Một khu vực khiến Châu Âu phải đổ sang săn lùng loại nhiên liệu “bẩn” nhất thế giới

Nhu cầu tăng vượt ngưỡng

Theo Nhịp sống thị trường, từ cuối năm ngoái trở về trước, khu vực cảng Mtwara của Tanzania được biết tới là nơi kinh doanh chính mặt hàng hạt điều. Tuy nhiên, sau khi xung đột giữa Nga - Ukraine nổ ra thì nơi đây trở nên rất nhộn nhịp với các tàu chở đầy than đá, kéo theo một cuộc chạy đua trên toàn thế giới về loại nhiên liệu “bẩn” nhất hành tinh.

Theo truyền thống, Tanzania chỉ xuất khẩu than nhiệt cho những quốc gia tại Đông Phi, việc gửi các chuyến tàu tới những nơi xa hơi là chưa từng xảy ra. Nhưng điều này đã thay đổi từ khi cuộc khủng hoảng năng lượng tại châu Âu xảy ra.

Giá than nhiệt - loại được dùng để sản xuất điện, nay đã tăng lên mức kỷ lục khiến nhiều nước châu Âu không còn khả năng tiếp cận nguồn khí đốt tự nhiên hay than từ Nga. Người mua châu Âu đang phải cạnh tranh khốc liệt bằng cách chi trả thêm nhiều tiền để mua được than từ các mỏ xa xôi như Tanzania, Botswana hay Madagascar. Nhu cầu than tăng cao, do các Chính phủ phải nỗ lực cắt giảm phụ thuộc năng lượng vào Nga trong khi vẫn giữ giá điện cho người dân. 

Giám đốc điều hành của công ty khai thác than Bluesky Minings tại Dar es Salaam - Ông Rizwan Ahmed cho biết: “Những người mua tới từ châu Âu đang tới mọi ngóc ngách trên thế giới, những nơi có than và trả những mức giá rất cao”.

Chủ tịch bộ phận vận tải đường biển của Cargill - Ông Jan Dieleman cho hay, thương nhân hàng hóa Cargill chứng kiến sự gia tăng rõ ràng nhất trong những chiến hàng than vào châu Âu trong các tháng gần đây. Công ty này đã vận chuyển được 9 triệu tấn than trên toàn cầu vào giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 8, so với 7 triệu tấn hàng năm.

“Châu Âu đang cạnh tranh với rất nhiều người mua khác, chúng ta sẽ thấy được dòng chảy mạnh hơn vào châu Âu từ Nam Phi, Colombia hay những nơi xa hơn nữa” - Ông Dieleman cho hay.

Tuy cơ hội có thể chỉ xuất hiện chớp nhoáng, nhưng một vài quốc gia cho rằng lợi nhuận thu về có thể là một cơ hội không được bỏ lỡ. 

Thực tế, than nhiệt vật lý được giao vào tháng trước tại cảng Newcastle (Úc) có giá giao dịch khoảng 429 USD/tấn vào ngày 16/9, dưới mức cao nhất mọi thời đại là 483,50 USD/tấn vào tháng 3, tăng từ 176 USD/tấn cùng kỳ năm 2021.

Đã có 13 tàu chở than vào cảng Mtwara kể từ tháng 11 năm ngoái khi hãng này khởi hành chuyến than đầu tiên. Một quan chức tại cảng cho biết, một tàu chở hàng lớn chịu tải 34.529 tấn đã cập cảng vào tuần trước, chất đầy hàng và di chuyển tới Pháp.

Phân tích từ nền tảng dữ liệu hàng hải và hàng hóa Shipfix từ cuối tháng 6/2022 cho thấy, đã có 57 đơn đặt hàng vận chuyển than Tanzania, tăng vọt so với 2 đơn vào cùng kỳ năm ngoái. 

Theo phân tích từ nhà môi giới tàu biển Braemar, nhập khẩu than nhiệt qua đường biển toàn cầu đạt kỷ lục 97,8 triệu tấn vào tháng 7, tăng hơn 9% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong tháng 8, khối lượng giảm xuống 89 triệu tấn, chủ yếu do gián đoạn xuất khẩu từ nhà sản xuất lớn là Australia. Nhưng đây vẫn là con số kỷ lục khi so với cùng kỳ hàng năm.

Cơ hội cuối cùng để làm giàu từ than

Theo dự kiến, Tanzania sẽ xuất khẩu than tăng gấp đôi năm nay lên khoảng 696.773 tấn. Ủy ban Khai thác của Tanzania cho biết, sản lượng dự kiến cũng sẽ tăng 50%, lên mức 1.364.707 tấn.

Ông Yahya Semamba - Quyền thư ký điều hành của đơn vị này cho biết, Chính phủ đang xem xét xây dựng một tuyến đường sắt kết nối giữa vùng Ruvuma sản xuất than và Mtwara nhằm khai thác và xuất khẩu được thuận lợi hơn.

Tại Tanzania, công ty khai thác Ruvuma Coal đã bắt đầu xuất khẩu ít nhất là 400.000 tấn than thông qua một thương nhân sang những quốc gia như Hà Lan, Ấn Độ, Pháp kể từ tháng 11/2021, theo dữ liệu thương mại của Reuters.

Những công ty khai thác than hiện đang tận hưởng những mức lợi nhuận khổng lồ này. Tuy nhiên, nhiều người vẫn lo lắng đây có thể là lần cuối cùng ngành này được kiếm khoản lợi mạnh mẽ như vậy. Bởi họ sẽ phải đối mặt với áp lực cắt giảm lượng và những vấn đề liên quan tới môi trường.

Nhà phân tích Rob West của công ty tư vấn Thunder Said Energy cho biết, giá than vào cuối năm 2020 rơi vào mức 75 USD/tấn sẽ giúp một mỏ than có thể thu lợi khoảng 15 USD/ tấn. Nhưng khi giá tăng lên 400 USD/ tấn, thì tỷ suất lợi nhuận sẽ là 235 USD/ tấn.

Trên thực tế, những thương nhân tại châu Âu sẵn sàng chi trả gấp đôi giá từ những người mua khác. Theo tiết lộ của Giám đốc điều hành mỏ Bluesky's Ahmed, công ty của ông hiện không xuất khẩu qua Mtwara. Nhưng khi nhận được những yêu cầu từ khách hàng Đức, Nga, Anh, Ba Lan, thì công ty sẽ lên kế hoạch làm điều này.

Giống vậy, Botswana nằm ở vị trí không giáp biển nên việc vận chuyển than bằng đường biển là điều bất khả thi. Vì vậy phần lớn xuất khẩu đều tới những nước láng giềng như Nam Phi, Namibia và Zimbabwe. Tuy nhiên, Giám đốc điều hành của công ty khai thác than Minergy (tại Botswana) - Ông Morné du Plessis cho biết: “Với mức giá cao như vậy thì chúng tôi sẽ thay đổi”.

Theo đó, Minergy đã xuất khẩu được 2 chuyến khoảng 30.000 tấn/chuyến từ cảng Walvis Bay của Namibia, đồng thời gửi 2 chuyến tàu chở than từ cảng Maputo của Mozambique.

Tại Madagascar vốn là nơi xuất khẩu vani hàng đầu thế giới hiện có thể trở thành một thành viên mới của thị trường than thế giới. Ông Prince Nyati - Giám đốc điều hành một công ty phát triển dự án than tại đây cho hay: “Mức giá hiện tại đã tác động lên các công ty phát triển dự án than tại Madagascar xuất khẩu than lần đầu tiên trong lịch sử”.