Châu Âu “oằn mình” vì khó khăn chồng chất: Từ khí đốt khan hiếm đến mâu thuẫn về chất thải hạt nhân

Cuộc tranh cãi về lưu giữ chất thải hạt nhân

Các quốc gia láng giềng của Croatia đang ngày càng phản đối gay gắt đối với kế hoạch lưu giữ chất thải hạt nhân của nước này ở gần khu vực biên giới với Bosnia. Các nước láng giềng bày tỏ sự lo ngại rằng sức khỏe và môi trường có thể phải chịu những ảnh hưởng nghiêm trọng do những nhà máy này.

Cách đây 4 năm, giới chức Croatia đã xây dựng nhà máy tại một địa điểm gần sông Una. Thế nhưng, Bosnia đã có những sự cố gắng trong việc ngăn chặn kế hoạch đó. Họ đưa ra tuyên bố để phản đối quyết định của giới chức Croatia rằng khu vực xây dựng này ở gần ngay cạnh một khu bảo tồn thiên nhiên.

Chưa kể đến sức khỏe của cộng đồng, người dân Bosnia tỏ ra lo ngại rằng các dòng sông hoang sơ và ngành công nghiệp hữu cơ có thể chịu những vấn đề nghiêm trọng.

“Chúng tôi lo lắng rằng dự án này sẽ gây thiệt hại đối với cuộc sống của người dân và môi trường thiên nhiên xung quanh”, theo Mario Crnkovic, nhà sinh thái học ở thị trấn Novi Grad, biên giới Bosnia, cách địa điểm đánh dấu khoảng 1 km.

Trước những lo ngại đó, Croatia đã hoàn toàn phủ nhận. Tuy nhiên theo các nhà chuyên gia, chưa có bất kỳ đánh giá rủi ro môi trường và sức khỏe nào liên quan đến dự án này được công bố bởi chính phủ nước Croatia.

Sau các cuộc chiến tranh Balkan trong những năm 1990, khu vực này vẫn đang được rà phá bom mìn còn sót lại. Hơn nữa, đây cũng là nơi có nguy cơ bị ngập lụt và thường xuyên xuất hiện các trận động đất.

Giới chức Bosnia mong rằng Chính phủ Croatia có thể để thay đổi quyết định của họ. Thế nhưng trong thời gian chờ đợi, Bosnia cũng nêu ý kiến rằng Croatia có thể xây dựng cơ sở lưu giữ chất thải hạt nhân ăn bên cạnh Dubrovnik - điểm du lịch lớn của Croatia.

Vấn đề ngoại giao liên quan đến chất thải hạt nhân

Trong những năm gần đây, cũng đã xảy ra những sự cố ngoại giao liên quan đến vấn đề xử lý chất thải hạt nhân. Tuy vậy, vụ tranh cãi ở Balkan không phải là sự cố duy nhất.

Cách đây 2 năm, chính phủ Bỉ cho biết họ nhận được những khuyến nghị về 7 nơi xử lý chất thải hạt nhân dưới lòng đất nhưng không đề cập đến là ở đâu.

Bộ trưởng Môi trường Luxembourg Carole Dieschbourg không lâu sau đó nói rằng quốc gia này sẽ xây dựng cơ sở lưu giữ chất thải hạt nhân tại khu vực gần biên giới với Bỉ là Namur, Dinant và Stavelot.

Bộ trưởng Luxembourg nói rằng: “Nơi đó ở ngay trước cửa nhà của chúng tôi”. Đồng thời ông cũng chỉ ra những rủi ro tiềm ẩn cho người dân địa phương và cáo buộc rằng chính phủ Bỉ vi phạm công ước Espoo về quy định báo cáo ảnh hưởng môi trường xuyên biên giới.

Marie-Christine Marghem đã đáp lại Bộ trưởng Năng lượng và Môi trường Bỉ bằng việc cáo buộc bà Dieschbourg về một "chiến dịch đưa thông tin không chuẩn xác”.

“Rõ ràng đó là một chiến dịch thông tin sai lệch gây tổn hại khi nói về phân phát bản đồ với những địa điểm giả định cho người dân Luxembourg hoặc thảo luận về khả năng gây ô nhiễm nguồn nước”, theo bà Marghem.

Trong tương lai, nơi nào sẽ lưu giữ chất thải hạt nhân?

Đa số các các cơ sở lưu giữ chất thải hạt nhân đều được xây dựng ở dưới lòng đất. Giải pháp ngắn hạn này được sử dụng bởi Anh, Pháp và Tây Ban Nha.

Thế nhưng có một sự đồng thuận là chất thải hạt nhân trong tương lai tốt nhất là được lưu giữ ở một cơ sở xử lý địa chất ẩn sâu dưới chân dân chúng ta. Theo đó, các lò phản ứng đã qua sử dụng có thể xử lý an toàn trong không gian 700 đến 1000 mét dưới lòng đất và bịt kín các cấu trúc đá bằng xi măng để rồi chúng sẽ tự phân hủy qua hàng nghìn năm.

Trước đây, đã có những đề xuất rằng mang chất thải lên vũ trụ hoặc chôn vùi ở đáy đại dương nhưng đều bị bỏ qua. Tuy nhiên vẫn còn một vấn đề cần suy xét tới là làm sao để cảnh báo về sự nguy hiểm của bãi chất thải đối với các thế hệ mai sau.

Cánh cửa chất thải độc hại còn nguy hiểm có thể vô tình được mở ra bởi các nhà khảo cổ học tò mò trò trong hàng nghìn năm nữa. Bởi lẽ không có gì đảm bảo bảo rằng ngôn ngữ ngày nay sẽ được tiếp tục sử dụng hoặc hình tượng hiện tại vẫn có thể được nhận biết trong hàng thiên niên kỷ.

Để ngăn chặn sự việc kinh hoàng như vậy, Chính phủ Mỹ đã thành lập một lực lượng đặc nhiệm vào thập niên 80. Họ đã đưa ra nhiều khuyến nghị và trong đó có bao gồm việc tạo ra những huyền thoại và truyền thuyết giả để làm nản chí những người tò mò.

Liệu có cần xây dựng thêm kho chứa?

Danh sách nguồn cung năng lượng của châu Âu có bao gồm năng lượng hạt nhân vì nhu cầu năng lượng tăng cao và mục tiêu hoàn thành cam kết trung hòa carbon đến năm 2050.

Để đáp ứng 1/4 nhu cầu năng lượng của Anh, Thủ tướng nước này đã cam kết xây dựng 8 lò phản ứng mới trong vòng 2 thập kỷ tới.

Rolls-Royce - hãng sản xuất siêu xe cũng đã bắt tay vào chế tạo lò phản ứng hạt nhân dạng module nhỏ đầu tiên trên toàn cầu dễ sử dụng và bảo quản hơn.

Mặt khác, nhằm đi đến mục tiêu mang năng lượng cho Pháp vào năm 2050 và hỗ trợ trung hòa carbon, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng cam kết xây dựng 14 lò phản ứng mới tại châu Âu.

Sau thảm họa ở Fukushima, Nhật Bản năm 2011, Đức cũng đang cân nhắc lại lệnh cấm năng lượng hạt nhân.

Theo Euronews, thế giới cần chung tay tìm cách giải quyết vấn đề nhằm ngăn chặn chất thải hạt nhân chất đống ở các cơ sở trên mặt đất và việc dùng nhiên liệu hóa thạch dài hạn gây nên tình trạng biến đổi khí hậu.