Liệu cú sập SVB có phải điềm báo về một cuộc khủng hoảng như năm 2008?

Theo Zingnews, tờ Financial Times cho biết tính đến trước ngày 8/3, SVB có tài sản trị giá 212 tỷ USD và vốn hóa thị trường 16 tỷ USD. Đây là vụ ngân hàng phá sản lớn nhất kể từ khi xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008.

So với Silvergate, ngân hàng tiền số cỡ nhỏ vừa công bố kế hoạch ngừng hoạt động, ngân hàng SVB lớn hơn rất nhiều. Với thị phần khiêm tốn, Silvergate chỉ có 11 tỷ USD tài sản. Trong khi SVB là một ngân hàng lớn và sự sụp đổ này đã gây nên những hệ lụy nghiêm trọng.

Thế nhưng, theo các chuyên gia, cú sụp đổ của SVB không phải là điểm báo cho cuộc khủng hoảng giống như năm 2008 bởi không thể đánh đồng sự thất bại của ngân hàng này với việc thiếu vốn, vay khó đòi hay sự lệ thuộc lẫn nhau.

Vấn đề cốt lõi của SVB

SVB bắt đầu ghi nhận các vấn đề cùng lúc với sự bùng nổ đầu tư hậu đại dịch. Các nhà đầu tư mạo hiểm cùng nhiều startup tại California đã không ngừng gửi tiền vào ngân hàng này. Số tiền gửi vào năm 2020-2021 đã lên tới gần 130 tỷ USD.

Thậm chí, số lượng tiền này còn nhiều tới nỗi SVB không thể cho vay hết. Ngoài ra, họ đầu tư phần lớn số tiền đó vào trái phiếu dài hạn được hậu thuẫn bởi chính phủ Mỹ. Việc đầu tư trái phiếu không có rủi ro về tín dụng. Bên cạnh đó, hầu như những khoản tiền gửi của SVB đều không mất phí, ngược lại còn có lợi nhuận mặc dù doanh nghiệp chỉ trả một vài điểm phần trăm lãi suất.

Thế nhưng, cấu trúc cân đối kế toán này chỉ có thể hoạt động khi lãi suất vẫn duy trì ở mức thấp. Việc gửi tiền đã trở nên đắt đỏ hơn trong bối cảnh Fed kiềm chế lạm phát và tăng lãi suất. Chi phí tiền gửi của SVB chỉ trong năm vừa qua đã tăng từ 0,14% lên 2,33%.

Ngoài ra, lợi suất trái phiếu chính phủ dài hạn vẫn giữ nguyên. Từ đây, các khó khăn về lợi nhuận đã bắt đầu lộ diện.

Để giải quyết vấn đề, ngân hàng SVB đã lên kế hoạch bán một số trái phiếu dài hạn cũng như tái đầu tư với kỳ hạn ngắn hơn cùng lợi suất cao hơn. Lúc đó, lãnh đạo ngân hàng đã kỳ vọng các khoản lỗ sẽ được bù đắp bằng vốn chủ sở hữu mới.

Thế nhưng, người gửi tiền và nhà đầu tư không đủ kiên trì để chờ xem liệu kế hoạch đó có thành công hay không. Ngày 9/3, cổ phiếu và trái phiếu SVB đã bị bán tháo. Cũng trong cùng ngày, nhiều khách hàng đã nhanh chóng rút tiền của họ. Chỉ trong vòng 24 giờ, 42 tỷ USD đã được rút ra. Điều này buộc Công ty bảo hiểm Ký thác Liên bang Mỹ (FDIC) đã phải vào cuộc.

Khách hàng mất dần niềm tin

Nhiều ngân hàng khác đã nhận tiền gửi dưới hình thức trái phiếu dài hạn trong vài năm qua. Họ có thể rơi vào số phận tương tự. Thế nhưng, trong ngành ngân hàng, SVB là một ngoại lệ.

Báo cáo gần đây từ RBC Capital Markets đã xếp hạng 100 ngân hàng lớn nhất của Mỹ với các đặc điểm khác nhau của bảng cân đối kế toán. Với tỉ lệ tiền gửi dưới 250.000 USD, ở mức dưới 3%, SVB đứng thứ 99.

Do các bên gửi tiền của SVB là các doanh nghiệp lớn vốn rất nhạy cảm về lãi suất, nên điều này rất quan trọng. Họ sẽ đề nghị lãi suất tiền gửi cao hơn ngay khi thấy Fed tăng lãi suất. Mặt khác, nhóm khách hàng cá nhân lại không quá bận tâm về điều này. Bởi vậy, sức ép được tạo ra ngay lập tức đối với tỉ suất lợi nhuận của SVB.

Ngoài ra, SVB đứng đầu về tỉ lệ tổng tài sản ngân hàng nắm giữ bằng chứng khoán với mức 55%. Mặt khác, đa số ngân hàng lại sở hữu nhiều khoản vay với lãi suất thả nổi và được trả số tiền lớn hơn khi lãi suất tăng.

Sau cùng, khách hàng của SVB rất nhạy cảm với lãi suất. Dòng vốn đầu tư mạo hiểm chảy vào các startup khi chính sách của Fed vẫn chưa thắt chặt như hiện tại, khiến các công ty rủng rỉnh tiền mặt.

Thế nhưng, mọi thứ đã thay đổi vì lãi suất tăng nhanh. Nhiều cổ phiếu công nghệ đã nhanh chóng bị bán tháo. Điều đó khiến các công ty còn non trẻ lo ngại và buộc phải thắt chặt chính sách của chính họ.

Theo Bloomberg, quỹ đầu tư mạo hiểm nổi tiếng Founders Fund đang yêu cầu các công ty của họ rút tiền ra khỏi SVB vào ngày 9/3. Điều này đồng nghĩa với việc số phận của SVB đã sắp đi tới hồi kết.

Trong nhiều năm tới, tỉ suất lợi nhuận sẽ chịu ảnh hưởng từ danh mục đầu tư trái phiếu chính phủ dài hạn của các ngân hàng khác. Thế nhưng, điều này chủ yếu đã được các nhà đầu tư và nhà phân tích nắm rõ. Dẫu vậy, sự sụp đổ của SVB có thể đã khiến mọi thứ trong hệ thống ngân hàng thay đổi.

Lòng tin của người gửi tiền bị bào mòn sau khi SVB sụp đổ. Họ có thể đề nghị ngân hàng tăng lãi suất cho các khoản tiền gửi. Điều đó khiến biên lợi nhuận của các ngân hàng bị siết chặt. Thế nhưng, đó là vấn đề về lợi nhuận và không tương quan với mối đe dọa với khả năng thanh toán như cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Các ngân hàng sẽ không kéo dài thời hạn của danh mục đầu tư trái phiếu để tìm kiếm lợi nhuận trong một môi trường với lãi suất ổn định hơn. Việc trở nên thận trọng hơn để bảo vệ bảng cân đối kế toán của bản thân các ngân hàng, nền kinh tế sẽ chịu tác động không nhỏ.

Sẽ có một giai đoạn mà mọi thứ trong hệ thống tài chính bắt đầu sụp đổ vào cuối mỗi chu kỳ tăng lãi suất của ngân hàng trung ương. Dù kết cục phá sản lớn hay nhỏ thì vẫn khiến niềm tin của người tiêu dùng và nhà đầu tư sụt giảm. Điều đó sẽ góp phần làm tăng nguy cơ suy thoái.

Cú sập của SVB về cơ bản không phải là điềm báo cho một cuộc khủng hoảng tương tự như năm 2018. Thế nhưng, rất có thể nó sẽ đánh dấu cho một sự khởi đầu của thời kỳ đổ vỡ.