Đức vẫn ‘khát’ năng lượng của Nga, khó giáng đòn mạnh tay: Một cuộc chia ly 'không nỡ'

Năm 2021 ghi nhận hơn 1 nửa lượng khí đốt tự nhiên và khoảng 1/3 lượng dầu mà Đức dùng để sưởi ấm cho các hộ gia đình, nhà máy điện và nhiên liệu cho ô tô, xe buýt và xe tải được nhập từ Nga. Đáng chú ý, Nga cũng là nhà cung cấp gần 1 nửa lượng than của Đức - nhiên liệu quan trọng trong ngành sản xuất thép của Đức. Theo nhận định dầu mỏ, khí đốt và than đá của Nga là một phần gắn liền với cuộc sống thường ngày của người dân nước Đức.

Một sản phẩm từ thời Chiến tranh Lạnh và hiện vẫn còn được sử dụng ở phía Đông nước Đức là đường ống dẫn khí đốt tự nhiên đầu tiên nối từ Tây Đức với Siberia được hoàn thành vào đầu những năm 1980. Nó liên kết trực tiếp với Nga. Bởi vậy, các nhà cung cấp dầu khác khó đến được vùng này của Đức.

Các lãnh đạo công ty, từ doanh nghiệp hóa chất, thép đến nhà sản xuất bánh kẹo đã đưa ra lời cảnh báo rằng hoạt động của họ sẽ bị ngưng trệ nên thiếu nguồn cung dầu, than và khí đốt.

Đức sưởi ấm nhà và tạo ra điện nhờ khí đốt tự nhiên

Có tới gần 50% số các ngôi nhà tại Đức vận hành các thiết bị sưởi ấm bằng khí đốt tự nhiên. Đây là loại khí còn được sử dụng nhằm tạo ra điện trong ngành công nghiệp nặng. Đối với các liên đoàn lao động lớn, họ sử dụng khí đốt tự nhiên trong việc sản xuất hóa chất, khai thác mỏ và dược phẩm cũng đã cảnh báo rằng hậu quả thất nghiệp sẽ xảy ra nếu lượng nhập khẩu khí đốt giảm đi.

Trong một báo cáo tháng trước, theo các nhà kinh tế tại Học viện Khoa học Quốc gia Leopoldina, Đức vẫn có thể xoay sở được khi tăng cường tận dụng nguồn nhiên liệu khác nếu Nga dừng cấp khí đốt trong thời gian ngắn.

Bộ trưởng Bộ Năng lượng của Đức, ông Robert Habeck đang cố gắng tìm ra giải pháp để thực hiện thành công mục tiêu đó. Ông đã đến Qatar và Washington nhằm củng cố quan hệ song phương đối với vấn đề nhiên liệu. Theo chia sẻ của ông, Đức đã giảm 15% sự phụ thuộc vào khí đốt Nga, đồng thời đưa mức này xuống 40% trong 3 tháng đầu năm nay.

Tuy vậy, các nhà chức trách của ngành vẫn chưa áp đặt biện pháp trừng phạt với khí đốt của Nga. CEO của nhà sản xuất hóa chất BASF - Martin Brudermüller đưa ra cảnh báo rằng Nga sẽ “khóa van” và những thiệt hại không tưởng sẽ xảy ra. Theo ông, việc chấm dứt sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga và chuyển sang nhập từ các nhà cung cấp khác không thể giải quyết trong vài tuần, mà sẽ mất từ 4-5 năm.

Trong cuộc phỏng vấn vào tuần trước, Brudermüller phát biểu rằng: “Không lẽ chúng ta muốn phá hoại toàn bộ kinh tế theo cách mù quáng? Chúng ta đập phá những gì được gây dựng trong nhiều thập kỷ qua? Tôi cho rằng đó sẽ là vô trách nhiệm với cách thử nghiệm này”.

Các nhà sản xuất socola, đồ ăn nhẹ và đồ ngọt của Đức cũng cho biết họ đối mặt với những tổn thất nặng nề do sản xuất thiếu khí đốt. “Khí đốt là nguồn nhiên liệu quan trọng trong hầu hết các ngành sản xuất bánh kẹo của Đức. Những lĩnh vực này đều đóng vai trò quan trọng đối với việc cung cấp thực phẩm cho người dân Đức, đặc biệt là khi thiếu lương thực và những trường hợp khẩn cấp”, theo BDSI - Hiệp hội Sản xuất bánh kẹo Đức.

Vào cuối tuần trước, Lithuania đưa tin rằng họ chấm dứt việc nhập khẩu khí đốt từ Nga từ tháng 4. Thế nhưng, 2,8 triệu dân nước này chỉ tiêu thụ 11% năng lượng trong khi tỷ lệ với Đức lên tới 27%.

Bên cạnh là một nhà cung cấp lượng khí đốt khổng lồ, Nga còn kiểm soát hàng nghìn dặm đường ống và một số bể chứa quan trọng ở Đức qua các công ty con của Gazprom. Trong số đó, nổi bật là Astora – công ty sở hữu bể chứa khí đốt tự nhiên dưới lòng đất lớn nhất Tây Âu.

Mới đây, ông Habeck cho biết Đức đang tạm thời kiểm soát chi nhánh Gazprom Germania thuộc Tập đoàn Gazprom của Nga đến 30/9. Đây là một bước quan trọng trong việc giành lợi thế kiểm soát chuỗi cung ứng năng lượng từ Nga.

Dầu chảy vào Đức thông qua những đường ống từ thời Chiến tranh Lạnh

Trong hơn 1/3 tổng số dầu được tinh chế ở Đức đến từ Nga, đa phần là chảy trực tiếp đến cơ sở thuộc miền Đông nước Đức. Bởi vậy, việc thay thế dầu của Nga không đơn thuần là thay thế lượng lớn dầu thô mà còn tìm giải pháp vận chuyển dầu đến các nhà máy lọc ở phía đông (Đức đã nhập 27 tỷ tấn từ Nga vào năm ngoái). Mặt khác, Đức lại không có đường ống nào chảy qua khu vực trước đây phân chia Đông và Tây Đức.

Khi giảm tỷ trọng dầu Nga từ 35% xuống 25% trong 3 tháng đầu năm, Đức đã cố gắng tìm kiếm nguồn cung dầu. Từ giữa tháng 4, nhà máy lọc dầu Leuna ở đông Đức sẽ chỉ dùng 1 nửa dầu thô của Nga so với lượng dầu những năm trước. Đối với miền tây nước này, dầu thô được vận chuyển bằng đường sắt và xe tải. Tuy nhiên, nhà máy lọc dầu PCK ở thị trấn khác phía đông Đức – Schwedt chưa sẵn sàng để loại bỏ các hợp đồng tương lai liên quan đến dầu của Nga một cách triệt để.

Đức vẫn cần Nga dù đã giảm 1 nửa sự phụ thuộc

Trong 3 nguồn năng lượng, than được cho là dễ thay thế nhất. Tuy nhiên, Đức vẫn cần Nga để có 1 nửa lượng than nhập khẩu sau khi đóng cửa mỏ than cuối cùng vào cuối năm 2018.

Theo Bộ Kinh tế Đức, trong 6 tuần qua, Đức có thể thay đổi hệ thống vận chuyển và ký kết các hợp đồng thỏa thuận khác nhằm giảm sự phụ thuộc vào Nga. Hiện tại, Nga đang đáp ứng được 25% nhu cầu than của Đức. Đức dự kiến ngừng nhập khẩu than từ Nga hoàn toàn vào cuối mùa hè.

Tuy vậy, từ giờ đến thời điểm đó, ông Habeck vẫn cho biết Đức cần chuỗi cung ứng năng lượng ổn định nhằm duy trì vai trò đầu tàu kinh tế của Liên minh châu Âu EU. Với việc châu Âu cho biết sẽ cung cấp năng lượng và nguồn cung cho Ukraine, đây là vấn đề cấp bách.