Để ngành bán dẫn tại Việt Nam bứt phá

Theo Nhà đầu tư, Kể từ sau khi đất nước mở cửa cho đến nay, đầu tư trực tiếp nước ngoài luôn là một động lực lớn lao đối với sự phát triển của nền kinh tế nước ta. Trước đây, nhà đầu tư rót vốn vào Việt Nam nhằm tận dụng một số lợi thế so sánh nổi trội hơn so với các quốc gia khác như giá rẻ và lượng nhân công lớn. Thế nhưng, một số lợi thế đó hiện nay đã dần mất đi và cạnh tranh thu hút vốn đầu tư nước ngoài cũng trở nên gay gắt hơn trong khu vực.

Một vấn đề đặt ra là sức hấp dẫn của Việt Nam đối với các nhà đầu tư nước ngoài liệu có còn như trước đây không? Và để thu hút FDI vào những ngành chiến lược và tạo động lực đột phá cho sự phát triển của nền kinh tế quốc gia thì Việt Nam cần dành những ưu điểm nào?

Sự chú ý của các ông lớn công nghệ Mỹ

Vấn đề phát triển ngành công nghiệp chất bán dẫn được truyền thông quan tâm nhiều không phải kể từ sau khi Việt Nam và Mỹ nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện nhân dịp truyền thân chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden thời gian qua mà đã có từ lâu.

Nhà máy chip của Intel đã khởi động từ năm 2010 và đến nay đã xuất xưởng được hơn 3,5 tỷ đơn vị sản phẩm đưa Việt Nam lên bản đồ chip bán dẫn của toàn cầu. Hiện nay sản lượng của Intel Việt Nam chiếm tổng cộng trên 50% sản lượng lắp ráp và thử nghiệm trên thế giới.

Tại đây đã có dấu ấn của một số công ty Hàn và Mỹ như Amkor, Samsung, Hana Micron Vina, Marvell Techonology, Synopsys. Nhân chuyến thăm của Tổng thống Biden, Lãnh đạo cấp cao của Intel, Amkor, Marvell, và GlobalFoundries cũng đã tham dự Hội nghị cấp cao Việt Nam - Mỹ về đầu tư và đổi mới sáng tạo. 

Nhân dịp tham dự Tuần lễ Cấp cao Đại hội đồng Liên hợp quốc vào tháng trước, chuyến công tác của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đến Mỹ góp phần cụ thể hóa những thỏa thuận trong tuyên bố chung về nâng cấp quan hệ lên mức cao nhất, trong đó đưa Việt Nam trở thành nước quan trọng và chủ lực trong ngành bán dẫn.

Trong cuộc trao đổi giữa Thủ tướng Phạm Minh Chính với nhiều tập đoàn hàng đầu của Mỹ trong ngành công nghiệp bán dẫn, việc hợp tác trong lĩnh vực này là một trọng tâm quan trọng. Nhiều doanh nghiệp Mỹ tại buổi làm việc đã đánh giá cao dư địa phát triển ngành công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam, thậm chí gợi ý về khả năng đặt nhà máy sản xuất chip ở nước ta mà không chỉ dừng lại ở khâu kiểm tra, đóng gói và lắp ráp như hiện nay.

Nổi bật có Tập đoàn Synopsys đã ký kết các thỏa thuận hợp tác với Cục Công nghiệp Công nghệ Thông tin và Truyền thông (Bộ Thông tin và Truyền thông) liên quan đến vấn đề hỗ trợ phát triển ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn Việt Nam, với Trung tâm Đổi mới Quốc gia (NIC) nhằm phát triển nhân lực tài năng để thiết kế vi mạch. Trong đó, tập đoàn sẽ hỗ trợ trung tâm đổi mới quốc gia tạo một trung tâm ươm tạo thiết kế chip. Ngoài ra, NIC cũng đã ký biên bản với Tập đoàn Cadence Design Systems về việc thực hiện hoạt động nhằm đẩy mạnh năng lực thiết kế cũng như phát triển sản phẩm chip bán dẫn tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, giữa Công ty cổ phần bán dẫn FPT (FPT Semiconductor) và Công ty Silvaco (Mỹ); giữa NIC và Đại học bang Arizona; giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với Tập đoàn Intel cũng đã có một số biên bản và thỏa thuận về đào tạo nguồn nhân lực tài năng cho ngành công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam.
Dự kiến, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và tập đoàn Nvidia sẽ hoàn thiện các thủ tục nội bộ và ký kết thỏa thuận hợp tác về nghiên cứu, phát triển, đào tạo và chuyển giao nhân lực trong ngành công nghiệp bán dẫn.

Ưu đãi đã sẵn sàng để thu hút đầu tư

Theo khẳng định của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng tại Hội nghị Thượng đỉnh Kinh doanh Việt Nam (Vietnam Business Summit) ngày 29/9, Việt Nam đã và đang tạo nên nhiều cơ chế ưu đãi đầu tư hấp dẫn cho các tập đoàn và công ty trong lĩnh vực bán dẫn. Cụ thể trong khuôn khổ pháp luật tại Việt Nam quy định, các dự án đầu tư ngành bán dẫn thuộc lĩnh vực công nghệ cao có thể áp dụng những ưu đãi cao nhất.

Thực tế cho thấy, căn cứ vào Luật số 32/2013/QH13 ngày 19/6/2013 sửa đổi một số điều của Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, các khoản đầu tư vào cả nghiên cứu về xây dựng cơ sở vật chất trong lĩnh vực công nghệ cao, trong đó, ngành ưu tiên là chất bán dẫn sẽ áp dụng thuế suất 10% trong thời gian 15 năm.

Bên cạnh đó, quy định của Luật Đầu tư năm 2020 cũng cho thấy những hình thức ưu đãi cho các dự án công nghệ cao bao gồm thuế nhập khẩu; tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, thuế sử dụng đất; miễn/giảm thuế thu nhập doanh nghiệp…

Căn cứ vào Nghị định 31/2021/NĐ-CP, quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đầu tư, Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 10/2021/QĐ-TTg ngày 16/3/2021 để quy định về tiêu chí xác định doanh nghiệp thuộc lĩnh vực công nghệ cao. Theo quyết định số 29/2021/QĐ-TTg ngày 6/10/2021 của Thủ tướng, đầu tư đặc biệt có quy định về ưu đãi, trong đó nhắc cụ thể đến ưu đãi về tiền thuê đất, thuê mặt nước và thuế thu nhập doanh nghiệp.

Đặc biệt, thông tin theo khoản 5 Điều 20 Luật Đầu tư năm 2020 như sau: “Chính phủ trình Quốc hội quyết định áp dụng các ưu đãi đầu tư khác với ưu đãi đầu tư được quy định tại Luật này và các luật khác trong trường hợp cần khuyến khích phát triển một dự án đầu tư đặc biệt quan trọng hoặc đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt”.

Ngành bán dẫn cần ưu đãi vượt khung

Bà Phạm Chi Lan, nguyên Phó chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã bày tỏ sự đồng tình với việc chính phủ đề xuất ưu đãi vượt khung so với hiện nay nhằm thu hút các dự án liên quan đến chất bán dẫn.

Chuyên gia này cho biết các ngành địa phương, doanh nghiệp và lãnh đạo cấp cao tại Việt Nam đều kỳ vọng thu hút FDI có thể có bước chuyển mới khi tập trung vào các ngành tạo giá trị gia tăng lớn, những ngành có công nghệ cao hơn so với hàm lượng công nghệ thực sự mà không chỉ dừng lại ở lắp ráp và gia công. 

Việt Nam chưa xây dựng được ngành công nghiệp phụ trợ cho tập đoàn Samsung khi ông lớn Hàn Quốc đầu tư tại Việt Nam. Trong khi đó, Samsung vẫn mang đến nước ta hàng loạt nhà đầu tư vừa và nhỏ từ Hàn Quốc.

Theo đề xuất của bà Lan, đầu tư vào lĩnh vực bán dẫn phải khác so với những gì Samsung làm tại Việt Nam mặc dù tập đoàn này đã có những bước phát triển như xây dựng trung tâm nghiên cứu và phát triển tại Hà Nội.

Bà Lan nói: “Ngành mới rất cần rút kinh nghiệm từ những năm trước. Theo đó, cần thu hút những ngành công nghệ cao để thay đổi cấu trúc kinh tế và xuất khẩu của Việt Nam, thực sự có sự tham gia của doanh nghiệp Việt Nam”.

“Tôi kỳ vọng lần này Chính phủ sẽ áp dụng những chính sách ưu đãi tốt hơn. Khoản 5 Điều 20 Luật đầu tư năm 2020 tạo sự linh động, mở ra không gian cho Chính phủ hành động, đưa ra những quyết định táo bạo hơn khi cần thiết để thu hút những dự án đầu tư quan trọng mà Việt Nam thực sự muốn có. Ta phải có những cơ chế đặc biệt hơn những dự án thông thường. Tôi mong lần này Chính phủ sẽ vận dụng cho ngành bán dẫn. Cách làm là Chính phủ bàn kỹ và đưa ra xin ý kiến Quốc hội”.

Bà Lan đề cập lại câu chuyện mà GS. Nguyễn Mại từng nhắc tới khi Thủ tướng Phan Văn Khải thiết lập một tổ công tác đặc biệt để đàm phán với tập đoàn Intel đưa dự án của tập đoàn này về Việt Nam khi họ đang chọn giữa Ấn Độ, Việt Nam, Thái Lan và Trung Quốc. Ở thời đó, tổ công tác đã đưa ra một số đề xuất vượt khung của pháp luật. Đây là dự án duy nhất được chính phủ đồng ý hỗ trợ về tài chính theo lời đề nghị từ nhà đầu tư.

Bà Lan lưu ý một số tiêu chí khi lựa chọn nhà đầu tư trong lĩnh vực bán dẫn. Đó là nhà đầu tư phải đến từ quốc gia có công nghệ nguồn và cao nhất như EU, Nhật Bản, Mỹ mà không phải từ những quốc gia xào xáo lại công nghệ. Bên cạnh đó, nên né tránh những nhà đầu tư có thể bị tác động bởi sự cạnh tranh về địa - kinh tế giữa các quốc gia lớn và có cam kết để doanh nghiệp Việt tham gia vào chuỗi cung ứng của họ.