Từ đầu năm 2022 đến nay, thị trường chứng khoán Việt Nam "thiếu vắng" doanh nghiệp lớn lên sàn

Hàng loạt thương vụ IPO đình đám của thị trường chứng khoán Việt Nam

Trong lịch sử, hoạt động IPO và đưa cổ phiếu lên sàn luôn có một vai trò quan trọng thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán. Quá khứ cũng từng chứng kiến nhiều thương vụ bom tấn lên sàn thành công ngoài mong đợi, thu hút được dòng tiền lớn từ trong cũng như ngoài nước đổ vào thị trường đặc biệt là trong giai đoạn năm 2016 - 2018. 

Đáng chú ý là thương vụ IPO tỷ USD lịch sử chứng khoán Việt Nam của Vinhomes (VHM). Chào sàn HoSE từ ngày 18/5/2018, VHM đã tạo ra cơn sốt thực sự với gần 268 triệu cổ phiếu được giao dịch thỏa thuận tương ứng với giá trị hơn 30.700 tỷ đồng (khoảng 1,35 tỷ USD). Thương vụ này đã nhận được sự quan tâm đột biến của các nhà đầu tư trong nước cũng như quốc tế khi số lượng đặt mua gấp 4 - 5 lần nhu cầu chào bán. Và ngay trong phiên chào sàn, cổ phiếu VHM đã tăng kịch trần qua đó tiến hành đẩy cốn hóa xấp xỉ lên 300.000 tỷ đồng (tương đương 13 tỷ USD) và trở thành doanh nghiệp lớn thứ hai trên sàn chứng khoán thời điểm đó, chỉ sau VinGroup. Cũng từ đó đến nay, Vinhomes vẫn là gương mặt quen thuộc trong TOP dẫn đầu toàn thị trường về vốn hóa. 

Và khi nhắc đến những thương vụ IPO đình đám năm 2018 không thể bỏ qua 3 thành viên của Tập đoàn dầu khí (PVN) bao gồm PV Power (mã POW), Lọc hóa dầu Bình Sơn (mã BSR) và PV Oil (mã OIL). Được biết, các doanh nghiệp này đều rất thành công trong đợt chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng vào tháng 1/2018 với lượng đặt mua lớn và giá trúng bình quân ghi nhận cao hơn nhiều so với mức khởi điểm. Cũng tiếp đà thành công trong các phiên IPI, ba cổ phiếu POW, BSR, OIL chào sàn UpCOM từ tháng 3/2018 với mức định giá ghi nhận lần lượt là 34.900 (~1,5 tỷ USD), 69.500 tỷ đồng (~3 tỷ USD) và 22.000 (~1 tỷ USD). Và ngay trong phiên giao dịch đầu tiên, giá cổ phiếu BSR đã tăng kịch trần trong khi POW và OIL cũng ghi nhận tăng gần 20% trong phiên đầu tiên trên UPCoM. Thời điểm trước đó, vào năm 2017 đã chứng kiến sự bùng nổ của các thương vụ IPO bom tấn với hàng loạt cái tên đình đám điển hình như Petrolimex (mã PLX), VietJet Air (mã VJC), Vincom Retail (mã VRE) hay VPBank (mã VPB).

Mở màn cho làn sóng ông lớn đổ bộ sàn chứng khoán năm 2017, cổ phiếu VJC đã chính thức chào sàn HoSE với mức giá tham chiếu là 90.000 đồng/cổ phiếu. Được biết, ngay từ khi mở cửa giao dịch, lệnh mua đã đổ dồn vào VJC và kéo cổ phiếu này tăng trần đồng thời đưa giá trị vốn hóa thị trường của Vietjet Air lên mức 32.400 tỷ đồng (tương đương 1,4 tỷ USD).

Và không để cho thị trường nguội đi, "đại gia" xăng dầu Petrolimex đã tiếp bước lên sàn vào ngày 21/4 với hành động niêm yết 1,29 tỷ cổ phiếu PLX trên HoSE. Với tổng vốn điều lệ là 12.938 tỷ đồng và mức giá chào sàn 43.200 đồng/cổ phiếu thì vốn hóa của PLX đã lên đến 55.892 tỷ đồng (tương đương 2,5 tỷ USD). Hơn thế, PLX cũng là doanh nghiệp nhà nước nổi bật lên sàn trong năm 2017. 

Sau gần 4 tháng, bom tấn VPBank cũng đã chính thức niêm yết hơn 1,3 tỷ cổ phiếu VPB ngày 17/8. Giá tham chiếu trong ngày chào sàn ghi nhận là 39.000 đồng/cổ phiếu tương đương với mức định giá nhà băng này lên đến gần 60.000 tỷ đồng (tương đương với 2,6 tỷ USD) và trở thành ngân hàng thương mại từ nhân lớn nhất trên sàn chứng khoán ở thời điểm đó. 

Cái tên cuối cùng chốt sổ IPO trong năm 2017 chính là Vincom Retail với 415 triệu cổ phiếu được trao tay tại mức giá 40.600 đồng/cổ phiếu tại phiên ngày 6/11, tương đương với tổng giá trị giao dịch đạt hơn 16.800 tỷ đồng (tương đương với 742 triệu USD). Vào thời điểm đó, vốn hóa của doanh nghiệp quản lý và vận hành hệ thống trung tâm thương mại lớn nhất Việt Nam ghi nhận hơn 3,4 tỷ USD. Điều này đã góp phần đưa vốn hóa của sàn HoSE lần đầu chạm mức 100 tỷ USD. 

Trước đó một năm, gã khổng lồ ngành bia Sabeco (SAB) đã chính thức chào sàn HoSE vào ngày 6/12/2016 với mức giá tham chiếu là 110.000 đồng/cổ phiếu. Ngay trong phiên đầu tiên, Sabeco đã tăng kịch trần (+20%) qua đó đã đẩy vốn hóa lên mức 84.600 tỷ đồng (tương đương 3,7 tỷ USD) và trở thành doanh nghiệp giá trị lớn thứ hai trên sàn chứng khoán thời điểm đó chỉ sau Vinamilk (VNM). 

Cũng nhờ xúc tác từ thương vụ thoái vốn nhà nước và động thái thâu tóm của Thaibev, SAB đã liên tục tăng mạnh và đạt đỉnh vào năm 2018 - đây là thời điểm mà cổ phiếu này là cái tên duy nhất có giá trên 3xx. SAB sau đó cũng đã giữ ngôi quán quân thị giá trên sàn chứng khoán trong thời gian dài trước khi tụt dốc do tác động kép từ dịch bệnh COVID-19 và Nghị định 100. 

Thời điểm 1 tháng trước khi lên sàn, ông trùm cảng hàng không (ACV) cũng đã đưa cổ phiếu lên giao dịch ở sàn UPCoM từ ngày 21/11/2016. Với mức giá tham chiếu phiên giao dịch đầu tiên là 25.000 đồng/cổ phiếu, mức định giá của ACV vào thời điểm đó là khoảng 54.400 tỷ đồng (tương đương 2,4 tỷ USD). Đến thời điểm hiện tại, vốn hóa thị trường của ACV đã lên đến gần 176.000 tỷ đồng (tương đương 7,6 tỷ USD) và nằm trong TOP giá trị nhất của toàn sàn chứng khoán. 

Vào cuối năm 2015, thương vụ IPI của ACV cũng đã tạo ra cơn sốt với phiên đấu giá theo đó thành công toàn bộ 77,8 triệu cổ phần với mức giá bình quân là 14.344 đồng/cổ phiếu - đây là mức cao hơn so với giá khởi điểm. Theo đó, tổng tiền mà Nhà nước thu về là hơn 1.100 tỷ đồng, trong đó có sự tham gia của 19 nhà đầu tư tổ chức trúng giá. 

Có thể thấy, sự bùng nổ của các thương vụ bom tấn IPO và lên sàn cũng đã góp phần quan trọng thúc đẩy thị trường chứng khoán tăng trưởng và đưa VN-Index lên đỉnh lịch sử 1.200 hồi đầu năm 2018, con số mà phải 3 năm sau các nhà đầu tư mới được thấy lại. 

Cũng theo đó, thị trường sau đó gần như không có thêm một thương vụ nào thực sự đình đám cho đến trước khi làn sóng ngân hàng đổ bộ lên sàn năm 2020. Chi tiết, Vietcapital Bank (mã BVB), Ngân hàng Nam Á (mã NAB), Ngân hàng Sài Gòn Công Thương (mã SGB) đều lên giao dịch tại sàn UPCoM nhưng không thực sự khuấy động. Cho đến những ngày cuối năm 2020, tân binh MaritimeBank (mã MSB) mới niêm yết HoSE với hơn 1,17 tỷ cổ phiếu mới gây sự chú ý. Với mức giá tham chiếu trong ngày giao dịch đầu tiên là 15.000 đồng/cp, mức định giá của nhà băng này vào khoảng 17.550 tỷ đồng (tương đương 763 triệu USD). 

Bên cạnh đó, tâm điểm được đổ dồn vào những cái tên chuyển sàn bao gồm nhiều nhà băng tên tuổi phải kể đến như LienVietPostBank (mã LPB), Ngân hàng Á Châu (mã ACB), Ngân hàng Quốc tế (mã VIB) cùng bộ đôi "ông lớn" khu công nghiệp Tập đoàn Cao su (mã GVR) và Becamex (mã BCM). Mặc dù thế, những doanh nghiệp này đều đã tiến hàng IPO và lên sàn từ lâu nhưng mãi đến năm 2020 mới chuyển sang niêm yết trên sàn HoSE. 

Cũng tiếp sóng nhà băng lên sàn, Ngân hàng Phương Đông (mã OCB) và SeABank (mã SSB) cũng đều đã niêm yết còn Ngân hàng Việt Á (mã VAB) cũng lên sàn UpCOM trong năm 2021. 

Trong năm 2021, tân binh đầu tiên chính là Bệnh viện Quốc tế Thái Nguyên (mã TNH) khi tiến hành đưa 41,5 triệu cổ phiếu lên niêm yết trên sàn HoSE vào ngày 6/1/2021. Và giá tham chiếu trong ngày giao dịch đầu tiên là 25.000 đồng/cp tương ứng mức định giá là 1.000 tỷ đồng. Và TNH cũng là bệnh viện đầu tiên đồng thời là duy nhất niêm yết đến thời điểm hiện tại. 

Dù vậy thì sự chú ý gần như đã đổ dồn vào 2 cổ phiếu bất động sản là Đất Xanh Serviecs (mã DXS) và Khải Hoàn Land (mã KHG). Được niêm yết vào thời điểm HoSE thường xuyên nghẽn lệnh đã khiến cho 2 cổ phiếu này phải ở nhờ HNX trong thời gian đầu mới lên sàn nhưng sau đó lại nhanh chóng trở lại HoSE. Được kỳ vọng sẽ trở thành bom tấn tiếp theo nhưng cả 2 cổ phiếu này đều gây thất vọng khi đang giao dịch quanh vùng  giá thấp nhất kể từ khi lên sàn.

Từ đầu năm đến nay, vắng bóng các doanh nghiệp lớn lên sàn

Theo ghi nhận, từ đầu năm 2022 đến nay, cả HoSE và HNX đều không có cổ phiếu mới nào mới niêm yết. Cái tên đáng chú ý là ông lớn ngành điện EVNGENCO 3 (mã PGV) đã tiến hành niêm yết trên HoSE vào ngày 9/2 nhưng thực tế đã lên giao dịch ở sàn UPCoM từ tháng 3/2018. Dù từng được kỳ vọng nhưng PGV lại gây thất vọng khi đợt IPO chỉ thu hút được 336 nhà đầu tư đăng ký tham gia đấu giá với khối lượng mua chỉ đạt mức 7,5 triệu cổ phần, tương ứng với 2,8% cổ phần chào bán. Mức đấu giá thành công bình quân ghi nhận 24.802 đồng/cổ phần tương ứng tổng giá trị cổ phần trúng giá chỉ hơn 185 tỷ đồng. Và theo phương án cổ phần hóa thì PGV sẽ tiến hành chào bán ra công chúng hơn 267 triệu cổ phiếu (tương đương với 12,83% vốn điều lệ) theo phương thức đấu giá. 

Còn tân binh thực sự lên sàn chứng khoán từ đầu năm là Gelex Electric (mã GEE) mới giao dịch trên UPCoM từ ngày 8/3 chưa chưa niêm yết. Trong số các cổ phiếu lên sàn vào thời điểm đầu năm, GEE chính là cái tên có quy mô và vốn điều lệ lớn nhất. Cổ phiếu này sau đó đã tăng kịch trần 40% lên mức 35.000 đồng/cổ phiếu tương ứng vốn hóa hơn 10.000 tỷ đồng (~435 triệu USD).

Việc vắng bóng các bom tấn IPO đã khiến cho thị trường chứng khoán Việt Nam thiếu hàng mới chất lượng. Theo đó, làn sóng nhà đầu tư mới tham gia ngày càng bùng nổ nhưng lại chưa có thêm nhiều sự lựa chọn mới. Hơn thế, số tài khoản mới liên tục tăng lên nhưng giao dịch lại chỉ tập trung vào một số mã quen thuộc.