Kỳ lạ nghề lấy 'vàng lỏng' ở Nepal: Thu nhập khủng nhưng đánh đổi bằng cả tính mạng, treo mình lơ lửng trên vách đá 300m

Dù đã nghìn năm trôi qua, những người đàn ông Gurung vẫn duy trì việc kiếm sống bằng nghề săn mật ong rừng quý hiếm, ngày nghèo treo mình lơ lửng trên không giữa các ngọn núi cao lớn, sừng sững tại Himalaya. Thực tế, việc thu hoạch mật ong từ các vách đá chính là công việc truyền thống cổ xưa của những người dân dưới chân dãy Himalaya. Cụ thể, nghề mạo hiểm này chính là nghề mưu sinh của những người đàn ông ở dân tộc Gurung - những người sống ở vùng đồi núi ở miền trung Nepal và miền bắc Ấn Độ.

Họ đã mạo hiểm mạng sống với nghề, coi ddayaa là một phần vô cùng quan trọng của nền văn hóa Nepal. Thông thường, những chuyến đi lấy mật ong sẽ diễn ra mỗi năm 2 lần vào mùa thu và cả mùa xuân. Theo như một thợ lấy mật ong lão luyện tên Ganga Bahadur Gurung cho biết, trong những chuyến đi săn mật ong, anh sẽ lặng lẽ cầu nguyện, mong sao các vị thần che chở cũng như ban phước lành để có một chuyến đi thành công. Anh là thủ lĩnh của một nhóm mật ong có 15 người đến từ Naiche. Đây là một ngôi làng ở đô thị nông thôn Marshyangdi, tỉnh Gandaki, miền trung Nepal.

Những thành viên trong nhóm sẽ leo xuống những vách đá cao từ 50m cho đến 300m trên một chiếc thang dây để lấy mật ong của loài ong mật to nhất trên thế giới. Được biết, loài ong mật Himalaya thường làm tổ trên những vách đá dựng đứng nên việc tiếp cận chúng là vô cùng nguy hiểm và khó khăn. Lúc đầu, những người thợ sẽ đốt các loại lá rừng để tạo nên những đám cháy lớn ở bên dưới tổ ong. Một khi lửa và khói bốc lên, những con ong sẽ rời khỏi tổ để người thợ tiếp cận đến tổ ong. Trong quá trình thu hoạch mật ong, người thợ sẽ dùng một chiếc que dài để chọc thẳng vào tổ ong, sau đó những mảng sáp ong chứa mật sẽ rơi xuống chiếc rổ bên dưới.

Để tránh bị đàn ong tấn công, những người thợ sẽ khoác lên mình bộ quần áo đặc biệt để bảo vệ cơ thể. Tuy nhiên, một số người thợ vẫn chỉ mặt những bộ quần áo hết sức bình thường. Khi treo mình lơ lửng trên không trung, Ganga bám tay vào sợi dây mây ở trên vách núi dựng đứng. Trong khi đó, nơi hốc đá là những tổ ong rừng Himalaya với những tảng sáp ong “siêu to khổng lồ”, vàng ruộm và chứa đầy mật. Chỉ cần lơ là trượt tay, Ganga có thể mất mạng bởi bên dưới là vực sâu trong khi bên trên là một đàn ông đang điên cuồng tấn công. Tùy thuộc vào vị trí và kích thước, những người thợ săn mật ong sẽ mất từ 2-3 tiếng để hoàn thành. 

Những người thợ săn với kinh nghiệm dày dặn sẽ không bao giờ lấy hết mật ong ở một tổ để ong có thể trở lại vào mùa tiếp theo. Nhờ giá trị dược liệu cao, mật ong Himalaya là mặt hàng xuất khẩu quý giá, thế nên chúng thường được săn lùng ráo riết. Theo chia sẻ của Ganga, mật ong được thu hoạch bởi dân làng Naiche sẽ được bán với giá 3,5 USD/lít vào 20 năm trước, nhưng mức giá hiện tại là 20 -30 USD/lít. Trên thị trường quốc tế, giá mật ong thậm chí sẽ cao hơn nhiều. Do đó, mật ong rừng Himalaya khi bán ở thị trường châu Á sẽ có mức giá cao gấp 6 lần loại mật ong thông thường ở Nepal, tương đương khoảng 50 - 80 USD cho nửa kg. Vì thế, nhiều người nghèo đã liều mạng trèo cao để thu hoạch mật ong với hi vọng “đổi đời”.

Ảnh hưởng đến hệ sinh thái

Best Mad Honey được biết đến là một công ty chuyên xuất khẩu mật ong từ dãy Himalaya đi khắp thế giới, có trụ sở tại Nepal. Theo ông Sanjay Kafle - Giám đốc điều hành kiêm người sáng lập của Best Mad Honey, mỗi năm công ty của ông sẽ xuất khẩu từ 3 cho đến 4 tấn mật ong, thậm chí con số này vẫn đang tăng lên theo từng năm. 

Trung bình đối với mỗi tổ ong được thu hoạch những người thợ có thể lấy được 15 lít mật ong. Thế nhưng, trong những năm trở lại đây, quần thể ong mật tại Himalaya đã suy giảm mạnh do sự ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Do đó, lượng mật cũng đang ngày ít đi, cuộc sống của người thợ lấy mật cũng đang gặp nhiều khó khăn hơn trước. 

Thời gian gần đây, chính phủ Nepal đã đầu tư mạnh mẽ vào việc du lịch. Điều này cũng cho phép các du khách có thể trực tiếp theo chân người dân địa phương đi theo săn ong mật. Nhờ đó, một bộ phận người dân đã được cải thiện thu nhập và cuộc sống, không bị phụ thuộc quá nhiều vào nguồn thực phẩm đến từ thiên nhiên. 

Tuy nhiên, việc thúc đẩy du lịch kiểu này vô hình chung lại đẩy loài ong mật đến nguy cơ suy giảm số lượng cao hơn, bởi điều này đã tác động khá nhiều đến môi trường sống của chúng. Thậm chí, cám dỗ bởi những lợi ích trước mắt nhiều thợ săn còn dẫn cả du khách đi săn ong vào thời điểm không phải là mùa lấy mật. Thiếu thức ăn, loài ong vì thế cũng ngày càng suy giảm nghiêm trọng.

Điều đáng nói, việc khai thác quá mức không phải là mối đe dọa duy nhất đến loài ong mật khổng lồ Himalaya. Trên khắp dãy Himalaya của Nepal, hoạt động đào đất cũng như xây dựng các con đường, đập đang tác động tiêu cực đến hệ sinh thái tự nhiên nơi đây.