10 năm sau IPO của “gã khổng lồ” Facebook: Doanh thu tăng trưởng gấp 25 lần nhưng “đổ bể” chỉ sau 1 năm, Metaverse trở thành “món đồ chơi” để CEO tiêu khiển

Một thập kỷ trước, Facebook chính thức tuyên bố “rót vốn” vào các ứng dụng trên điện thoại thông minh. “Ông lớn” này cho rằng những chiếc điện thoại smartphone bé nhỏ chính là chìa khoá cho sự phát triển vượt bậc, dù vào thời điểm đó, những sản phẩm này không hề trực tiếp tạo ra bất kỳ doanh thu có ý nghĩa nào.

Trong lần IPO đầu tiên của mình, thông điệp trên đã được Facebook nhắc tới. Khi đó, sự kiện này được coi là một trong những đợt phát hành cổ phiếu lần đầu lớn nhất từ trước tới nay của một công ty công nghệ Mỹ. Với mức vốn hoá thị trường lên tới hơn 100 tỷ USD, ngay lập tức Facebook trở thành một trong những Big Tech giá trị nhất hành tinh.

Theo CNCB, doanh thu của Facebook hiện tại đã tăng lên gấp 25 lần so với năm 2012. Năm 2018, 90% doanh số bán hàng của “gã khổng lồ” này tới từ các thiết bị di động. Thời điểm Facebook phát triển mạnh mẽ nhất, vốn hoá của tập đoàn này thậm chí còn chạm mốc 1.000 tỷ USD, phần lớn nhờ vào các ứng dụng cốt lõi.

Sau này, khi Facebook đổi tên thành Meta, 6 giám đốc điều hành kể từ những ngày IPO lần đầu chỉ còn lại 2 người là Mark Zuckerberg - Nhà đồng sáng lập kiêm Giám đốc điều hành và Giám đốc điều hành Sheryl Sandberg.

Sự ra đi lần lượt của các thành viên chủ chốt đã khiến dư luận đặt ra rất nhiều câu hỏi, đặc biệt là sau khi tập đoàn này tuyên bố sẽ chi khoảng 10 tỷ USD trong năm 2022 để phát triển các công nghệ xây dựng vũ trụ ảo metaverse - một thế giới làm việc và giải trí được truy cập thông qua các thiết bị VR. 

Cảm giác mơ hồ của năm 2012 lúc này lại quay trở lại với giới đầu tư. Họ không thể khẳng định tầm nhìn mới này của Mark Zuckerberg sẽ đi đúng hướng như những gì vị tỷ phú này sắp đặt hay không. “Tôi tự hỏi Meta sẽ lớn lên như thế nào và ai sẽ là người chiến thắng’’, Brian Yacktman, Giám đốc đầu tư của YCG Investments cho biết.

Facebook có thực sự đang là “món đồ chơi” của CEO?

Thắc mắc này, hiện nay, vẫn chưa thể tìm ra được câu trả lời. Nhưng tương lại mù mịt của metavrese được xem là một trong những nguyên nhân khiến cổ phiếu của tập đoàn này “lao dốc không phanh” tới 47% kể từ mốc kỷ lúc vào tháng 09/2021, mức giảm tồi tệ nhất trong 6 tập đoàn công nghệ giá trị nhất nước Mỹ.

Nguyên nhân được cho bơi sự sụt giảm người dùng trong quý IV/2021 cùng sự thay đổi trong chính sách quyền riêng tư của Apple gây ảnh hưởng tới khả năng nhắm mục tiêu quảng cáo của Facebook.

Bên cạnh đó, những lùm xùm xung quanh vụ bê bối rò rỉ dữ liệu lớn nhất lịch sự cũng khiến hình ảnh của “ông lớn công nghệ” này bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Những lá đơn kiện ngày một nhiều, và đau lòng hơn là chủ nhân của chúng lại là những cựu nhân viên từng gắn bó với công ty.

Mới đây, CEO của Facebook Mark Zuckerberg còn bị chính Bộ trưởng Tư pháp Karl Racine đệ đơn kiện với các cáo buộc liên quan tới vụ rò rỉ dữ liệu của công ty dữ liệu  Cambridge Analytica hồi năm 2018. Thời điểm đó, nhiều thông tin cho thấy có ít nhất 87 triệu người dùng Facebook đã bị thu thập dữ liệu trái phép. Trong đó, Mỹ, Indonesia, Anh, Phillipines, Mexico,... là những quốc gia có số lượng thông tin bị thu thập nhiều hơn cả.

Nhà sáng lập của Facebook cũng từ đó bị cho là đã tạo điều kiện để mạng xã hội này đánh lừa người sử dụng trước các hành vi sai trái, "cung cấp thông tin trực tiếp về các chính sách nội bộ liên quan đến việc chia sẻ dữ liệu trên nền tảng, đồng thời xem xét sử dụng dữ liệu từ một số ứng dụng’’.

Những lùm xùm trên, cùng với xu hướng bán tháo chung cổ phiếu công nghệ đã khiến Meta “chìm sâu” trong sắc đỏ. Ở phiên giao dịch ngày 24/05, tập đoàn này đã bốc hơi 35 tỷ USD vốn hoá sau khi cổ phiếu cắm đầu lao dốc 10%. Nguyên nhân chủ yếu đến từ lời cảnh báo của đối thủ Snap khi cho rằng hoạt động kinh doanh quý II của các công ty công nghệ sẽ gặp khó khăn. Lời cảnh báo này được đưa ra trong bối cảnh các nhà đầu tư đang quan ngại về sự suy thoái của nền kinh tế cũng như doanh số bán hàng tiêu dùng.

“Giống như nhiều công ty khác, chúng ta sẽ tiếp tục đối mặt với lạm phát, đà tăng lãi suất, thiếu hụt chuỗi cung ứng, lao động và cả những tác động từ xung đột Nga-Ukraine”, CEO Evan Spiegel Snap chia sẻ.

Đương nhiên, đó chỉ là một nguyên nhân nhỏ khiến cổ phiếu của Meta bị bán tháo. Nguyên do cốt lõi nhất ở đây là niềm tin của các nhà đầu tư đã không còn đặt nhiều vào Meta hay chính Mark Zuckerberg.

Theo ông Yacktman, đà bán tháo cổ phiếu của Meta đã phản ánh một phần quan điểm của thị trường, là meataverse rốt cuộc chỉ là một hố sâu chôn vùi hàng tỷ USD hay nói đúng hơn, nó là món đồ chơi để Zuckerberg tiêu khiển.

Mặc dù vậy, thời điểm hiện tại, Facebook vẫn là một tập đoàn lớn trong lĩnh vực quảng cáo kỹ thuật số tại Mỹ, thị trường được  Insider Intelligence dự kiến sẽ mở rộng thêm gần 50% trong năm 2025.

Ngoài ra, sự sụt giảm người dùng Facebook, theo các chuyên gia, vấn đề này đang bị truyền thông phóng đại quá mức. Lượng người dùng của mạng xã hội này vẫn đạt mức 2 tỷ người (tương đương gần ⅓ dân số toàn cầu). Sự sụt giảm 1 triệu người dùng tại Ấn Độ trong quý IV/2021 chỉ là một phần hệ quả của việc tăng giá dữ liệu di động.

Loạt lùm xùm bủa vây

Như đã nói ở trên, một trong những nguyên nhân dẫn tới việc metaverse không còn được các nhà đầu tư mặn mà là bởi những vụ lùm xùm khiến hình ảnh của Facebook bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Bắt đầu từ năm 2016, sau những tin đồn không hay của cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, CEO của Facebook Mark Zuckerberg bị cáo buộc phát tán thông tin sai sự thật. Vụ bê bối lớn nhất là vụ làm rò rỉ dữ liệu của ít nhất 87 triệu người dùng có liên quan tới công ty Cambridge Analytica hồi năm 2018.

Sau vụ bê bối này, chính CEO Mark Zuckerberg đã thẳng thắn thừa nhận Facebook đã làm sai và thất bại trong việc bảo vệ dữ liệu khách hàng. "Chúng tôi có trách nhiệm bảo vệ dữ liệu của các bạn và nếu chúng tôi không thể làm điều đó, chúng tôi không xứng đáng được phục vụ các bạn", Zuckerberg chia sẻ trên trang cá nhân Facebook.

Bên cạnh đó, những lá đơn kiện của cựu nhân viên Facebook Frances Haugen vào năm 2021 đã khiến nhiều nghi vấn được đặt ra xung quanh bị CEO quyền lực. Trong đơn kiện này, Frances Haugen đã công khai cáo buộc Facebook đã có những tác động tiêu cực tới sức khoẻ tinh thần của một số thanh thiếu niên, đồng thời “vạch trần” Instagram khiến "32% các cô gái tuổi teen cảm thấy ghét cơ thể của mình’’ hơn.

Sau những lùm xùm này, Facebook bắt đầu chuỗi trượt dài của mình, đặc biệt là khi mạng xã hội này đổi tên thành Meta. Ngày tồi tệ nhất đối với cổ phiếu của “ông lớn công nghệ” này có lẽ là khi sau khi thông tin Apple thay đổi quyền riêng tư xuất hiện, làm cho cổ phiếu của Facebook giảm tới 26%.

Nếu như trong quá khứ, Facebook có những bước đi thần tốc, Meta của hiện tại lại đang phải đối mặt với sự sụt giảm doanh thu trong quý II. Nguyên nhân một phần tới từ sự lạm phát, căng thẳng xung đột Nga-Ukraine và sự bành trướng của các ứng dụng mới nổi như TikTok.

Mark Zuckerberg, CEO kiêm Nhà đồng sáng lập Facebook dường như lại không quá bận tâm đến những điều trên. Thay vào đó, vị CEO này tiếp tục tập trung vào phát triển metaverse và Meta Reality Labs, dù cho đã bị lỗ gần 3 tỷ USD trong quý đầu tiên.

Người sáng lập Facebook cho rằng metaverse là một chiến lược dài hạn và 1 thập kỷ là không đủ để nó phát triển đủ đầy.

"Facebook có lòng dũng cảm, vốn liếng và khả năng để trở thành một người chơi lớn trong cuộc đua công nghệ. Công ty này không được phép sai sót", một chuyên gia cùng ngành cho biết.

Nhìn lại hành trình IPO thế kỷ của Facebook

Vào năm 2012, Facebook, lúc đó, đã huy động được 16 tỷ USD. Đây được coi là đợt IPO lớn thứ 3 nước Mỹ từ trước đến nay. Lần IPO năm đó của Facebook chỉ đứng sau Tập đoàn dịch vụ tài chính quốc gia Visa vào năm 2008 và Tập đoàn xe hơi General Motors vào năm 2010. Thời điểm đó, công ty lớn nhất ngành công nghệ Agere Systems cũng chỉ huy động được khoảng 4,1 tỷ USD.

Facebook xuất hiện và nổi lên như một thương hiệu thống trị Internet với hơn 500 triệu người dùng hoạt động mỗi ngày trên toàn cầu, doanh thu hàng quý đạt 1 tỷ USD. Định giá khi đó của Facebook nằm ngoài sức tưởng tượng khi cổ phiếu của công ty này luôn thuộc hàng hot. Facebook, năm đó, cùng được nhiều quý đầu tư tư nhân, quỹ tương hỗ và các nhà đầu cơ ưu ái.

Tuy nhiên, sau những lo ngại xoay quanh triển vọng phát triển cũng như lùm xùm không tiết lộ thông tin cần thiết khi IPO, cổ phiếu của Facebook kết phiên giao dịch đầu tiên một cách ảm đạm, và tiếp tục giảm 19% trong 2 phiên giao dịch tiếp theo. Mãi đến tháng 08/2013, 14 tháng sau khi ra mắt, cổ phiếu của công ty này mới bắt đầu phục hồi.

“Phân tích rất đơn giản: Facebook sẽ trở thành một nền tảng quảng cáo mạnh mẽ”, một chuyên gia chia sẻ, “mô hình có thể so sánh duy nhất với nó là Google. Facebook bằng 1 phần đáng kể của Google.”. Vị chuyên gia này cũng đã đầu tư vào cổ phiếu Facebook, dù bản thân anh không bao giờ đồng tính với cách bảo vệ quyền riêng tư của người dùng của mạng xã hội này.

Mặc dù, đang gặp phải những khó khăn trong tài chính, cũng như nhận về những lo lắng của giới đầu tư về thách thức hiện tại của Facebook trong quá khứ hay Meta của hiện tại nhưng Facebook vẫn đang là một trong những công ty công nghệ có tầm ảnh hưởng nhất hiện nay.