Chiếc "kẹo cao su quốc dân" của Hàn Quốc và câu chuyện của gia đình tài phiệt đứng sau nó

Cha đẻ của "đế chế kẹo ngọt"

Sinh năm 1921 trong gia đình có 10 người con, tại thành phố cảng Ulsan, Shin Kyuk-ho khi đó mới chỉ là cậu thanh niên 20 tuổi đã quyết định đặt chân tới Nhật Bản trong thời kì nước này đô hộ Bán đảo Triều Tiên. Được biết lý do khiến ông quyết định rời quê hương là do cú sốc quá lớn sau cái chết của ông nội. Shin Kyuk-ho tới Nhật Bản năm 1941 với tham vọng tìm cách làm giàu chỉ với vỏn vẹn 80 Yên trong người.

Khi đó ông nuôi ước mơ được theo học trường cao đẳng kỹ thuật do đó ông đã làm rất nhiều nghề từ nhận giao báo cho tới giao sữa. Dù trời mưa hay bão tuyết, Shin vẫn luôn giao sữa đúng giờ, thậm chí ông còn thuê thêm học sinh trung học giao sữa khi nhận thấy số lượng khách có nhu cầu mua sữa tăng cao. 

Sau đó, ông nhận thấy nghành văn học khó có cơ hội làm giàu, Shin đã theo học khoa hoá học của trường công nghệ Waseda sau khi tốt nghiệp trung học. Ông bắt đầu khởi nghiệp với việc kinh doanh dầu thô cùng với người quen, giai đoạn khởi nghiệp sớm lụi tàn bởi một vụ đánh bom.

Ông chuyển hướng sang kinh doanh xà phòng sau khi vụ kinh doanh dầu thô thất bại, xã hội bấy giờ rất thiếu vật tư nên sản phẩm của ông nhanh chóng đắt hàng. Shin dần dần bén duyên và bị hấp dẫn bởi lĩnh vực kinh doanh.

Con đường kinh doanh của ông sang một ngã rẽ mới vào năm 1948, ông mở một công ty chuyên sản xuất kẹo cao su với tên là Cowboy và Mable Gum. Phi vụ sản xuất kẹo nhanh chóng thành công, cửa hàng bánh kẹo xếp hàng trước nhà máy để mua được sản phẩm. Kẹo cao su đặc biệt được trẻ con yêu thích vì xã hội khi đó rất ít đồ chơi nên kẹo cao su vừa ăn vừa thổi được bóng trở nên đặc biệt. Bí mật đằng sau nằm ở quả bóng trong mỗi gói, Lotte tổ chức bốc thăm may mắn với bao bì chính là những tấm vé quay thưởng có trong đó.

Ông nhanh chóng có đà để phát triển và mở rộng sản xuất sang các sản phẩm khác như bánh ngọt, kẹo socola. Dòng socola Shane hiện vẫn phổ biến trong các thanh socola sữa hiện nay. Cùng năm đó, ông thành lập công ty Lotte tại Nhật, cái tên được lấy cảm hứng từ tên Charlotte, nhân vật chính trong tiểu thuyết của nhà văn Johann Wolfgang von Goethe - "The Sorrows of Young Werther".

Trong tự truyện của ông, Shin Kyuk-ho cho biết ông nghĩ tới cái tên Lotte với tâm trạng rất hào hứng. Ông coi cái tên đó là một kiệt tác và là một trong những thành tựu lớn nhất của cuộc đời ông.

1965, Nhật Bản và Hàn Quốc cuối cùng đã bình thường hoá quan hệ ngoại giao. Năm 1967, ông Shin thành lập Lotte Confectionery, mở rộng về quê mẹ Hàn Quốc với quan điểm cho rằng Lotte là doanh nghiệp phục vụ cho xã hội và quốc gia bằng sự hợp tác giữa chất lượng và người lao động.

Khi ấy, Hàn Quốc đang trong đà tăng trưởng kinh tế, cựu Tổng thống Park Chung Hee ban hành ra luật ưu tiên các nhà đầu tư nước ngoài trong vòng 5 năm, vô tình tạo ra lợi thế cho Lotte. Mặc dù sản phẩm đầu tiên của Hàn Quốc của Lotte cũng là kẹo cao su nhưng giờ theo sau đó là những thực phẩm đa dạng khác.

Sự phát triển nhanh chóng

Sau giai đoạn quay trở về Hàn Quốc, Lotte tiếp tục phát triển và trở thành tập đoàn lớn thứ 5 tại Hàn Quốc. Những năm 1970, Lotte Chilsung trở thành đơn vị sản xuất đồ uống lớn nhất tại Hàn Quốc và Lotte Food cũng đã phát triển thành doanh nghiệp thực phẩm lớn nhất Hàn Quốc.

Shin nhanh chóng thành lập Lotte Hotels & Resorts và Lotte Shopping, xây dựng một nền tảng hiện đại hoá nghành công nghiệp lưu thông và du lịch trong bối cảnh nền tảng công nghiệp yếu kém và sản phẩm du lịch tiêu chuẩn quốc tế chưa được phát triển. Ngoài ra Lotte chính thức bước chân vào ngành công nghiệp Hàn Quốc với công ty Công nghệ hoá dầu Honam & Construction.

Khách sạn Lotte hiện là khách sạn lớn nhất châu Á được ông thành lập vào năm 1973 sau 6 năm dài xây dựng, được coi là toà nhà chọc trời tại Hàn Quốc. Với số vốn đầu tư là 150 triệu USD - tương đương với chi phí xây dựng đường cao tốc Gyeongbu, Lotte được xây dựng với quy mô hoành tráng 1.000 phòng nghỉ và 38 tầng dưới lòng đất.

Ông có cái nhìn về nền kinh tế Hàn Quốc lúc bấy giờ, ông chia sẻ rằng lúc bấy giờ ông suy nghĩ rất sâu sắc về tương lai của Hàn Quốc khi là nơi có nguồn lực chưa phát triển, ông muốn thực hiện nhiều chính sách thu hút khách du lịch đến đất nước.

Trung tâm mua sắm Lotte lần đầu được thi công vào năm 1976 với quy mô gấp 2 - 3 lần các trung tâm thương mại lúc bấy giờ, nhanh chóng trở thành trung tâm thương mại đứng đầu Hàn Quốc.

Vào những năm 1980, Lotte bắt đầu tập trung vào việc mở rộng thị trường ra nước ngoài, xây dựng một nhà máy tại bang Michigan, Mỹ. Văn phòng đầu tiên xuất hiện tại Chicago, bày bán kẹo cao su và bánh quy cho thị trường Mỹ. Năm 1983 Lotte nhanh chóng trở thành tập đoàn tài phiệt lớn nhất Hàn Quốc với 24 công ty con với số lượng nhân viên lên tới 20.000 người.

Sau những thành công nhất định, Lotte bắt đầu mở rộng thị trường trên khắp Châu Á, nhanh chóng ra mắt loạt công ty con tại các thị trường đang phát triển. Đầu tiên mở rộng tại Thái Lan vào năm 1988, Indonesia vào năm 1993.

Một năm sau, Lotte tấn công mạnh vào thị trường Trung Quốc, sau đó mở rộng quy mô tương tự sang thị trường Philippines và Việt Nam.

"Lotte World thứ 2" - mong muốn của Shin ấp ủ từ 30 năm trước đã thành hiện thực vào năm 2010. Lotte World Tower gồm 123 tầng, cao 556 mét với ý tưởng thiết kế hình nón được thi công trong 7 năm trời.

Không bao giờ quên đi khởi nguồn của bản thân, tại chi nhánh chính của Lotte Hotel ở trung tâm Seoul, ông Shin có một bức ảnh được đóng khung của Lotte Green Gum tại văn phòng trên tầng 34 của mình. Người phát ngôn của Lotte tự tin tuyên bố, kẹo cao su Hàn Quốc sẽ trở thành cơn bão khi xu hướng sống "healthy" phát triển. Xylitol không đường là lựa chọn lành mạnh hơn so với kẹo cao su thông thường. Lotte còn cho biết 270 km là độ dài để đo số lương kẹo cao su đã được bán ra của công ty, tương đương với 6,7 vòng tròn quanh Trái đất.

Những lùm xùm và bê bối kéo dài

Với hàng trăm doanh nghiệp thành viên cùng hàng trăm nghìn nhân viên trực thuộc trên khắp thế giới, Lotte Group xứng đáng là tập đoàn lớn thứ 5 Hàn quốc khi có giá định mức khoảng 106 tỷ USD.

Cũng như nhiều tập đoàn tài phiệt khác như Samsung, Hyundai, SK Group, Lotte cũng không khỏi vướng vào vòng lao lý khi bị cáo buộc đã có những hoạt động kinh doanh không minh bạch và những mối quan hệ thân thiêt quá mức với các chính trị gia.

Vào năm 2015, Shin chính thức rút khỏi vị trí quản lý, kéo theo sau đó là sự xung đột giữa hai người con trai là Shin Dong Bin và Shin Dong Joo, khiến những năm tháng cuối đời của vị doanh nhân lỗi lạc này bị cuốn vào những bê bối. Người anh cả Shin Dong Joo được cho quản lý trụ sở tại Nhật Bản, người con thứ hai Shin Dong Bin điều hành hơn 70 chi nhánh của Lotte Hàn Quốc và hoạt động của Lotte tại các quốc gia khác.

Khi người con thứ hai Shin Dong Bin lèo lái hầu hết mọi chi nhánh và công việc kinh doanh của Lotte thị trường Nhật Bản, góp phần tạo nên doanh thu lớn, gây tiếng vang cho Lotte khi đưa tập đoàn này vào top 5 tập đoàn đa ngành có quy mô lớn tại Hàn Quốc. Xung đột từ đó chính thức bắt đầu khi người anh cả lại được lòng ông Shin hơn khi được ủng hộ làm lãnh đạo trụ sở ở Nhật Bản mặc dù làm việc kém hiệu quả hơn người em. Ông Shin còn muốn truyền lại đế chế cho người con cả nhưng vấp phải sự phản đối của những người ủng hộ người con thứ.

Cùng trong năm 2015, hai người con trai của ông Shin đấu đá tranh giành quyền thừa kế kéo theo một loạt vụ bê bối nhạy cảm của tập đoàn được phơi bày trước truyền thông.

Năm 2017, Shin Kyuk-ho bị Toà án xét xử về tội danh biển thủ, gian lận trong kinh doanh. Năm 2019 ông bị tuyên án ba năm tù giam và bị phạt số tiền lên tới gần 3 triệu USD, nhưng ông được hưởng án treo và không bị bắt giam với lý do sức khoẻ.

Đầu năm 2020, nhà sáng lập đế chế Lotte chính thức qua đời ở tuổi 98. Một quan chức cấp cao của Lotte cho biết rằng Shin Kyuk-ho được xem như là người khổng lồ cuối cùng của giới tài chính Hàn Quốc, người tiên phong trong nghành công nghiệp thực phẩm phân phối. Vậy là cả 5 nhà sáng lập các tập đoàn tài phiệt đều đã từ giã cõi đời đó là Samsung (Lee Byung Chul), Hyundai (Chung Ju Yung), SK Group (Choi Jong Kun), LG (Koo In Hwoi), và Lotte (Shin Kyuk-ho).