Bách Hóa Xanh có thực sự là "tảng đá ghìm chân" của Thế giới di động?

Theo Doanh Nghiệp & Kinh Doanh, vào ngày 29/6, website thương hiệu AVAFashion đã chính thức ngừng hoạt động. Khi truy cập vào website thì người dùng sẽ được chuyển hướng sang website của AVASport. Đây đều là dự án thử nghiệm mới của CTCP Đầu tư Thế Giới Di Động (mã: MWG), trong đó AvaFashion được biết là chuỗi cửa hàng bán quần áo khi AvaSport bán đồ thể thao. 

CEO Thế Giới Di Động - ông Đoàn Văn Hiểu Em xác nhận thông tin này và cho biết chuỗi AVAJi (bán trang sức) cũng đang bị tạm đóng. Và trên đây là 3 trong số 5 chuỗi cửa hàng mới được mở cửa Thế giới di động trong khoảng thời gian từ cuối năm ngoái đến nửa đầu năm nay bao gồm AVAKids (mẹ và bé), AVASport (đồ thể thao), AVACycle (xe đạp), AVAFashion (thời trang) và AVAJi (trang sức).

Thời điểm trước đó, trong ngày ra mắt 5 thương hiệu thuộc họ AVA, ông Hiểu Em từng tự tin nhận định rằng thị trường có nhiều cơ hội cũng như khoảng trống sau các làn sóng dịch bệnh chưa được khai thác. Vị CEO này cho hay: "Các lĩnh vực mới đều chưa thực sự có đơn vị nào dẫn dắt thị trường. Do đó, cần phải nhảy vào sao cho nhanh nhất để giành phần thắng nhanh nhất”. 

Được biết, trước AVAFashion và AVAJi, Thế Giới Di Động cũng đã từng thử nghiệm và đóng cửa nhiều dự án bán lẻ như điện thoại siêu rẻ, kính mắt, thương mại điện tử vuivui.com. Bên cạnh đó, đơn vị này cũng đang gồng gánh hai mảng bán lẻ theo chuỗi không phải thế mạnh truyền thống là Bách Hóa Xanh và Nhà thuốc An Khang. 

Sau nhiều năm tăng trưởng có phần "giảm tốc"

Có thể thấy, để có được cái nhìn toàn cảnh các hoạt động kinh doanh của Thế giới di động, cùng tìm hiểu các số liệu tài chính được đơn vị này công bố công khai từ năm 2014 - đây là thời điểm mà công ty lên sàn với mã giao dịch là MWG. 

Xét về doanh thu, tính đến năm 2021, Thế giới di động đã gần như là đơn vị bán lẻ theo chuỗi có quy mô doanh thu lớn nhất tại Việt Nam bằng việc sở hữu loạt chuỗi cửa hàng có độ nhận diện cao, chiếm thị phần lớn như Điện máy xanh (bao gồm 2.131 cửa hàng), Thế giới di động (bao gồm 1.067 cửa hàng), Bách Hóa Xanh (bao gồm 1.889 cửa hàng),... Công ty đạt quy mô doanh thu là 122.958 tỷ đồng vào năm 2021, so với thời điểm năm 2014 tăng 6,8 lần. 

So sánh với doanh nghiệp cùng ngành là Công ty Cổ phần Bán lẻ kỹ thuật số FPT (mã chứng khoán: FRT) - đây là đơn vị đang hoạt động trong mảng kinh doanh gần tương đương với Thế giới di động (thiếu bán lẻ bách hóa) đạt mức 22.495 tỷ đồng doanh thu thuần vào năm 2021 - tức chỉ bằng 18% tổng doanh thu của Thế giới di động. Có thể thấy được một điều rằng, đã có những bước tiến xa so với chính mình và so với cả đối thủ kể từ khi lên sàn vào 8 năm trước. Tuy nhiên, nhìn tổng thể tăng trưởng của MWG đang lao dốc trong những năm gần đây. Điển hình, năm 2016 - sau 2 năm kể từ khi IPO, tăng trưởng doanh thu của Thế giới di động đạt đỉnh 80% so với cùng kỳ năm trước. Cũng từ đây bắt đầu đánh dấu đà giảm tốc của công ty, khi tăng trưởng hàng năm giảm từ 80% (năm 2016) xuống mức 46% (năm 2017) và 14% (năm 2021). Trong năm 2020, trước ảnh hưởng của dịch bệnh, tăng trưởng doanh thu so với cùng kỳ của Thế giới di động xuống chỉ còn 6,8%.

Trong giai đoạn này, tăng trưởng của Thế giới di động cũng ghi nhận mức giảm tương tự. Đây cũng là giai đoạn được nhận định thị trường điện máy và công nghệ tại Việt Nam đang đi dần đến độ bão hòa (đây là hai động lực tăng trưởng chủ yếu cho MWG trong thời gian trước đó). Chính vì thế, năm 2015, Thế giới di động đã nhảy vào cuộc chơi bán lẻ tạp hóa bằng việc ra đời chuỗi Bách Hóa Xanh. Đến thời điểm hiện tại, sau thời gian 6 năm hoạt động, Bách Hóa Xanh đang gặp những vấn đề nội tại khiến cho chuỗi này tạm dừng các mục tiêu tăng trưởng và tập trung cải tổ trong đó có việc đóng bớt các cửa hàng hiện hữu. 

Vấn đề của Bách Hóa Xanh

Song song với việc tăng quy mô trong các mảng kinh doanh với vốn chủ sở hữu của Thế giới di động liên tục tăng nhanh trong khoảng thời gian này. Trong năm 2014, vốn chủ sở hữu của công ty dừng ở mức 1.475 tỷ đồng thì đến cuối năm 2021, con số này là 20.378 tỷ đồng, tức tăng gấp 12 lần sau 8 năm. Mặc dù vậy, khi xét đến tỷ suất sinh lời (ROE) thì dường như Thế giới di động đang sử dụng đồng vốn kém hiệu quả. Vào năm 2014, ROE của đơn vị này đạt 46% cũng là con số cao nhất. Và sau này khi tiến hành mở rộng sang các lĩnh vực khác thì ROE của MWG đã giảm dần và xuống 25% vào năm 2021 - nghĩa là bỏ ra 10 đồng thu về chưa được 3 đồng. 

Vào năm 2016, ông Nguyễn Đức Tài có từng phát  biểu rằng: "Thế Giới Di Động không phải là bếp ăn từ thiện để nuôi Bách Hoá Xanh”. Thật vậy, được mở từ 2015, song phải đến năm 2018, sau hai năm liên tục thử nghiệm Bách Hóa Xanh mới tìm ra được "công thức chiến thắng" - trích trong Báo cáo thường niên năm 2019 của MWG, trong đó bao gồm thay đổi vị trí mở cửa hàng và danh mục sản phẩm kinh doanh. Mục tiêu trễ nhất chính là đến cuối tháng 12/2019, chuỗi Bách Hóa Xanh đã bắt đầu có lợi nhuận trực tiếp - nghĩa là bù đắp hoàn toàn được tất cả các chi phí hoạt động tại cửa hàng và trung tâm phân phối nhưng chưa bao gồm các chi phí quản lý ở cấp độ công ty.

Khi đó, Thế giới di động cho hay sẽ chú trọng vào việc cải thiện lợi nhuận gộp thông qua việc tích cực làm việc với các nhà cung cấp hàng tiêu dùng nhanh (FMCGs) để có giá mua rẻ hơn và chính sách khuyến mãi cho khách hàng hấp dẫn hơn cũng như triển khai các chương trình marketing tốt hơn. Song song với đó, rà soát quy trình xử lý và tăng hiệu quả các khâu trong chuỗi cung ứng hàng tươi sống. Mặc dù vậy, đến cuối năm 2014, mục tiêu này vẫn chưa thể được hoàn thành. Hơn thế, trong khoảng thời gian từ năm 2017 - 2021, Thế giới di động đã phải bỏ ra nguồn lực rất lớn để tạo ra tăng trưởng 19 lần về doanh thu cho Bách Hóa Xanh và tăng trưởng hơn 6 lần về số lượng cửa hàng. Vậy vẫn chưa đủ. 

Cựu CEO phụ trách chuỗi Bách Hóa Xanh - ông Trần Kinh Doanh cho hay: "Khoản lãi kiếm được từ 20.000 tỷ đồng doanh thu tính đến cuối năm 2020 của chuỗi đã có thể bù đắp toàn bộ chi phí cửa hàng và trung tâm phân phối trước khấu hao. Nhưng nếu khoản này trừ chi phí khấu hao và chi phí chung, thì lợi nhuận vẫn âm. Tôi rất tự tin rằng, kết quả làm ra của Bách hóa Xanh sẽ xử lý đủ để bù khoản chi phí chung trong năm 2021, còn chi phí sau khấu hao cần thêm năm 2022 nữa mới có thể xử lý được”.

Tuy nhiên đến nay, Bách Hóa Xanh vẫn đang là cơn đau đầu của Thế giới di động. Cuối năm 2021, ông Nguyễn Đức Tài - Chủ tịch của MWG đã lên nắm quyền điều hành trực tiếp chuỗi này thay thế cho ông Doanh với mục tiêu sẽ cải thiện nền tảng vận hành và tối ưu hóa hoạt động.

Và tính đến trung tuần tháng 7/2022, Bách Hóa Xanh đã đóng hơn 300 cửa hàng hoạt động kém hiệu quả cũng như không thể đáp ứng theo chuẩn mới. Bên cạnh đó, các điểm bán khác doanh nghiệp cũng sẽ tiến hành sửa chữa và nâng cấp mới. Công ty cũng cho biết đang tiến hành rà soát xử lý theo từng nhóm cửa hàng, dự kiến sẽ vận hành từ 1.700 - 1.800 cửa hàng cuối quý III. Thế giới di động cho biết, các chi phí phát sinh một lần từ việc đóng cửa hàng cũng sẽ tác động ngắn hạn đến lợi nhuận của Bách Hóa Xanh và công ty trong quý 2 và quý 3. Còn trong quý 4, Bách Hóa Xanh sẽ tập trung vào việc hoàn thiện nền tảng back - end, tối ưu vận hành để có thể cải thiện biên lợi nhuận. 

Như thế, sau thời gian gần 8 năm đi vào hoạt động thì MWG vẫn đang loay hoay với bài toán dành cho Bách Hóa Xanh. Thực tế thì bán lẻ thực phẩm và tạp hóa chính là cuộc chơi không đơn giản như đồ điện máy và công nghệ - đây được xem là hai lĩnh vực đã làm nên tên tuổi cũng như thành công của MWG. Cùng với khoảng thời gian tìm công thức cho Bách Hóa Xanh và trong bối cảnh bão hòa công nghệ thì dễ dàng nhận thấy lãnh đạo của MWG cũng không chịu ngồi yên khi liên tục tìm kiếm thành công trong các chiến địa mới. Dù vậy, đến hiện tại chưa thực sự có lĩnh vực nào có được kết quả rõ ràng và công ty đang tỏ ra bế tắc trong việc tìm kiếm động lực tăng trưởng như giai đoạn hoàng kim đã từng.

Vào cuối năm 2015, Bách Hóa Xanh được đưa vào thử nghiệm với hình thức chuỗi cửa hàng chuyên bán lẻ thực phẩm tươi sống như thịt cá, rau củ, trái cây,... cùng nhu yếu phẩm chất lượng và có nguồn gốc rõ ràng. Trải qua thời gian gần 10 năm phát triển, Bách Hóa Xanh đã có hơn 2.000 siêu thị trên khắp các tỉnh thành ở Miền Nam, Miền Đông và Nam Trung Bộ cùng hơn 20 kho hàng chuyên cung cấp các sản phẩm đa dạng về chủng loại với giá cả hợp lý.