Điện đang bán với giá cao kỷ lục, các doanh nghiệp châu Âu vẫn cạn kiệt tiền mặt vì nhiều nguyên nhân

Financial Times đưa tin, mới đây Phần Lan đã phát đi cảnh báo về việc lĩnh vực năng lượng nhiều khả năng sẽ đối mặt với một sự kiện tương tự như cuộc khủng hoảng Lehman Brothers trong trường hợp chính phủ không can thiệp cũng như bơm các khoản tín dụng khẩn cấp. Nhớ lại năm 2008, ngân hàng Lehman Brothers cùng với khoản nợ lên tới hàng trăm tỷ USD đã tuyên bố phá sản, là một trong những nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng tài chính trên phạm vi toàn cầu.

Tại sao các doanh nghiệp lại rơi vào tình trạng thiếu tiền mặt?

Thực tế, khi bán điện cho các hộ gia đình và doanh nghiệp, nhiều công ty điện lực mong muốn giảm thiểu rủi ro bằng cách mua lại các vị thế bán khống ở trên thị trường tương lai trước khi tiến hành bán điện thực tế. Vì thế, trong trường hợp giá điện giảm thì bất kỳ một khoản lỗ thực tế nào cũng sẽ được giảm bớt do lợi nhuận có được từ vị thế bán khống. Tuy nhiên, nếu như giá điện tăng, lợi nhuận thu được từ việc bán điện sẽ phần nào bù đắp cho những khoản thu lỗ khi bán chống ở trên thị trường tương lai.

Theo như quy tắc, các doanh nghiệp điện lực nếu như muốn bán khống trên thị trường tương lai sẽ phải đăng ký tài sản thế chấp, hoặc tiến hành ký quỹ với các sàn giao dịch. Thế nhưng trong những tháng gần đây, giá điện đã tăng cao liên tục khiến cho yêu cầu về tài sản đảm bảo cũng tăng theo.

Một khi giá điện tăng lên, những vị thế bán khống của các doanh nghiệp sản xuất điện cũng ngày càng bị chìm sâu trong sắc đỏ. Đồng thời, các sàn giao dịch cũng yêu cầu tài sản thế chấp ngày càng nhiều hơn. Điều này khiến cho những doanh nghiệp bán điện lớn tại EU nhiều khả năng sẽ đối mặt với yêu cầu phải cung cấp hàng triệu EUR hoặc bảng Anh (GBP).

Khi năng lượng thực tế được bán đến tận tay người tiêu dùng, những vị thế bán khống này sẽ được bù đắp phần nào. Thế nhưng, có nhiều vị thế bán khống sẽ bắt buộc phải chờ đợi nhiều tháng, thậm chí là nhiều năm mới có thể đáo hạn, điều này khiến cho các công ty đối mặt với nguy cơ thanh khoản bị cạn kiệt. Hiện tại, chủ sở hữu của British Gas là Centrica đang tìm kiếm thêm hàng tỷ bảng Anh tín dụng, phòng ngừa nhu cầu tài sản thế chấp sẽ tăng cao hơn thế nữa.

Mới khoảng 2 tuần trước, Fortum - một công ty điện lực tại Phần Lan cho biết, tài sản phải thế chấp của công ty trên sàn giao dịch Nasdaq đã tăng 1 tỷ EUR chỉ trong vòng một tuần, lên mức khoảng 5 tỷ EUR. Khi điện được bán, Centrica và Fortum nhiều khả năng sẽ thu về lợi nhuận, tuy nhiên yêu cầu về tài sản thế chấp ngày càng tăng cao đã khiến cho tình trạng siết chặt thanh khoản lớn diễn ra trong toàn ngành. Theo các quan chức, hiện tượng này có thể khiến cho các công ty điện lực từ làm ăn có lãi sẽ chuyển sang thua lỗ.

Reuters dẫn lại dự đoán của công ty năng lượng Equinor, Na Uy, các khoản thế chấp của những doanh nghiệp điện lực tại châu Âu (không bao gồm Anh) có thể đã lên đến ít nhất 1.500 tỷ USD. Mới ngày 4/9 vừa qua, Bộ trưởng Kinh tế Phần Lan Mika Lintilä cũng cảnh báo: “Ngành năng lượng có thể đối mặt với sự lặp lại của sự kiện Lehman Brothers”. Tương tự, Thủ tướng Thụy Điển cũng đưa ra cảnh báo như trên.

Liệu có những giải pháp nào?  

Thời điểm hiện tại, những thị trường năng lượng chính tại châu Âu gồm có Nasdaq ở Thụy Điển, EEX của Đức (chuyên về điện), ICE Futures Europe ở London (chuyên về dầu) và ở Amsterdam (chuyên về khí đốt). Những sàn giao dịch này điều hành các doanh nghiệp thanh toán, bù trừ và quản lý rủi ro đối với những hợp đồng phái sinh mở; đồng thời tính toán những khoản thanh toán mỗi ngày nhằm xác định số tiền ký quỹ mà các khách hàng phải bỏ ra. 

Theo đó, quy định này cũng yêu cầu phần lớn các khoản ký quỹ sẽ phải được thực hiện bằng tiền mặt, để trong trường hợp có sự cố sẽ có thể tiến hành chi trả ngay lập tức. Trong một diễn biến khác, một số sàn giao dịch cũng như thanh toán bù trừ ở Thụy Điển, Tây Ban Nha, Na Uy, Ba Lan chấp nhận việc bảo lãnh ngân hàng từ những công ty năng lượng. Những công ty này thường không có sẵn nhiều tiền mặt cũng như các tài sản thế chấp. Vì thế, những ngân hàng đứng ra bảo lãnh sẽ phải thế chấp hoàn toàn bằng tiền mặt.

Những doanh nghiệp điện lực lớn sẽ dựa vào hợp đồng tín dụng xoay vòng đã được ký kết với các ngân hàng để có thể đáp ứng được những yêu cầu về tài sản thế chấp của các sàn giao dịch. Trong vòng 12 tháng qua, giá khí đốt cùng với giá điện tăng cao khiến nhiều công ty năng lượng đã phải ký kết thêm nhiều hợp đồng bổ sung thanh khoản với các bên cho vay. Có vẻ như, một số doanh nghiệp đã chạm tới hạn mức tín dụng thương mại của mình.

Theo như RBC Capital Markets cho biết vào hôm 5/9 vừa qua, ngay cả những doanh nghiệp điện lực mạnh nhất cũng đang phải đối mặt với những áp lực khổng lồ về việc thanh toán tài sản thế chấp. Hay tại ngày 4/9, phía Thụy Điển cho biết sẽ cung cấp bảo lãnh tín dụng cho những công ty điện lực ở Bắc Âu lên tới 23 tỷ USD để phòng tránh các vụ vỡ nợ kỹ thuật, trong khi đó Phần Lan cũng đề xuất về gói hỗ trợ 10 tỷ EUR. Reuters cho biết, vào hôm 6/9 Fortum nhấn mạnh về việc đã ký kết thỏa thuận tài trợ đối với công ty đầu tư Solidium của chính phủ Phần Lan, trị giá 2,35 tỷ EUR để có thể trang trải nhu cầu thế chấp. Theo công ty điện lực Axpo, doanh nghiệp cũng đang tìm kiếm và đã nhận được hạn mức tín dụng lên đến 4 tỷ franc Thụy Sĩ (tương đương với 4,1 tỷ USD) từ chính phủ nhằm giải quyết nhu cầu tài chính. 

Được biết, chính phủ nước này đã chuẩn bị 10 tỷ franc với mục đích bảo vệ những doanh nghiệp sản xuất điện. Sau đó, chính phủ Thụy Sĩ đã phân bổ 4 tỷ franc cho Axpo bất chấp việc luật còn chưa được thông qua quốc hội. Theo bà Deepa Venkateswaran - nhà phân tích ngành điện lực châu Âu, sự can thiệp của chính phủ Thụy Điển và Phần Lan phần nào khẳng định rằng, các hạn mức tín dụng thương mại đã được sử dụng hết. Các con số ngày càng tăng lên có thể sẽ khiến cho hệ thống ngân hàng không thể chịu nổi.

Rủi ro lớn nhất là gì?

Có thể thấy, hầu hết những nhà sản xuất điện đều thực hiện việc phòng hộ hợp đồng bán điện ở một mức độ nào đó. Một khi yêu cầu về việc thế chấp tăng lên, điều này đồng nghĩa với việc nhiều nhà sản xuất tại lục địa già sẽ đối mặt với nguy cơ thanh khoản bị siết chặt. Chưa kể, giá khí đốt leo dốc chóng mặt đã khiến cho các doanh nghiệp điện lực gia tăng chi phí đầu vào.

Đại diện cho hơn 3.500 công ty điện lực ở châu Âu - Hiệp hội ngành điện Eurelectric vào ngày 5/9 vừa qua đã lên tiếng cảnh báo về việc các khoản thanh toán tăng mạnh chính là mối quan tâm lớn nhất của các doanh nghiệp. Một số doanh nghiệp điện lực lớn như Uniper của Đức và EDF của Pháp đã trải qua khó khăn nghiêm trọng trước khi đợt tăng giá vào tháng 8 xảy đến. Để đáp ứng được những yêu cầu ký quỹ, cả 2 đều phải gồng mình chống chọi khi giá khí đốt cùng với điện từ tháng 10/2021 đã bắt đầu tăng lên. 

Các lô hàng từ Nga cạn kiệt buộc Uniper phải mua khí đốt với mức giá cao kỷ lục. Đồng thời, để tránh tình trạng mất điện xảy đến, EDF cũng buộc phải nhập khẩu điện. Yêu cầu thế chấp ngày càng tăng đã khiến các doanh nghiệp điện lực sản xuất nhiều thủy điện và điện hạt nhân chịu ảnh hưởng lớn bởi họ có xu hướng phòng hộ nhờ những hợp đồng tương lai nhiều hơn. 

Ngày 9/9 tới, các bộ trưởng năng lượng của EU sẽ xem xét về những giải pháp khẩn cấp. Vì thế, các chính phủ sẽ có 2 lựa chọn, một là tung ra các gói tín dụng gồm hàng tỷ EUR cho các công ty điện lực, hai là sửa đổi các quy tắc liên quan đến ký quỹ. Thời điểm hiện tại, Quy định Cơ sở hạ tầng Thị trường châu  u đã đặt ra khuôn khổ pháp lý cho các yêu cầu ký quỹ, không có sự phân biệt giữa công ty điện lực cùng với đối tác tài chính thông thường.

Theo các nhà phân tích, chính phủ các nước có thể giảm hoặc loại bỏ tài sản thế chấp khi các sàn giao dịch yêu cầu nhà sản xuất điện buộc phải ký quỹ. Thông qua động thái này, các cơ quan quản lý có thể nới lỏng áp lực thanh khoản đối với những doanh nghiệp điện lực, rủi ro tới những đối tác vì thế cũng sẽ được hạn chế đáng kể. Liên quan đến vấn đề này, bà Venkateswaran khẳng định: “Những công ty điện lực có tài sản nhằm sản xuất điện sẽ không thể trốn tránh được. Họ khác với những người đang đầu cơ giá điện”. 

Trong khi đó, ông John Musk - một nhà phân tích cơ sở hạ tầng cùng với điện lực châu  u của RBC Capital Markets, cho biết có lẽ sẽ cần đến một cuộc cải cách về mặt cơ cấu. Ông khẳng định: “Chuyển các khoản thế chấp của những công ty điện lực sang hệ thống tài chính hoặc sổ sách của chính phủ dường như không phải giải pháp lý tưởng. Các nhà chức trách có thể nghiên cứu một giải pháp khác, đó là điều chỉnh loại bảo lãnh ngân hàng mà những nhà phát điện có thể sử dụng để làm tài sản thế chấp. 

Đồng thời, ông Rafael Plata - Tổng thư ký của Hiệp hội thanh toán bù trừ châu Âu, cho biết: “Không quá khó để có thể giảm bớt áp lực thanh khoản đối với những người tham gia thị trường phi tài chính thông qua việc chấp nhận các khoản bảo lãnh theo yêu cầu cũng như cam kết toàn bộ của ngân hàng. Nếu được thực hiện nhanh chóng, những doanh nghiệp sản xuất điện cùng người tiêu dùng sẽ sớm được hưởng lợi từ giải pháp này”.