Phương Tây đang tự "mua dây buộc mình" từ lệnh trừng phạt Nga

Theo VnExpress, giới chức Mỹ từng tuyên bố rằng, nếu Nga tấn công Ukraine thì hệ thống tài chính nước này sẽ bị phá hủy. Hồi tháng 3 vừa qua, tổng thống Biden khẳng định các lệnh trừng phạt của Liên minh phương Tây đang "nghiền nát nền kinh tế Nga" và "đồng ruble sẽ trở thành đống đổ nát".

Tuy nhiên, trong vài tháng trở lại đây, doanh thu từ dầu mỏ của Nga đã đạt kỷ lục nhờ giá năng lượng tăng. Tuần này, đồng ruble đã đạt giá trị cao nhất trong 7 năm so với đồng USD sau khi lao dốc vào thời điểm cuối tháng 2 và đầu tháng 3.

"Hệ thống tài chính của Nga đã hoạt động bình thường trở lại ngay sau một tuần lao đao", Phó kinh tế trưởng Viện Tài chính Quốc tế Washington, Mỹ, Alina Polyakova, viết trên Twitter tuần trước, cho rằng tư duy "cắt nguồn thu tài chính của Nga để ngăn xung đột" là một cách nghĩ cực kỳ ngây thơ.

Giới chức Mỹ vẫn nói rằng nền kinh tế Nga vẫn đang phải hứng chịu tổn thất theo thời gian, đặc biệt các hạn chế xuất khẩu công nghệ sẽ dần kìm hãm sự phát triển của các ngành công nghiệp, từ hàng không vũ trụ tới máy tính của Nga. Những ngày vừa qua, Hội nghị thượng đỉnh G7 nhiều khả năng sẽ đề ra kế hoạch mới nhằm siết chặt các lệnh trừng phạt lên nền kinh tế Nga.

Rất ít quan chức trong chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden kỳ vọng các biện pháp trừng phạt này có thể ngăn chặn được xung đột ngay lập tức. Tuy nhiên, khi  áp loạt lệnh trừng phạt chưa từng có với Nga thì Mỹ và các đối tác châu Âu dường như không nghĩ rằng họ sẽ gặp phải những áp lực kinh tế như hiện tại.

Bất chấp những đảm bảo ban đầu rằng lệnh trừng phạt này sẽ không ảnh hưởng tới việc xuất khẩu năng lượng Nga. Mỹ đã cấm nhập khẩu dầu của Nga và Liên minh châu Âu (EU) cũng đưa ra kế hoạch giảm 90% dầu nhập khẩu từ Nga trong năm nay. Những động thái này đã góp phần thúc đẩy giá năng lượng ngày càng tăng cao ở châu  u. Trong khi đó, nhiều bang ở Mỹ cũng ghi nhận giá xăng trung bình tăng nằm ở mức 5 USD/1 gallon (gần 3,8 lít).

Giá xăng dầu tiếp tục tăng cao sẽ là mối đe dọa lớn đối với Đảng dân chủ trong cuộc bầu cử quốc hội giữa kỳ. Điều này có nghĩ phe Cộng hòa sẽ tận dụng để làm đòn công ích. Song song với Mỹ thì các nước châu Âu cũng đang phải đối mặt với nguy cơ về một mùa động lạnh giá trong bối cảnh có nhiều cảnh báo rằng Nga có thể sẽ cắt nguồn cung khí đốt.

Ngoài ra, các lệnh trừng phạt của Mỹ và đồng minh châu Âu cũng mang đến cho các nước này một rắc rối mới khi mà đã tạo điều kiện cho Trung Quốc, đây là đối thủ cạnh tranh chiến lược của nhóm này, đồng thời còn mua được dầu Nga với giá rẻ, khi Moskva đang tìm khách hàng tiềm năng để thay thế.

Trong bài phát biểu của Đức vào hôm 24/6, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết, hiện tại Mỹ đang tăng áp lực với Nga để nhanh chóng kết thúc cuộc chiến thông qua các biện pháp trừng phạt cùng với lệnh cấm xuất khẩu chưa từng có trong lịch sử. Tuy nhiên, có một số nhà quan sát đã phân tích và đưa ra dự báo rằng những biện pháp trừng phạt đó dường như không phải là phương án tối ưu.

"Các biện pháp trừng phạt chắc chắn sẽ không cản trở được lực lượng Nga tiếp tục các hoạt động quân sự mà họ đang thực hiện ở Ukraine",  Alina Polyakova, chủ tịch Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu phát biểu. Trên thực tế, mặc kệ lệnh trừng phạt đến từ phương Tây và Mỹ, quân đội Nga vẫn đang tăng đà tiến ở chiến trường Đông Ukraine và đã tiến gần hơn tới mục tiêu sớm kiểm soát được vùng Donbass.

Bà Polyakova cho rằng, hầu hết các nước phương Tây đều tính toán sai về quan điểm và thế giới quan của giới tinh hoa và tài phiệt của nga, cũng như những gì Tổng thống Nga Vladimir Putin quan tâm.

"Điều mà ông Putin và giới tinh hoa của Nga quan tâm chính là doanh thu của nền kinh tế và họ vẫn đang nhận được nguồn doanh thu tốt từ việc bán năng lượng", bà  Alina Polyakova phát biểu. 

Chuyên gia lâu năm về Nga và là phó chủ tịch phụ trách nghiên cứu tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, Andrew Weiss cho biết một phần của vấn đề này chính là các nước phương Tây dễ bị tổn thương hơn dự đoán ban đầu. Vào tháng 2 năm nay, giới quan chức Mỹ cũng từng từ chối bất kỳ kế hoạch nào nhằm vào xuất dầu và khí đốt của Nga do tác động ngược.

Hồi tháng 2 năm nay, Duleep Singh, phó cố vấn an ninh quốc gia về kinh tế quốc tế Nhà Trắng"Chúng tôi đã cố để các biện pháp trừng phạt này gây tổn hại cho nền kinh tế Nga chứ không phải cho chính chúng tôi", "Không biện pháp nào của chúng tôi nhằm làm gián đoạn dòng chảy năng lượng trên thị trường toàn thế giới."

Tuy nhiên, điều này đã nhanh chóng thay đổi khi thế giới chứng kiến sự khốc liệt trong xung động của Ukraine. Sự kháng cự mạnh mẽ của Ukraine đã khiến cho xung đột này kéo dài lâu hơn dự đoán, khiến cho Nga và các nước đối thủ rơi vào một cuộc kiến kinh tế chưa có hồi kết.

Ông Weiss nói: "Giống như tất cả các kế hoạch tác chiến, kế hoạch trừng phạt ban đầu của phương Tây nhằm vào Nga với mục tiêu làm tê liệt nước này đã có những mâu thuẫn với tình hình thực tế khi xung đột xảy ra. Các lãnh đạo phương Tây đã bắt đầu làm những việc mà họ không hề muốn, như việc áp lệnh trừng phạt với lĩnh vực dầu khí của Nga."

Ngoài ra, lạm phát kéo dài và tăng nhanh hơn dự đoán của của giới chức Mỹ. Tổng thống Mỹ Joe Biden đổ lỗi cho Tổng thống Nga về hiện thực vật giá ngày một leo thang. Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell tuần qua nói lạm phát ở Mỹ đã tăng cao trước cả khi xung đột ở Ukraine diễn ra.

Các quan chức Nhà Trắng cũng cảnh báo không nên đánh giá tháp cú sốc kinh tế mà Nga đang phải gánh chịu. Ông Blinken cho biết, có nhiều nhà kinh tế dự đoán rằng GDP của Nga trong năm nay sẽ giảm từ 10-15%.

Bông Blinken nói: "Nga đã ngăn suy thoái kinh tế bằng cách thực hiện các biện pháp chưa từng thấy để hỗ trợ đồng ruble, tuy nhiên những chiến thuật đó không có tính bền vững nhất là khi các biện pháp trừng phạt và hạn chế của phương Tây phát huy hiệu quả đầy đủ."

Trong phát biểu của mình, Ngoại trưởng Mỹ cũng lưu ý rằng việc hạn chế xuất khẩu cũng đồng nghĩa Nga nhận được ít nguồn cung hơn từ nước ngoài. Ông cho rằng, lượng vật tư và nguyên liệu tích trữ từ các xí nghiệp, nhà máy của Nga sẽ sớm cạn kiệt, khiến cho người dân nước này sống trong cảnh thiếu thốn.

Một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ nói, tác động của các lệnh trừng phạt đến từ phương Tây tác động rất rõ ràng tới Moskva. Các cửa hàng xa xỉ quang Quảng trường Đỏ như Lamborghini hay Gucci đều đã đóng cửa. Lạm phát tăng cao khiến cho mọi người bắt đầu lo lắng về công việc của mình. Đã có nhiều tỷ phú Nga chuyển tới Thổ Nhĩ Kỳ và Các Tiểu vương quốc Arab Thống Nhất (UAE).

Tuy nhiên, quan chức này cũng phải thừa nhận, nước Nga có khả năng hồi phục đáng kinh ngạc.

Trước đây, giới chức Mỹ từng đánh giá quá cao tác động của các biện pháp trừng phạt mà phương Tây áp dụng với Nga. Vào tháng 1/2015, Tổng thống Barack Obama nói rằng các lệnh trừng phạt mà phương Tây áp đặt lên Nga sau khi nước này sáp nhập bán đảo Crimea đã khiến cho nền kinh tế của Nga "tơi tả".

Nhưng đến thời điểm hiện tại, các quan chức của chính quyền Obama phải thừa nhận rằng, các biện pháp trừng phạt vào Nga của phương Tây chỉ có tác dụng khiêm tối. Có nhiều người cho rằng, chúng đã giúp ông Putin tiến hành các động thái mạo hiểm hơn vào thời điểm đó.

Các biện pháp trừng phạt do Mỹ dẫn đầu áp đặt lên các nước Iran, Syria, Triều Tiên, Venezuela và Cuba phần lớn không làm thay đổi quan điểm của các chính phủ này. Giới nghiên cứu và phân tích đã phát hiện ra rằng, người dân chính là những người gánh chịu hậu quả nặng nề nhất do ảnh hưởng của các cuộc trừng phạt mang lại.

Ở thời điểm này, câu hỏi đang được đặt ra là liệu các nước phương Tây có thể tiếp tục theo đuổi các biện pháp trừng phạt hay không.

"Tới lúc nào đó, nó sẽ trở thành trò chơi chờ đợi: người nga có thể chống đỡ được những gì và châu Âu có thể duy trì được những gì", Tổng thống Biden nói, thêm rằng sẽ thảo luận việc này tại hội nghị thượng đỉnh của nhóm G7.

Bên cạnh đó, một vấn đề cấp thiết đang được quan tâm ở Washington và châu Âu, đồng thời Nga cũng đang theo dõi chặt chẽ, là khả năng gây ra mạnh mẽ về vòng trừng phạt tiếp theo của các nhà hoạch định chính sách của phương Tây. Trong một cuộc tranh luận gần đây nhất của các nước châu Âu về việc có hay không nên tẩy chay dầu của Nga, Hungary đã trì hoãn hành động của EU trong nhiều tuần, trước khi quyết định giảm lượng nhập khẩu dầu Nga được thông qua. 

Đầu tuần trước, Cố vấn chính sách đối ngoại của Thủ tướng Đức Olaf Scholz, ông Jens Plotner nói Đức cần có một cuộc thảo luận nghiêm túc về mối quan hệ với Nga. Dấu hiệu này cho thấy, dường như ông Scholz ủng hộ một cách tiếp cận hòa hoãn hơn với Nga.

"Tôi nghĩ, chúng tôi đã đạt đến giới hạn chính trị của các lệnh trừng phạt", ông Gerard DiPippo, cựu quan chức tình báo Mỹ, hiện đang là thành viên cấp cao của Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế nói. "Các biện pháp trừng phạt mới có lẽ không cần thiết và chắc chắn rằng nó không đủ để mang đến một kết thúc chấp nhận được xung đột. Nhưng chiến thắng của Ukraine trên chiến trường có lẽ vừa đủ và cần thiết. Đó nên là một trọng tâm chính sách của nước Mỹ."