là thành viên độc lập, toàn bộ thông tin của những người này ra phải được công bố ra đại chúng. Nếu như muốn bầu, bãi nhiệm hay thay thế các thành viên đều phải thông qua ban kiểm soát công ty và luật doanh nghiệp. Những công ty chưa đại chúng có thể thực hiện theo văn bản nội bộ công ty, nhưng nếu đã thực hiện IPO sẽ chịu sự quản lý chặt chẽ hơn với nhiều quy định trong luật hiện hành.

Yêu cầu về sự minh bạch luôn được đặt lên hàng đầu nên các hoạt động quan trọng như triệu tập, tổ chức hội đồng cổ đông đều phải tuân thủ theo thủ tục, trình tự quy định của pháp luật. 

Mọi hoạt động trên sàn chứng khoán của công ty đều phải chịu sự quản lý và giám sát chặt chẽ từ ủy ban chứng khoán nhà nước. Ví dụ doanh nghiệp muốn tăng vốn điều lệ thì trước tiên phải thông qua đại hội cổ đông rồi mới nộp hồ sơ đăng ký chào bán cổ phiếu tại ủy ban chứng khoán nếu nhận được sự đồng ý thì mới có thể thực hiện tăng vốn điều lệ. 

Mọi báo cáo tài chính định kỳ đều phải công bố một cách công khai, đồng thời, mọi loại chi phí về quản lý công ty đại chúng, phí quản lý, lưu ký chứng khoán,… phải thực hiện một cách nghiêm túc, không được trốn tránh đóng nếu không sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật. 

Hoạt động IPO chỉ phù hợp với những doanh nghiệp lớn có tiềm lực mạnh, còn với các doanh nghiệp, công ty quy mô nhỏ thì IPO lại là một câu chuyện nằm ngoài khả năng và thậm chí có thể khiến công ty gặp nhiều khó khăn hơn khi chưa IPO. 

Quy trình thực hiện IPO doanh nghiệp

Để thực hiện IPO doanh nghiệp bắt buộc phải tuân thủ các quy định của pháp luật. Trong luật chứng khoán 2019 đã có những quy định cụ thể để siết chặt việc thực hiện IPO nhằm thanh lọc những doanh nghiệp nhỏ lẻ chưa đủ điều kiện tham gia. Hãy cùng điểm quá những quy trình để thực hiện IPO mà các doanh nghiệp bắt buộc phải tuân thủ trên thị trường:

- Trước tiên, tổ chức phải lấy ý kiến của các thành viên trong đại hội đồng cổ đông và đưa ra bản kế hoạch chi tiết để thực hiện IPO. Trong đó cần liệt kê chính xác một số nội dung như mục đích huy động vốn của doanh nghiệp, số vốn doanh nghiệp cần huy động cụ thể, số lượng và loại chứng khoán muốn phát hành, các đối tượng được phân phối số vốn huy động. 

- Sau khi đã thống nhất ý kiến trong đại hội về mục đích và các vấn đề liên quan đến IPO thì phải tổ chức thành lập Ban Chuẩn Bị. Sau đó, Ban này sẽ phụ trách việc chuẩn bị hồ sơ để xin phép phát hành chứng khoán nộp lên các cơ quan, đơn vị có thẩm quyền về hoạt động IPO. Thông qua bên thứ ba để tư vấn và kiểm toán việc xây dựng phương án phát hành, sử dụng vốn từ IPO.

- Theo như luật định thì mệnh giá cổ phiếu là 10.000 đồng nhưng giá thị trường có thể thay đổi nên Ban Chuẩn Bị cần phải hỏi ý kiến của bên tư vấn và kiểm toán trước khi tiến hành tổ chức bảo lãnh định giá chứng khoán. Bước này thật sự rất quan trọng vì nếu chào giá cao thì khó bán mà chào giá thấp thì vốn huy động nhỏ, do đó, cần chọn một mức giá chào bán phù hợp. 

- Sau khi đã hoàn thành hồ sơ và nộp lên cơ quan liên quan thì công ty kiểm toán sẽ có nhiệm vụ xác nhận các báo cáo tài chính, đồng thời, doanh nghiệp cũng thực hiện việc kiểm toán nội bộ. Khi đã đủ giấy tờ hồ sơ thì sẽ nộp lên ủy ban chứng khoán để kiểm tra, xét duyệt và xác nhận trước khi đưa ra câu trả lời chấp nhận hay từ chối phát hành chứng khoán.

- Trong trường hợp được ủy ban chứng khoán chấp nhấn phát hành thì doanh nghiệp sẽ thông báo phát hành chứng khoán ra công chúng thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng bản cáo bạch chính thức, thời gian thực hiện phân phối cùng những thông tin liên quan.

- Sau đợt phát hành đầu tiên cần có báo cáo kết quả để tổ chức đăng ký lưu trữ, thành toán và chuyển giao chứng khoán tại trung tâm lưu ký VSD rồi đăng ký vốn với các cơ quan liên quan có thẩm quyền về vấn đề này.

Để thực hiện IPO thì doanh nghiệp phải đáp ứng đủ các điều kiện và quy định của pháp luật chứ không thể tùy tiện IPO mà không có kế hoạch cụ thể. Đây là một cách để tăng vốn điều lệ cũng như đảm bảo cho hoạt động của doanh nghiệp phát triển hơn nhưng cũng sẽ thanh lọc những doanh nghiệp không có năng lực.