Mua bất động sản phải thanh toán qua ngân hàng: “Dù chưa hoàn hảo, cũng phải làm”

Tình trạng “né thuế” ngày càng phổ biến

Theo chia sẻ ông Hồ Đức Phớc - Bộ trưởng Bộ Tài chính tại phiên thảo luận Quốc hội tuần trước, tình trạng khai giá bán bất động sản thấp hơn thực tế để “né” thuế đang diễn ra phổ biến. Có người mua nhà 10 tỷ đồng nhưng khi kê khai giá tính thuế chỉ 500 triệu đồng, tức thấp hơn 20 lần so với giá thực tế. Thậm chí có trường hợp kê khai thuế thấp hơn 40 lần giá thực.

Theo số liệu thống kê của Bộ Tài chính, trong 5 tháng đầu năm 2022, tổng thu thuế từ hoạt động chuyển nhượng bất động sản khoảng 16.200 tỷ đồng. So với cùng kỳ năm ngoái, mức thu này đã vượt 6.600 tỷ đồng.

Mặc dù tổng thu tăng mạnh nhưng cách quản lý thuế hiện nay đang gây nhiều bức xúc trên thị trường. Cụ thể, trong quá trình siết chặt thu thuế, nhiều cán bộ thuế lúng túng trong việc “xác định giá đúng”. Điều này dẫn đến tình trạng mỗi nơi làm một kiểu, nhiều nơi yêu cầu tính giá thuế cao hơn kê khai 1,2-1,5 lần, có nơi lại yêu cầu cao hơn 2 lần mới giải quyết, không thì sẽ bị ngâm hồ sơ.

Trước tình trạng này, mới đây, Bộ Tài chính đã có kiến nghị bổ sung quy định mua nhà đất phải thanh toán qua ngân hàng. Đây là giải pháp nhằm kiểm soát giao dịch của các ngành nói chung và quản lý thuế nói riêng.

Bày tỏ quan điểm về đề xuất này, chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành cho biết, việc quy định mua nhà đất phải thanh toán qua ngân hàng là hợp lý. Việc làm này sẽ ngăn chặn tình trạng lách luật, trốn thuế, đồng thời góp phần chống hành vi rửa tiền, thất thu ngân sách thuế và giúp thị trường trở nên minh bạch.

Ông Thành cho biết, cách đây khoảng 20 năm về trước từng có những đề xuất tương tự để đảm bảo tính minh bạch cho thị trường nhưng lại bất khả thi. Bởi lẽ, nền kinh tế Việt Nam lúc bấy giờ vẫn là nền kinh tế tiền mặt, hệ thống ngân hàng và công nghệ vẫn chưa phát triển.

“Quy định thanh toán tiền nhà đất qua ngân hàng có ý nghĩa đặc biệt với một nước đang phát triển như Việt Nam. Ở thời điểm hiện tại, tính khả thi, cũng như tính cấp bách của vấn đề này đã cao hơn trước nên cần phải thực hiện ngay và luôn. Ý tưởng tốt thì nên thực hiện, sai chỗ nào thì chỉnh sửa chỗ đó, không đợi đến lúc hoàn hảo mới làm”, ông Thành nhấn mạnh.

Tính khả thi nằm ở hai chữ “dám làm”

Trong những năm gần đây, nền kinh tế Việt Nam đã có những bước tiến lớn, lượng giao dịch tiền mặt giảm đi rõ rệt, hệ thống ngân hàng và công nghệ ngày càng tiên tiến, hiện đại. Đây là thời điểm thích hợp để áp dụng quy định chuyển nhượng bất động sản qua ngân hàng.

Đứng trước đề xuất mới của Bộ Tài chính, nhiều người đang lo ngại về tính khả thi khi áp dụng vào trong thực tế. Bởi lẽ, vấn đề minh bạch trong đóng thuế không nằm ở việc thanh toán qua ngân hàng hay tiền mặt. Dù thanh toán bằng hình thức nào, người mua và người bán vẫn có thể khai thấp hơn giá trị thực của bất động sản để “né” thuế vì pháp luật không cấm điều này.

Tuy nhiên, theo ông Thành, bất cập này không quyết định tính khả thi của đề xuất mà Bộ Tài chính đã kiến nghị. Bởi lẽ, việc “né thuế” chỉ liên quan đến một bộ phận nhỏ những người mua nhà, đất để đầu cơ. Những người có học thức, điều kiện kinh tế sẽ không có hành vi như vậy. Còn những người có thu nhập thấp thì đã có Nhà nước hỗ trợ.

“Tôi nghĩ, những bất cập mà nhiều người đang lo ngại vẫn có thể xảy ra, không thể tránh khỏi. Nhưng trong ngắn hạn, Nhà nước có thể điều chỉnh theo tình hình thực tế và có thêm những chính sách hỗ trợ hợp lý, kịp thời để đề xuất này được triển khai hiệu quả trong thực tế. Còn về dài hạn, điều đáng quan tâm nhất vẫn là không thể xây dựng một xã hội dựa vào những cái gian dối để tạo ra một kết quả văn minh, giàu có như mong muốn”, ông Thành cho hay.

Đồng quan điểm với ông Thành, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam Nguyễn Văn Đính khẳng định, tính khả thi của đề xuất chuyển nhượng bất động sản qua ngân hàng nằm ở việc có quyết tâm làm hay không. Trong quá trình thực hiện, nếu phát hiện những đối tượng lách luật, “né” thuế thì phải xử thật nặng, thậm chí phải xử theo luật Hình sư mới đủ sức răn đe, ngăn chặn những hành vi sai phạm này.

Để triển khai hiệu quả đề xuất này trong thực tế, ông Đính cho rằng, Nhà nước cần ban hành thêm một số quy định liên quan để khuyến khích người dân thanh toán tiền mua nhà đất qua ngân hàng. Ví dụ như khi người dân bán bất động sản, Nhà nước nên có quy định đóng thuế thu nhập cá nhân theo lợi nhuận, khi đó họ sẽ thanh toán qua ngân hàng để có giấy tờ đầy đủ. Đồng thời, việc ban hành các quy định này phải xem xét cẩn thận để không vô tình tiếp tay cho việc lách luật, “né” thuế.

Còn chuyên gia kinh tế Đinh Thế Hiển thì cho rằng, để thực hiện hiệu quả quy định này, các cơ quan Nhà nước cần có sự phối hợp đồng bộ với nhau. Chẳng hạn, Sở Tài nguyên và Môi trường phải yêu cầu có giấy xác nhận đã thanh toán qua ngân hàng khi người bán thực hiện thủ tục chuyển nhượng quyền sử dụng đất, hoặc người mua nhà đất phải có giấy xác nhận của ngân hàng thì mới được nhận sổ hồng.

Ông Hiển cho biết thêm, để khuyến khích người dân thanh toán tiền mua nhà, đất qua ngân hàng thì ngân hàng Nhà nước có thể đưa ra mức trần phí giao dịch hấp dẫn cho hoạt động này. Bản thân các ngân hàng cũng có thể cung cấp thêm một số dịch vụ trung gian thanh toán như khoanh vùng số tiền của người mua sau khi công chứng và khi bên bán hoàn thành thủ tục chuyển nhượng bất động sản thì mới được nhận tiền.