Xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ khó hoàn thành mục tiêu dù có đơn hàng trở lại

Số liệu báo cáo của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, trong tháng 10/2023, xuất khẩu gỗ và lâm sản đạt mức 1,28 tỷ USD. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu gỗ, sản phẩm gỗ đạt mức 1,2 tỷ USD.

Kim ngạch xuất khẩu ngành hàng gỗ liên tục suy giảm kể từ đầu năm 2023

Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho biết: “Trong khi xuất khẩu gỗ nguyên liệu, viên nén, dăm gỗ đem về 3,5 tỷ USD, so với cùng kỳ năm trước tăng 4% thì kim ngạch xuất khẩu sản phẩm gỗ trong 10 tháng chỉ đạt 7,3 tỷ USD, so với cùng kỳ năm 2022 giảm 22,4%. Trong nhóm sản phẩm gỗ, xuất khẩu chủ lực thuộc về các mặt hàng như ghế gỗ đạt 2,23 tỷ USD (so với cùng kỳ năm trước giảm 12%); ván gỗ và ván sàn đạt 1,45 tỷ USD (so với cùng kỳ năm trước giảm 14,5%)".

Cụ thể, trong nhóm ngành hàng gỗ, xuất khẩu dăm gỗ và viên nén đem về 410 triệu USD trong tháng 10/2023, so với cùng kỳ năm trước có giảm nhẹ. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu sản phẩm gỗ đạt mức 790 triệu USD, so với tháng 9/2023 tăng 4% và so với tháng 10/2022 tăng 0,3%.

Và lũy kế trong 10 tháng năm 2023, tổng kim ngạch xuất khẩu gỗ, lâm sản đạt mức 11,65 tỷ USD, so với cùng kỳ năm trước giảm 19,2%. Trong đó, xuất khẩu lâm sản ngoài gỗ đem về 0,85 tỷ USD, xuất khẩu nhóm ngành hàng gỗ đạt 10,8 tỷ USD, so với cùng kỳ năm 2022 giảm 19,9%.

EU sẽ chính thức áp dụng Quy định chống mất rừng (EUDR) vào tháng 12/2024. Đây sẽ là vấn đề có tác động rất lớn đến xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ trong tương lai. Nguồn ảnh: Internet

Hiệp hội Gỗ và Lâm sản cho biết, tổng cầu giảm bởi vì tác động của lạm phát cùng với chính sách tiền tệ thắt chặt ở nhiều thị trường tiêu thụ gỗ lớn đã khiến cho kim ngạch xuất khẩu ngành hàng gỗ liên tục suy giảm tính từ đầu năm 2023.

Mặc dù vậy, hiện tại có nhiều doanh nghiệp trong ngành gỗ đã có đơn hàng trở lại, phục vụ cho mùa mua sắm nội thất cuối năm của thị trường thế giới. Điều này cho thấy, sự hồi phục thể hiện ở kim ngạch xuất khẩu nhiều mặt hàng gỗ, sản phẩm gỗ xuất khẩu đã tăng mạnh trở lại trong tháng 9, tháng 10/2023 đã góp phần thu hẹp lại mức giảm trong 10 tháng đầu năm 2023.

Dù có tín hiệu hồi phục tích cực nhưng kim ngạch xuất khẩu gỗ, sản phẩm gỗ trong những tháng gần đây đã tăng trưởng dương, tuy nhiên do kim ngạch xuất khẩu giảm sâu trong 6 tháng đầu năm nên khó có thể đạt được mục tiêu xuất khẩu đề ra từ đầu năm.

Trong năm 2022, xuất khẩu gỗ, lâm sản đạt kỷ lục gần 17 tỷ USD cho nên đầu năm 2023, Chính phủ đã giao chỉ tiêu cho toàn ngành. Cụ thể, xuất khẩu gỗ và lâm sản trên 17 tỷ USD, trong đó gỗ và sản phẩm gỗ đạt 16 tỷ USD. Mặc dù vậy, với kết quả 10 tháng năm 2023, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam dự tính kim ngạch xuất khẩu gỗ và lâm sản cả năm 2023 sẽ chỉ đạt mức 15 tỷ USD, trong đó gỗ, sản phẩm gỗ sẽ đạt mức khoảng 13,6 - 14 tỷ USD.

Để phát triển bền vững, doanh nghiệp ngành gỗ cần hành động sớm để thích nghi với EUDR

Ghi nhận, EU sẽ chính thức áp dụng Quy định chống mất rừng (EUDR) vào tháng 12/2024. Đây sẽ là vấn đề có tác động rất lớn đến xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ trong tương lai.

Giám đốc Tổ chức Forest Trends tại Việt Nam - TS. Tô Xuân Phúc cho biết, trong năm 2022, Việt Nam đã xuất khẩu sang EU gần 700 triệu USD gỗ cùng các sản phẩm gỗ. Các mặt hàng gỗ Việt Nam xuất khẩu sang thị trường EU chủ yếu có nguồn gốc từ gỗ rừng trồng trong nước, gỗ nguyên liệu nhập khẩu từ các nguồn rủi ro thấp và có chứng chỉ bền vững như EU, Hoa Kỳ.

Với kết quả 10 tháng năm 2023, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam dự tính kim ngạch xuất khẩu gỗ và lâm sản cả năm 2023 sẽ chỉ đạt mức 15 tỷ USD. Nguồn ảnh: Internet

Hiện tại, Việt Nam đang thực hiện chính sách đóng cửa rừng tự nhiên và kiểm soát một cách chặt chẽ các hoạt động chuyển đổi rừng tự nhiên sang các mục đích sử dụng khác cho nên diện tích rừng tự nhiên không có biến động đáng kể. Hơn thế, các nhà mua ở EU đã và đang áp dụng nhiều tiêu chuẩn sản xuất, tiêu dùng một cách bền vững, tự nguyện đối với các sản phẩm gỗ như các sản phẩm có chứng chỉ rừng quản lý bền vững FSC.

Việt Nam và EU cũng đã ký kết Hiệp định VPA/FLEGT, cam kết tất cả các mặt hàng gỗ xuất khẩu sang thị trường EU là hợp pháp, không gây mất rừng. Và Việt Nam hiện tại đang tích cực trong việc nội lực luật hóa và xây dựng hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp VNTLAS để có thể kiểm soát toàn bộ chuỗi cung, trong đó bao gồm cả chuỗi cung nội địa và xuất khẩu. Chính vì thế, TS Tô Xuân Phúc cho biết, ít có khả năng Việt Nam bị EU xếp loại rủi ro mất rừng cao nếu như cung cấp đầy đủ bằng chứng chứng minh được điều này.

Và trước khi EUDR chính thức có hiệu lực, Ủy ban châu Âu (EC) sẽ tiến hành đánh giá và xếp loại các quốc gia xuất khẩu gỗ, sản phẩm gỗ và EU. Các quốc gia bị xếp loại rủi ro cao sẽ phải chịu mức kiểm tra 9% doanh nghiệp, 9% lô hàng nhập khẩu mỗi năm. Trái lại thì chỉ có 1% doanh nghiệp nhập khẩu từ các quốc gia được xếp loại rủi ro thấp bị kiểm tra (không yêu cầu kiểm tra hàng hóa thực tế).

Bên cạnh tỷ lệ kiểm tra hàng năm bắt buộc nêu trên thì các cơ quan kiểm soát nhập khẩu có thể tiến hành kiểm tra đột xuất khi mà họ phát hiện ra hay được tố giác bởi một bên thứ ba về các dấu hiệu vi phạm.

Và khi cơ quan thẩm quyền EU xác định doanh nghiệp không tuân thủ quy định của EUDR hoặc sản phẩm đang được kinh doanh, xuất khẩu vào thị trường EU không tuân thủ EUDR thì cơ quan này sẽ yêu cầu doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp thực hiện các biện pháp để khắc phục.

Để phát triển bền vững, doanh nghiệp ngành gỗ cần hành động sớm để thích nghi với EUDR. Nguồn ảnh: Internet

Theo TS. Tô Xuân Phúc, gỗ có chứng chỉ FLEGT nhìn chung đáp ứng được các yêu cầu đối với tính hợp pháp của sản phẩm. Mặc dù vậy thì Việt Nam hiện tại chưa thể cấp phép FLEGT cho các lô hàng xuất khẩu sang thị trường EU bởi hệ thống chưa sẵn sàng vận hành. Và EU là một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam. Chính vì thế, vai trò của các doanh nghiệp trong việc thực thi EUDR có nghĩa sẽ quyết định đối với quá trình đánh giá, xếp loại rủi ro của EU theo hướng thuận lợi cho ngành gỗ.

TS Tô Xuân Phúc khuyến cáo: “Các doanh nghiệp ngành gỗ cần chủ động rà soát chuỗi cung ứng hiện tại của mình, xác định các rủi ro để từ đó đưa ra biện pháp nhằm giảm thiểu rủi ro này”. Giám đốc Tổ chức Forest Trends tại Việt Nam cũng cho biết thêm, đồng thời đề nghị các doanh nghiệp cần phải phối hợp một cách chặt chẽ với các bên liên quan trong chuỗi, đặc biệt là mạng lưới tư thương, các nông hộ (đây là những người cung cấp nguyên liệu đầu vào cho doanh nghiệp) nhằm đáp ứng được các yêu cầu của EUDR, trong đó bao gồm cả yêu cầu về truy xuất nguồn gốc đến tận vị trí của thửa đất trồng rừng.

Cũng theo EUDR, để có thể chứng minh sản phẩm thỏa mãn cả hai điều kiện không gây mất rừng và hợp pháp, trước khi đưa sản phẩm vào lưu thông ở thị trường EU thì doanh nghiệp cần phải nộp bản Cam kết thẩm định chuỗi cung (due diligence statement) đồng thời sẽ chịu trách nhiệm trước pháp luật về toàn bộ thông tin trong Cam kết này. Chính vì thế, các doanh nghiệp cũng nên ưu tiên cho việc xây dựng các chuỗi cung nguyên liệu có chứng chỉ bền vững.

Ông Phúc khuyến nghị, các hiệp hội có thể chủ trì việc xây dựng các báo cáo tổng quan về ngành để có thể cung cấp thông tin về thực trạng sản xuất, các vùng nguyên liệu cũng như chuỗi cung ứng, mối liên kết trong khâu sản xuất đối với nguồn tài nguyên rừng. Song song với đó là chia sẻ thông tin rộng rãi với các bên liên quan để các bên có thể cập nhật được các thông tin khách quan về ngành, trong đó bao gồm cả những rủi ro có liên quan đến mất rừng, các nỗ lực hồi phục rừng, quản lý rừng bền vững.