Điểm nghẽn thị trường xăng dầu có thật sự đã được tháo gỡ?

Nơi khó thở, nơi đã dễ đổ xăng

Theo Lao động, ngày 15/11, anh Nguyễn Tuấn (quận Hà Đông, Hà Nội) vẫn phải xếp hàng đợi để đổ xăng trước một cửa hàng trên đường Trần Phú (Hà Đông) nhưng mãi vẫn không đến lượt. Đã chờ khoảng 20 phút, anh Tuấn chưa tiến gần tới cột bơm xăng, phía trước anh còn gần chục người chờ đợi. 

“Tôi đã tới 2 cây xăng tư nhân nhưng đều có biển báo hết xăng, còn dầu. Đây là cây thứ 3 còn xăng nhưng vẫn phải xếp hàng rất lâu mới tới lượt đổ” - Anh Tuấn nói. 

Tương tự, anh Hưng (quận Thanh Xuân, Hà Nội) chia sẻ, khi đi đổ xăng thì vẫn có trường hợp cây xăng bán giới hạn 50.000 đồng/xe máy/lượt và 500.000 đồng/ô tô/lượt. “Tôi hy vọng là kỳ điều chỉnh tiếp theo sẽ giúp chấm dứt tình trạng xăng dầu bán nhỏ giọt như này, người dân đang phải xếp hàng dài cổ để chờ được đổ xăng” - Anh Hưng phàn nàn.

Thực tế là chỉ có một số cây xăng còn khó khăn về nguồn cung khiến người dân phải xếp hàng chờ đợi. Còn phần lớn các cây xăng tại Hà Nội đã giải quyết được tình trạng căng thẳng này. 

Tại cây xăng trên đường Dương Đình Nghệ (quận Cầu Giấy), có thể thấy lượng xe xếp hàng không quá đông, việc đổ xăng khá suôn sẻ. Khách tới chỉ cần xếp hàng khoảng 5 - 7 phút sẽ tới lượt, dù cây xăng ở đây có diện tích khá nhỏ. 

Cây xăng trên đường Nguyễn Văn Cừ (quận Long Biên) hoàn toàn không có cảnh khách phải xếp hàng. Người mua đều được đáp ứng lượng xăng theo nhu cầu. 

Tuy nhiên, nói về nguồn cung xăng dầu trong những ngày qua, Tổng Giám đốc Công ty Xăng dầu Tự Lực I - Nguyễn Văn Tiu cho biết, nguồn cung xăng dầu vẫn đang hạn chế dù chi phí kinh doanh đã được điều chỉnh và cập nhật giá cơ sở vào kỳ điều hành ngày 11/11. 

“Chúng tôi phải lấy hàng với chiết khấu từ 0 - 50 đồng/lít. Hàng nhập thì ít nên ngay khi về, tôi đã phân bổ ra các cửa hàng bán lẻ thuộc hệ thống. Mỗi nơi sẽ bán được trong nửa ngày hoặc một ngày là sẽ hết. Đây cũng là nguyên nhân khiến cửa hàng chỉ bán hạn chế là 50.000 đồng/xe máy/lượt và 500.000 đồng/ô tô/lượt” - Ông Tiu nói. 

Chi phí để đưa nhiên liệu từ nước ngoài vào Việt Nam được Bộ Tài chính tăng thêm từ 290 - 560 đồng/lít xăng và 160 - 660 đồng/lít dầu từ ngày 11/11. Tuy nhiên, các đơn vị kinh doanh cho biết, chi phí vừa được điều chỉnh này vẫn chưa phản ánh đúng, đủ thực tế. 

Ví dụ, số liệu Petrolimex báo cáo Bộ Tài chính cho thấy, chi phí premium nhập khẩu với xăng RON 92 chênh lệch 622 đồng; xăng RON 95 là 551 đồng; Dầu cũng chênh lệch từ 300 - 680 đồng một lít.

Vẫn nghẽn ở chi phí kinh doanh

Chủ tịch Hiệp hội xăng dầu Việt Nam - Ông Bùi Ngọc Bảo nhấn mạnh, chi phí kinh doanh chính là điểm nghẽn mấu chốt của thị trường suốt giai đoạn vừa qua. Vì vậy, để ổn định thị trường xăng dầu thì cần phải sửa cho đúng và đủ vấn đề này. 

Ông Bảo cho rằng, trong cấu trúc của Nghị định 95, công thức giá cơ sở tính thành 2 phần gồm công thức nhập trong nước và nước ngoài. Nguyên lý không khác gì nhau, nhưng với công thức nhập nước ngoài sẽ cộng thêm phụ phí là 2 - 3 USD, còn mua trong nước lại không được. 

Cơ cấu nhập khẩu thực tế chỉ chiếm 20 - 25%, còn lại là mua trong nước. Do đó, điểm vênh này đã khiến đa số doanh nghiệp hụt vốn vì có các phụ phí khi mua hàng trong nước phải gánh tới 0,8 - 1 USD mà không được đưa vào công thức tính giá.

Với chi phí lưu thông vẫn giữ nguyên mức 1.350 đồng/lít từ năm 2014. Ông Bảo cho rằng, cũng phải điều chỉnh mức này vì hiện nay còn rất nhiều loại chi phí khác doanh nghiệp đang gánh như: Hải quan yêu cầu đầu mối nhập khẩu tự kết nối; Thuế yêu cầu lắp VAT để trả từng hóa đơn bán lẻ; Đòi hỏi quá trình chuyển đổi số, thanh toán không dùng tiền mặt…

Theo chuyên gia Nguyễn Tiến Thỏa - Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), công thức tính giá hiện đã lỗi thời nên phải có sự thay đổi theo những chi phí phát sinh. 

“Điều chỉnh theo cách tính đúng, tính đủ thực tế sẽ như sau: Premium của nguồn nhập khẩu và mua trong nước sẽ theo tập quán quốc tế; chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về cảng Việt Nam; tỉ giá; chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng, toàn bộ chi phí kinh doanh, định mức kinh doanh xăng dầu” - Vị chuyên gia nói. 

Đồng thời, ông Thỏa cho rằng cần bãi bỏ quy định về việc thương nhân phân phối được mua xăng dầu từ nhiều thương nhân đầu mối. Để thay cho quy định này, thì một thương nhân phân phối chỉ được mua của hai thương nhân đầu mối và phải đăng ký, cam kết số lượng mua, đăng ký hệ thống thuộc quyền quản lý với thương nhân đầu mối đã ký kết. 

Nguyên nhân là trong thời gian qua, khi thương nhân mua từ nhiều nguồn đã xảy ra tình trạng cam kết hợp đồng không chặt chẽ. Khi thị trường cung - cầu có biến thì khó mà huy động được hàng từ nhà cung cấp. Vì vậy, theo ông Thỏa, các doanh nghiệp phải hoàn thiện quy định trong hợp đồng sao cho chặt chẽ hơn, trên cơ sở kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý Nhà nước. 

Với các góp ý trên, theo nhiều chuyên gia là đẻ dần đưa xăng dầu quay lại quá trình hoạt động kinh doanh tuân thủ nguyên tắc trên thị trường. Qua đó sẽ xóa bỏ tình trạng bảo hộ không hợp lý, bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp, giúp tạo môi trường để doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh, tự chủ kinh