Gom góp tiền tiết kiệm cả đời gửi vào ngân hàng, hàng nghìn người dân Trung Quốc có nguy cơ mất trắng

Chia sẻ với CNN, Peter đã gửi khoảng 6 triệu USD tiền tiết kiệm cả đời mình vào 3 ngân hàng nhỏ ở tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Ông nói rằng, ông đã không biết số tiền của mình ra sao kể từ tháng 4 đến nay.

Doanh nhân Peter 45 tuổi (đã được thay đổi tên) đến từ thành phố Ôn Châu, miền Đông của Trung Quốc. Ông là một trong số hàng nghìn người dân đang đấu tranh để rút tiền tiết kiệm của mình từ ít nhất 6 ngân hàng tại các tỉnh nông thôn miền Trung, Trung Quốc.

"Tôi sắp bị suy nhược thần kinh rồi. Tôi không thể ngủ được", Peter nói với CNN.

Hồi tháng 4, khi ông cố gắng truy cập vào tài khoản ngân hàng của mình thì có một thông báo hiện lên trên trang chủ cho biết website của ngân hàng này đang được bảo trì và các dịch vụ sẽ không khả dụng trong một thời gian. Tuy nhiên, sau 2 tháng những dịch vụ đó vẫn chưa được khôi phục lại.

Không thể lấy lại tiền sau khi gửi ở ngân hàng

Chuyện này xảy ra từ tháng 4, khi 4 ngân hàng ở Hà Nam đình chỉ hoạt động rút tiền mặt của người gửi tiền. Ở Trung Quốc, các ngân hàng địa phương chỉ được phép nhận tiền từ những khách hàng đang sống ở khu vực đó. Nhưng các nhà chức trách địa phương cho biết, có một "nền tảng thứ 3" đã được sử dụng để nhận tiền gửi từ những nơi khác. Ví dụ như trường hợp của Peter, quê của ông này cách Hà Nam hơn 1.126km.

Cơ quan quản lý Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã cáo buộc một cổ đông lớn của 4 ngân hàng thu hút tiền của những người gửi tiết kiệm một cách bất hợp pháp. 

Ủy ban quản lý Ngân hàng và Bảo hiểm Trung Quốc (CBIRC) đã nói với Tân Hoa Xã rằng: "Henan New Fortune Group, một cổ đông của 4 ngân hàng đã rút tiền của người dân trái phép thông qua cấu kết nội bộ và bên ngoài, sử dụng các nền tảng của bên thứ 3 và các nhà môi giới". Ủy ban này cho biết rằng, cảnh sát đã mở một vụ án để điều tra về vấn đề này.

Trong những năm gần, cuộc chạy đua giữa các ngân hàng nhỏ ở Trung Quốc diễn ra thường xuyên hơn. Cố một số ngân hàng đã bị cáo buộc có hành vi sai trái hoặc tham nhũng về tài chính. 

Hiện tại vẫn chưa có ước tính về tổng số tiền gửi dân gửi vào các ngân hàng nhỏ này mà chưa rút được. Theo ước tính của tạp chí Sanlian Lifeweek, vào tháng 4 năm nay khoảng 400.000 khách hàng trên khắp Trung Quốc đã không thể tiết kiệm được khoản tiền tiết kiệm mà họ đang gửi trong ngân hàng. 

Nếu so với hệ thống ngân hàng lớn mạnh của Trung Quốc thì số tiền đó chỉ như muối bỏ bể, khoảng 1/4 tổng tài sản ngành lại do 4.000 ngân hàng nhỏ nắm giữ. Những ngân hàng nhỏ này thường không được quản lý chặt chẽ, do đó dễ xảy ra tình trạng tham nhũng và hệ quả là gây ra suy thoái kinh tế mạnh.

Giáo sư tại Đại học Nam Carolina Aiken, người nghiên cứu về nền kinh tế Trung Quốc, ông Frank Xie cho biết, các vụ bê bối liên quan đến ngành ngân hàng như quan chức biển thủ và ăn cắp tiền của người gửi đang ở trong tình trạng báo động. Những gì đang bị phanh phui chỉ là bề nổi của tảng băng chìm. 

Ông Frank Xie nói: "Khi nền kinh tế tăng trưởng chậm lại, khiến cho tình trạng khó khăn về tài chính càng trầm trọng và việc các công ty Trung Quốc trả nợ trở nên phổ biến hơn, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản. Sau đó, hoạt động rút tiền ồ ạt sẽ còn diễn ra thường xuyên và ở quy mô rộng lớn hơn".

Cuối tháng 5 năm nay, hàng trăm người gửi tiết kiệm đã đến Trịnh Châu, thủ phủ của Hà Nam để đòi lại tiền nhưng tốn công vô ích. Đã có một cuộc biểu tình được lên kế hoạch trong tháng 6, nhưng khi đến Trịnh Châu, tất cả đều bàng hoàng khi mã sức khỏe của mình từ xanh chuyển sang đỏ. Khi mà Trung Quốc có quy định những ai có mã màu đỏ là người bị nhiễm Covid-19 hoặc có nguy cơ lây nhiễm cao. Chính vì thế, họ đã phải tuân theo các biện pháp phòng chống dịch.

Chuyện gì đang xảy ra ở hệ thống ngân hàng của Hà Nam, Trung Quốc

CBIRC cho rằng, công ty đầu tư tư nhân Henan New Fortune Group là đối tượng phải chịu trách nhiệm về việc này. Tuần trước, cảnh sát của Hà Nam cho biết một nhóm tội phạm do người điều hành công ty này dẫn đầu bị nghi đã sử dụng các ngân hàng địa phương để phạm tội nghiêm trọng.

Bốn ngân hàng ở Hà Nam cho biết, họ sẽ thu thập thông tin khách hàng bị ảnh hưởng bởi việc hệ thống giao dịch trực tuyến không hoạt động và sau đó không có giải thích gì thêm.

Thông thường, trong trường hợp ngân hàng gặp sự cố, người gửi tiền sẽ nhận được một khoản tiền đảm bảo khoảng 500.000 nhân dân tệ (gần 75.000 USD). Tuy nhiên, với những người như ông Peter số tiền đó không thấm vào đâu. Nếu chính phủ điều tra và phát hiện được những giao dịch này đều là phi pháp thì số tiền gửi vào đó sẽ mất tất cả.

Một người khác cho biết: "Tôi khá lo lắng về cách chính quyền xử lý tiền của mình". Người này là một công nhân năm nay 30 tuổi sống ở thành phố Đông Quan, tỉnh Quảng Đông, cách ngân hàng mà anh đang gửi tiền ở Hà Nam khoảng 1.500km.

Anh ấy đã gửi tổng cộng 160.000 nhân dân tệ (24.000 USD) ở đây. Anh cho biết rằng, ngân hàng này đã cam kết các sản phẩm của mình đều là hợp pháp và khách hàng sẽ được bảo vệ bởi một chương trình bảo hiểm tiền gửi.

Hiện tại, có 4 ngân hàng liên quan là Ngân hàng Nông thôn Vũ Châu, Ngân hàng Thượng Thái, Ngân hàng Cộng đồng Chá Thành và Ngân hàng Phương Đông Khai Phong, tất cả đều chưa lên tiếng về vấn đề này.

Hiệu ứng domino khiến cho rủi ro có thể lan tỏa đến những ngân hàng khác

Vào đầu năm ngoái, Bắc Kinh đã ra lệnh cấm các ngân hàng bán các sản phẩm tiền gửi thông qua các nền tảng trực tuyến của bên thứ ba vì các quan chức lo lắng việc mở rộng lĩnh vực fintech sẽ làm tăng rủi ro trong hệ thống tài chính lớn hơn. Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc coi những hoạt động đó là "hoạt động tài chính bất hợp pháp".

Thế nhưng, nguyên do gì khiến các ngân hàng địa phương tại tỉnh Hà Nam phớt lờ lệnh cấm và huy động tiền gửi từ những khách hàng ở xa? CBIRC cho biết, các nền tảng trực tuyến của bên thứ ba cho phép họ vượt qua hạn chế địa lý để có thể mở rộng kinh doanh.

Tại Hà Nam, nhiều phương tiện truyền thông chính thống đã đưa tin rằng, các sản phẩm tiền gửi được bán thông qua các nền tảng liên kết hoặc thuộc sở hữu của những gã khổng lồ công nghệ như JD.com (JD) và Baidu (BIDU).

Logan Wright, Giám đốc nghiên cứu thị trường Trung Quốc tại Rhodium Group, nhận xét: "Vấn đề cốt lõi ở đây chính là hệ thống tài chính của Trung Quốc mở rộng quá nhanh so với quy mô của nền kinh tế nước này trong thập kỷ trước".

Theo thống kê của chính phủ Trung Quốc, kể từ năm 2008, quy mô của lĩnh vực ngân hàng nước này đã tăng gấp 6 lần, với tổng tài sản đạt hơn 50 nghìn tỷ USD.

Nhiều chuyên gia cho biết, các ngân hàng nhỏ phụ thuộc nhiều vào tiền gửi của người dân để cấp vốn hơn so với các ngân hàng lớn. Nhiều ngân hàng nhỏ đã đưa ra mức lại suất cực cao để có thể thu hút tiền gửi vào ngân hàng.

Tuy nhiên, trong bối cảnh nền kinh tế đang phát triển chậm lại, những người đi vay đang phải vật lộn để trả nợ. Các ngân hàng đã và đang gặp khó khăn trong việc trả tiền lãi như đã đưa ra với người gửi tiết kiệm.

Các nhà đầu tư đang theo dõi sát sao cuộc điều tra của chính phủ Trung Quốc về rút tiền ở các ngân hàng tại Hà Nam. Các nhà phân tích đánh giá, hệ quả của chuyện này có thể tác động đến những ngân hàng khác.

Magnus của Đại học Oxford cho biết: "Nền kinh tế chính là chìa khóa giải thích vì sao các ngân hàng bị ảnh hưởng có thể gặp khó khăn. Các ngân hàng khác, thậm chí là những ngân hàng lớn cũng có nguy cơ bị ảnh hưởng, do số phận của thị trường bất động sản cũng như giá bất động sản hiện đang ở mức cân bằng. 

Thời điểm hiện tại, nền kinh tế của đất nước 1,4 tỷ dân đang gặp khó khăn khi phải đối phó với dịch bệnh. Có nhiều thành phố trên khắp đất nước bị phong tỏa hoàn toàn hoặc một phần kể từ tháng 3 năm nay. Các nhà phân tích đã nêu ra lo ngại nền kinh tế nước này sẽ giảm trong quý II.

Hiện tại, các chuyên gia chưa lo lắng đến một cuộc khủng hoảng tài chính ở Trung Quốc vì Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc có khả năng đảm bảo cho các ngân hàng lớn. Tuy nhiên, sự bất mãn của người dân có thể là một mối lo lớn của chính phủ nước này.