Để "xưng vương" trong cuộc chiến giành thị phần môi giới, CTCK phải bỏ nhiều chi phí để thu hút khách hàng

Theo Nhịp sống thị trường, thông tin từ Sở Giao dịch Chứng khoán TP Hồ Chí Minh (HoSE) cho biết, top các công ty chứng khoán có thị phần môi giới cổ phiếu, chứng chỉ quỹ cũng như chứng quyền có đảm bảo lớn nhất ở trên HoSE trong quý đầu năm lần lượt ghi nhận là VPS với 15,67%, SSI là 11,53%, VNDirect là 6,8%, HSC là 6,32%, Mirae Asset là 5,9%, VCSC là 5,13%,...

Và hầu hết những tên tuổi này đều khá quen thuộc đối với các nhà đầu tư khi luôn lọt vào TOP thị phần lớn nhất trên sàn chứng khoán trong thời gian nhiều quý trở lại đây. Mặc dù vậy thì đằng sau cuộc tranh giành ngôi vương ở mảng mối giới trong nhóm chứng khoán có nhiều điểm đáng chú ý. Và không hẳn công ty chiếm nhiều thị phần đồng nghĩa với doanh thu, lợi nhuận môi giới thu về lớn hay là ngược lại. 

Thống kê cho thấy, tổng doanh thu hoạt động môi giới của các công ty chứng khoán trong quý 1/2023 đạt mức khoảng 2.000 tỷ đồng, so với quý trước giảm 34% và đã xuống mức thấp nhất trong thời gian 9 quý gần nhất. 

Nếu xét riêng từng công ty, công ty dẫn đầu thị phần đó là VPS tiếp tục dẫn đầu về doanh thu môi giới, mặc dù vậy thì giảm 25% so với quý trước xuống mức 411 tỷ đồng - đây là quý thứ 6 liên tiếp sụt giảm so với quý liền trước. Cũng tương tự, những cái tên xếp sau danh sách thị phần đều chứng kiến được mức sụt giảm về doanh thu môi giới  từ 20% trở lên trong thời gian 3 tháng đầu năm 2023 so với quý trước, SSI cũng đạt mức 257 tỷ đồng, VNDirect ghi nhận là 146 tỷ đồng, HSC đạt mức 132 tỷ đồng trong khi đó Mirae Asset đạt mức 105 tỷ đồng.

Nguồn thu đã sụt giảm mạnh, biên lợi nhuận gộp môi giới của nhiều công ty đầu ngành đã bị co lại đáng kể. Và VNDirect đã giảm biên lợi nhuận môi giới từ mức 32% quý liền trước xuống chỉ còn mức 24%, HSC cũng đã giảm biên lãi gộp từ 30% xuống còn 25%. Hay thậm chí, Mirae Asset trong quý 4 trước đó vẫn còn lãi gộp thì đến quý 1 đã báo lỗ mảng môi giới, biên lãi hiện âm đến 19%, MBS cũng ghi nhận mức âm đối với mảng môi giới. 

Hay ngay cả trường hợp của TCBS, có nhiều quý trước đó biên lãi gộp luôn được duy trì trên ngưỡng 80%, đồng nghĩa với 10 đồng doanh thu ít nhất có 8 đồng lãi thực nhận, tuy nhiên trong quý 1/2023 con số này đã giảm về ngưỡng 74% và thấp nhất trong thời gian nhiều quý cho thấy phần nào có sự khó khăn của hoạt động môi giới. 

Ly do của sự đi xuống trong hoạt động kinh doanh môi giới chứng khoán

Ghi nhận cho thấy, một trong những nguyên nhân biên lãi gộp hoạt động môi giới của các công ty chứng khoán đang ngày càng thu hẹp từ mức độ cạnh tranh giữa các công ty chứng khoán đang ngày càng gay gắt. Và việc có thể xưng vương trong cuộc chiến giành thị phần môi giới cũng đồng nghĩa với việc có nhiều công ty chứng khoán phải bỏ ra nhiều chi phí để có thể thu hút khách hàng. Cuộc chạy đua “zero fee” chưa hết nóng trong khi đang ngày càng có công ty chứng khoán giảm phí và thậm chí miễn phí giao dịch, hậu quả đã khiến cho lợi nhuận bị bào mòn đáng kể. 

Trong khi đó thì nguồn thu từ hoạt động môi giới cũng đã dần bị thu hẹp trong khi đó làn sóng nhà đầu tư mới hạ nhiệt, thanh khoản đang ngày càng ảm đạm. Và sau giai đoạn liên tục tăng nóng, số lượng tài khoản mở mới của nhà đầu tư trong nước cũng đã liên tục giảm mạnh cũng như chưa có dấu hiệu trở lại. Riêng trong thời gian 3 tháng đầu năm, lượng tài khoản mở mới của nhà đầu tư chỉ hơn 239.000 tài khoản, mức thấp nhất trong nhiều quý trở lại đây. Thanh khoản nhiều phiên giao dịch chưa đầy 10.000 tỷ đồng. 

Cần phải lưu ý rằng, có không ít tài khoản chứng khoán sẽ rơi vào trạng thái là “passive” do mở bị động. Khách hàng cũng mở tài khoản ở ngân hàng sẽ được công ty chứng khoán liên kết đối với ngân hàng mở tự động tài khoản chứng khoán trong khi không thực sự có nhu cầu giao dịch. Chính vì thế, số lượng nhà đầu tư mới tham gia vào thị trường có thể còn thấp hơn nhiều so với con số thống kê tài khoản mở mới. Trái lại, không thể tránh khỏi việc có những nhà đầu tư rời bỏ thị trường sau giai đoạn khó khăn. 

Dù cho nguồn thu đang ngày càng thu hẹp, biên lợi nhuận gộp cũng đang mỏng dần, tuy nhiên mảng nghiệp vụ môi giới vẫn đóng một vai trò rất quan trọng ở trong hoạt động của các công ty chứng khoán. Bởi vì những lợi ích từ tệp khách hàng khủng có thể mang đến lớn hơn nhiều so với nguồn thu phí giao dịch thông thường, đặc biệt là trong việc thúc đẩy hoạt động cho vay margin. Hơn thế, tệp khách hàng lớn cũng sẽ giúp cho các công ty chứng khoán đưa các sản phẩm tiếp cận đối với các nhà đầu tư dễ dàng hơn như quản lý tài sản, đầu tư trái phiếu, chứng chỉ quỹ hoặc là sản phẩm khác. Động thái mang tính hoán đổi doanh thu lấy tệp khách hàng cũng như hướng đi này khiến cho cuộc đua giảm phí giữa các công ty chứng khoán càng trở nên căng thẳng hơn. 

Thêm vào đó chính là sự tham gia của nhóm Công ty chứng khoán với tiềm lực tài chính hùng hậu dự báo cũng sẽ tạo ra áp lực cạnh tranh đang ngày càng gay gắt hơn trong thời gian sắp tới, đặc biệt là đối với các công ty chứng khoán có vốn Hàn Quốc. Nhóm này cũng đang chứng tỏ không chỉ sở hữu cho mình tiềm lực một cách mạnh mẽ mà còn đầy tham vọng tạo lập cuộc chơi mới cũng như dẫn dắt thị trường, gia tăng sức ép lên các công ty chứng khoán nội địa. Ngoài những tên tuổi top đầu như là Mirae Asset, KIS, KB Securities quen thuộc trong top 10 thị phần và có một số công ty nhỏ hơn cũng đang dần vươn lên, ghi dấu ấn với nhà đầu tư như là Pinetree, Shinhan Securities, NHSV, JBSV.

Trong đó thì Công ty chứng khoán NH Việt Nam (NHSV) chính là một thành viên cốt lõi của Công ty Đầu tư Chứng khoán NH Hàn Quốc trực thuộc Tập đoàn Tài chính Nong Hyup (NHFG) sau quá trình được mua lại cổ phần từ năm 2018. Cũng kể từ đây, Chứng khoán NH Việt Nam đã nhận được sự hậu thuẫn một cách mạnh mẽ về vốn, uy tín cũng như kinh nghiệm hơn 50 năm từ Tập đoàn Tài chính NH cũng như là công ty mẹ.

NHSV cũng dần được thu hút vốn lớn khách hàng, và kết quả kinh doanh cải thiện tích cực. Vốn chủ sở hữu cũng tăng trưởng đều đặn, ở thời điểm 31/2/2023 ghi nhận lên mức 1.318 tỷ đồng và dư nợ margin trong thời kỳ đỉnh cao cũng đã vượt mức nghìn tỷ đồng. Không chỉ thế, những chính sách mở rộng tệp khách hàng cũng được chú trọng, công ty còn triển khai việc phát triển các sản phẩm mới, ứng dụng công nghệ với mục đích đem đến những trải nghiệm tốt nhất cho khách hàng. 

Khi áp lực đang ngày càng tăng, một số Công ty chứng khoán đã mạnh dạn bỏ hoạt động môi giới bằng người, hạn chế việc mở rộng đội ngũ và thay vào đó là giảm chi phí cho người dùng, hay là chú trọng vào việc nâng cao chất lượng tư vấn, xây dựng nên hệ sinh thái bao gồm nhiều sản phẩm đa dạng. Và đây cũng có thể vẫn tiếp tục sẽ là xu hướng sắp tới ở mảng môi giới của các công ty chứng khoán. 

Hơn thế, giao dịch ảm đạm cũng có thể chỉ là vấn đề trong thời gian ngắn hạn bởi ảnh hưởng của xu hướng tăng lãi suất, những hoạt động thanh lọc thị trường. Xét về cơ bản, chứng khoán được định hướng sẽ càng phổ biến hơn, số lượng nhà đầu tư cũng sẽ tiếp tục gia tăng chính là xu hướng tất yếu. Và trong chiến lược phát triển chứng khoán ở Việt Nam cho đến năm 2030, Bộ Tài Chính đã đặt mục tiêu số lượng nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán đạt mức 8% dân số vào năm 2925 và 10% dân số trong năm 2030. 

Rõ ràng là dư địa tăng trưởng trong thời gian dài hạn là vô cùng lớn, việc định hình thương hiệu cũng như gia tăng sự hiện diện ngay từ bây giờ là điều rất cần thiết đối với các công ty chứng khoán. Đây cũng chính là lý do khiến cho cuộc đua tranh giành thị phần môi giới trở nên khốc liệt.